Vejeteryanlık yoğunlukla bitkisel gıdaların tüketildiği hayvansal gıdaların sınırlı ya da az miktarlarda tüketildiği bir beslenme modelidir. Son yıllarda vejeteryan beslenmeye karşı duyulan ilgi artmıştır. Bunun birçok sebebi vardır bu sebeplerden biri de endüstride hayvanların seri üretimle insanlara sunulması ve insanların doğal yollarla üremeyen canlılar için bu yöntemlerin doğru olmadığını düşünmesidir. İnsanlar aldıkları gıdanın doğallıktan uzaklaşmasından , tavukların küçücük kafeslerde yumurta vermeye zorlanmasından rahatsız olmaktadır ve hayvansal gıda tüketimini azaltmaktadırlar. Bu gibi üretim faaliyetlerini hayvan hakları ihlali olarak görmektedirler . Özellikle hayvansever bireyler bu tarz üretim faaliyetlerinden daha çok etkilenmekte ve hayvansal gıdaları tüketmeyip bitkisel gıdaya yönelmektedirler. Bireylerin vejeteryan beslenmeyi seçme nedenlerinden biri de ekolojik nedenlerdir çünkü bir kilogram etin üretilebilmesi için litrelerce su tüketilmektedir fakat bitkisel kaynakların üretimi için bu oran daha azdır. Tek su değil karbon salınımı gibi birçok faktör de bitkisel kaynaklar üretilirken daha azdır yani bitkisel beslenme daha çevrecidir. Bu yüzden doğaya daha az zarar vermek düşüncesiyle de insanlar vejeteryan beslenme modelini seçmektedirler. İnsanlar daha sağlıklı olabilmek adına da vejeteryanlığı seçmektedir çünkü doymuş yağ çoğunlukla hayvansal kaynaklardadır ve özellikle kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon doymuş yağ alımımızla ilişkilidir. Sadece doymuş yağ değil vejeteryan beslenme modelinde posa içeriği de yüksektir ve diyet posası diyabetin kontrolünde, bağırsak fonksiyonlarımızın düzenlenmesi gibi vücut sağlığı üzerine etkileri olan bir karbonhidrattır. Bireyler bitkisel beslenerek sebze ve meyveleri daha çok tüketmektedirler. Vitamin ve mineralleri beslenmemizde sebze ve meyvelerden aldığımızdan bu bireyler kolaylıkla gereksinimlerini karşılayabilmektedirler.Yani bitkisel beslenme modelinin sağlık üzerine etkileri vardır.

VEJETERYANLIK NEDİR

Vejetaryenlik et yememek olarak da geçer ve çeşitli nedenlerle balık tavuk, et ve kümes hayvanları gibi hayvansal kaynakları tüketmemeye denilir. İlk kez 1842' de kullanılmaya başlanmıştır ve latincede "yaşam dolu, sağlam, canlı" anlamına gelen vegetus sözcüğünden gelir. (1) İnsanlar birçok farklı sebepten bu beslenme modeline yönelmektedir.

Vejeteryan olmak için gerekçeler

İnsanların vejeteryan olmak için birçok sebebi vardır. Etik,sağlık,ekolojik ve dini gerekçeleri vardır. Etik gerekçelerle seçen insanlar hayvanları korumak gibi nedenlerle seçerler. Sağlık için seçenler ise doymuş yağın azalması ve kolesterol alımının azalması gibi nedenlerle kalp damar sağlığı üzerine olumlu etkilerden dolayı ve hayvansal kaynakların sağlık üzerine olumsuz etkilerinden korunmak için seçerler. Ekolojik nedenlerle seçenler ise küresel ısınmayı azaltmak, endüstriyel tarımın getirdiği olumsuzlukları azaltmak adına seçerler. Dini nedenlerle seçenler ise dinlerinin beslenmelerinde hayvansal kaynakları tüketmemeyi emretmesinden dolayı hayvansal kaynakları tercih etmezler. Yani insanların bu beslenme modelini seçmesi için birçok farklı sebebi vardır.

Vejeteryanlık türleri

Lakto vejeteryan: Bu vejeteryanlık türünde süt ve ürünleri tüketilir onun dışında hiçbir hayvansal ürün tüketilmez.

Ovo vejeteryan: Et ve ürünlerinin tamamen çıkarıldığı hayvansal kaynak olarak sadece yumurtanın tüketildiği beslenme modelidir.

Ovo –lakto vejeteryan:Tüm hayvansal kaynakların çıkarıldığı hayvansal kaynak olarak yumurta ve süt ve ürünlerinin beslenmeye dahil edildiği vejeteryanlık türüdür.

Frutarian: İşlenmiş ve pişirilmiş besinler düşük düzeylerde tutulur. Tüketilen besinlerin çoğu çiğ meyve veya sebzeler,yağlı tohumlar ve tahıllar oluşturur. Ayrıca hasat işlemi yapılırken bitkinin tamamen sökülmediği sebze ve meyveler tüketilmektedir.

Ravist: Bu vejeteryanlık türünde besinlerin pişirilmemesi esastır ve sebze ve meyveler çiğ halde tüketilir. Hayvansal ürünlere yer verilmez.

Suprotarian: Bu diyet genellikle kurubaklagil, pirinç, filizlenmiş tahıl içerir. Onun dışında hayvansal ürünlere yer verilmez.

Makrobiyotik vejeteryan: Balık dışındaki et ürünlerinin diyetten çıkarıldığı, yumurta ve süt ürünlerini de içermeyen vejeteryanlık türüdür .

Pesketarian : Diyetlerinde kırmızı et ve kümes hayvan etleri yoktur fakat balık vardır ancak genellikle yapay balıkçılığı desteklemezler. Diyetlerinde süt ve yumurta bulunabilir.

Semi vejetaren(Fleksiteryenler): Bu grupta yer alan bireyler genellikle vejetaryen diyet düzeniyle beslenirler. Bazen et ve ürünlerini tüketirler. Kırmızı eti sağlık nedeniyle tüketmezler ancak bazı semi vejetaryenler yanlızca organik et ve ürünlerini tercih ederler.

Etik vejeteryan: Bu grupta yer alan bireyler vejetaryen olmayı sağlıklı olmak için değil dünyada yaşanan zulme dur demek ve ölümleri azaltmak için seçmişlerdir.

Bilişsel vejeteryan: Beslenmelerinde kırmızı et çok düşük düzeyde yer alır. Kendilerini vejetaryan veya semi vejetaren olarak adlandırmayan gruplardır.

Vegan: Diyetten tüm hayvansal besinlerin çıkarıldığı bir beslenme türüdür.

SONUÇ

İnsanlar bitkisel beslenmeyi daha sağlıklı olmak,çevreye daha az zarar vermek gibi sebeplerle seçmektedirler.Fakat vejeteryan beslenme modeli hayvansal kaynakların sınırlı ya da hiç tüketilmemesinden dolayı bazı besin ögelerinin eksik alınmasına yol açmaktadır bu yüzden bireylerin bu oluşabilecek eksiklikleri bilmesi ve önlem alması gerekmektedir. Vejeteryan beslenmenin sağlık üzerine olumlu etkileri vardır ve çalışmalarda bunu desteklemektedir ama bu çalışmalar sınırlıdır ve vejeteryanlığın sağlık üzerine etkisini incelemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Bireyler bitkilerin yoğunluklu olduğu vejeteryanlığı seçerlerse bazı besin ögelerini eksik alabileceklerini bilmeli ve önlem almalılardır. Eksikliğini yaşadıkları besin ögesinin yoğun olduğu gıdalarla veya gerekirse takviyeyle bu besin ögesi eksikliğini karşılamalılardır çünkü eksiklik durumunda vücudun birçok fonksiyonu aksar ve bireyler sağlık problemleriyle karşılaşabilir. Vejetaryen bireyler besin çeşitliliği sağlamalıdır ve beslenme konusunda diyetisyenden destek almalıdır.