Selim Nüzhet Gerçek (1891-1945), ünlü romancılarımızdan Abdülhak Şinasi Hisar’ın kardeşidir. Türk Matbuat Tarihi, Türk Tiyatrosu gibi konularda yaptığı araştırmalarla birçok eseri kültür dünyamıza kazandırmıştır. Ayrıca dönemin çeşitli gazete ve dergilerinde yazılar yayınlamıştır.

Selim Nüzhet Gerçek’in, mübarek Ramazan ayının girişi dolayısıyla paylaşacağımız yazısı, 19 Eylül 1942 tarihli Akşam Gazetesi’nde, “Yüz Sene Evvelki Bir Ramazan Emirnamesi” adıyla, Geçmiş Zamanlara Dair kitabında yer almıştır. Ve Tanzimat’ın ilanından, üç sene sonrasını ele almaktadır. 

Maziye bakış, dünün çizgileri bazen ilgi çekici ve yararlı olabilmektedir* 

…

YÜZ SENE EVVELKİ BİR RAMAZAN EMİRNAMESİ

“Ramazan-ı Şerîf münasebetiyle, herkesin her zamankinden daha fazla olarak hayır hasenat işleriyle uğraşmaya ve edepli bir şekilde hareket etmeye çalışması da farz olmakla birlikte bazı uyarılarda da bulunmak gerekmektedir.

Velinimetimiz olan padişahımız, bazı camileri ziyaret edeceği zaman ona saygıda kusur olmayacağına şüphe yoktur ancak yine de padişahın geçiş yolu üzerinde olanların her türlü edebe aykırı halden uzak durması gerekir.

Padişahımızın adaletli yönetimi sayesinde asayiş sağlanmış ve bu güven içerisinde herkesin istediği gibi vakit geçirmeye hakkı vardır. Ancak Ramazan dolayısıyla Çarşı içinde, Beyazıt ve Şehzadebaşı’na doğru yol üzerindeki dükkânlarda ve özellikle Beyazıt ve Şehzadebaşı’ndaki kahveci ve çaycı dükkânlarında oturmak yasaktır.

Geceleri büyük caddelerde iskemle ile sokak ortalarında oturarak halkın geçişine engel olmak da kesinlikle yasaktır. Arabalar aralarında dolaşıp arabalı arabasız geçen kadınlara insanlık adabına uymayacak hareketlerde bulunanlar cezalandırılacaktır.

Arabalar da Beyazıt ve Şehzadebaşı’nda Sokak ortalarında durmayıp gezeceklerdir.  Halkın ve özellikle de kadınların elbisesine ve edebe uygun hareketlere daha önce duyurulduğu üzere dikkat etmesi gerekmektedir. Uymayanların cezalandırılması yapılacaktır.

Bu uyarılara zıt hal ve harekette bulunanlar ile durup oturulması yasak olan yerlerde görülenler askerler ve zaptiyeler tarafından vazifeleri gereğince yakalanıp cezalandırılacaklardır.

Kadınların namaz kılmak ve vaaz dinlemek amacıyla Sultanahmet, Şehzade ve Laleli Câmilerine eskiden olduğu gibi girişleri serbest olup diğer camilere girmeleri yasaktır.

Namaz vakti dışında, görevlilerden başka erkeklerin camilere girmesi yasaktır. Kadınların da edebe aykırı açık saçık kıyafetlerle gezmesi ve saat on birden sonra sokaklarda bulunması yasaktır. Kadınlar eşya almak için çarşı içinde ve diğer yerlerde dükkân ve mağazaların içine girmeyeceklerdir. Alacaklarını dükkânın önünde edepli bir şekilde durarak alıp derhal evlerine döneceklerdir.

Herkesin her zaman özellikle de Ramazan ayında camilere gitmeye gayret etmesi ve farz namazlarını cemaatle kılmaları gerektiğinden Teravih vaktinde bir görevi olanlar dışındakilerin dükkânlarda oturtmayıp civarda bulunan camilere gitmesi, teravih namazına dikkat etmeleri lazımdır.

Geceleri kimse sokaklarda fenersiz gezmeyecek ve fenersiz tutulanlar hakkında daha önce duyurulan cezalar uygulanacaktır. Eğlence mekânlarında da herkes edebiyle oturacak ve normal zamanda da ayıplanan kumar ve benzeri oyunların oynanmasından çekinecektir. Oynayanlar cezalandırılacaktır. Özrü olanlar dışında, orucu bozanların veya özrü olduğu halde ortalık yerde yemek yiyenlerin layık olduğu cezaya çarptırılacağı muhakkaktır.

Her zaman temizliğe dikkat edilmesi gerekmektedir. Sokak ortalarına ve öteye beriye süprüntü döküp bırakmak kötü kokulara sebep olduğu ve halkın genel sağlığına tehdit oluşturduğu için her vakitte ve özellikle büyük ve küçük evlerin ve işyerlerinin süprüntü ve pisliklerden temizlenmesi gerekmektedir.

Ayrıntılı olarak izah edilen bu uyarıların gereğini yerine getirmek, güvenlik görevlilerinin görevidir. Bu yarılara kulak asmayanlar ile görevlerinin gereğini yerine getirmeyen görevliler cezalandırılacaktır. Bu durumun gereğinin uygulanması  için bu yazı bastırılarak herkese dağıtılmıştır.”

…

Hayırlı, huzurlu ve  mutlu ramazanlar temennisiyle…

*(Selim Nüzhet Gerçek, Geçmiş Zamanlara Dair, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul 2018, sf. 243-248)