Bir Eğitim-Öğretim yılı sonunda daha üniversiteler yeni mezunlar verirken  mezun olan öğrencilerin mezuniyet törenlerinde giydikleri cübbe ve havaya fırlattıkları kep uzun zamandan beri tartışılan konulardan biridir. Kimileri modernlik adına bu merasimleri savunup yerine getirirken, bazıları da bu adetin batıdan geldiği gerekçesiyle şiddetle karşı çıkmakta, mezun olan öğrencileri buna yapmaktan alıkoymaktadır.

Muhakkak merak edenleriniz olmuştur, törenlerde niçin cübbe giyilip kep atılıyor?

Öncelikle cübbe ve kep nedir ne değildir ona bakalım isterseniz.

Cübbe: Hukukçuların, üniversite öğretim üyelerinin, din adamlarının, mezuniyet törenlerinde öğrencilerin elbise üstüne giydikleri uzun, yanları geniş, düğmesiz giysi (Türk Dil Kurumu Güncel Sözlüğü)

Kep: İngilizce cap "külah [esk.], kasket" sözcüğünden alıntıdır. İngilizce sözcük Latince capa veya cappa "külah, külahlı cübbe" sözcüğünden alıntıdır. (Etimoloji Türkçe)

Görüldüğü gibi kep kelimesi köken olarak cübbe sözcüğünden alıntıdır.

Peki cübbe kelimesinin kökeni nedir?

Cübbe sözcüğü Arapçadır, cbb kökenidir.

Tüm dünyada yaygın olarak kutlanan, ''Batı'' kaynaklı zannedilen mezuniyet  merasimleri esasen ilk kez bir İslam Üniversitesinde ortaya çıkmıştır. Prof. Dr. Mustafa Sıbai ""İslam Medeniyetinden Parıltılar" adlı kitabında Endülüs'teki Kurtuba üniversitesi öğrencilerinin mezuniyet sırasında cübbe ve kep giydiklerinden bahsetmiş. Endülüs İslam Devleti'ne payitahtlık yapmış Cordoba (Kurtuba) aynı zamanda Avrupa'da kurulan ilk üniversiteye sahip bir şehir. Kurtuba Üniversitesi 600 bin kitaplık bir kütüphaneye sahipti, ne yazık ki İspanyollar bunların eserine bırakmadı. Yine içinde katarakt ameliyatları yapılan günümüzde La Mezquita diye anılan 785 tarihli Ulu Câmi ile tanınıyor. 24.000 m2’lik bir sahada 856 sütun bulunurken, sonu görülmeyecek denli genişliğiyle büyük bir alana sahip.

Kurtuba Üniversitesi Batı'yı etkilemiştir. Birçok program ve üniversite hocasının yazdıkları kitaplar 20. yüzyılın başlarına değin batı üniversitelerinde ders olarak okutulmaktaydı. (Halen Avrupa'nın pek çok ülkesinde İbn-i Sina vd. İslam Bilginlerinin kitapları ders olarak okutulmaktadır) Avrupa'nın ilk üniversitesi olan Kurtuba Üniversitesi Avrupa'nın Ortaçağ karanlığından kurtulmasına vesile olurken aydınlattığı, kazandırdığı pek çok şey gibi cübbe ve kep giyme geleneğini de Batı'ya kazandırdı.

Bugün üniversite mezunlarının mezuniyet sırasında giydiği cübbe ve kep o dönemde "Üniversite'den mezun olup hocalık hakkını elde etmek" manasına gelirken, Kurtuba Üniversitesi öğrencilerinin bu durumu ilan etmek için giydiği kep ve cübbenin daha sonra batı üniversitelerinde de kullanılmaya başlayan bir kıyafet türü olduğunu yazmış Prof. Dr. Mustafa Sıbai. Fakat o dönem giyilen cübbeler siyah değildir.

Yine başka bir kaynakta Avrupalıların Müslüman ilim adamlarının ders esnasında giydiği cübbeyi saygılık ve ya özentiden dolayı kendilerinin de giydiğini yazmakta.

Kep ise, Müslüman ulemânın başına giydiği ''taylasan'' denilen serpuşundan alınmadır.

Batı'da üniversitelerin kurulmasında iki temel vardı: Bunlardan biri, hocaların kurduğu lonca biçiminde, diğeriyse sadece öğrencilerin bir araya gelmesiyle oluşan lonca modeliydi. Ortak yanları; çalışmalarını emniyet içinde sürdürmek için hem kral hem papa tarafından tanınmak arzusuydu. Ayrıca üniversitelerin bazıları 1150 yılında kurulan Paris Üniversitesi gibi-katedral okullardan doğarken, 1088 yılında kurulan Bolagna gibi katedral ve manastırla alakası olmayan kolej vs. okullardan gelişebiliyordu.

İtalya'da öğrencilerden ''cappa'' adı verilen siyah, uzun bir cübbe giymeleri istenmişken, Faransa'da öğrencilerin ruhban sınıfına mensup olmaları hasebiyle dini kıyafet giymeleri mecburiydi.

Günümüzde mezuniyet törenlerinde giyilen cübbe ve kepin Batı'dan geldiği iddiaları gûya büyük büyük ansiklopedilerde yer alarak sözde ABD'den Türkiye'ye geldiği bilgisini vermekte. 1492 yılında Kristof Kolomb Hindistan diye Amerika kıtasını keşfetmiş! buranın yeni bir kıta olduğunu Amerigo Vespucci anlamıştır. ABD bağımsızlığını ise ancak 1776 yılında elde etmiştir. Görüldüğü gibi ABD ortada bile yokken Avrupa'da ilk kurulan üniversite Kurtuba Üniversitesi'nden etkilenerek kurulan birçok üniversitede ders vermekteydi.

İslam medeniyetinin bin yıllık altın döneminde bilimde, astronomide, tıpta, matematikte, kimyada, sanatta, edebiyatta vs birçok bilimsel alanda dünyaya çok şey sunduğunu kimse inkar edemez.

İslam dünyasındaki yaşanan gelişmeler Batı'yı etkilemiş ve Endülüs İslam Devleti'nin bıraktığı miras, Batılıların İslam dünyası ile olan yakınlığı, İslam düşünürlerinin fikirlerinin kabul görmesiyle Batı'da Rönesans, Reform ve Aydınlanma hareketleri doğmuştur.

Velhasıl mezuniyet törenlerinde giyilen cübbe ve kep Kurtuba Üniversitesi'nin bir geleneği olarak Avrupa'ya ve oradan tüm dünya yayılmıştır.

Selam ve dua ile...

Kaynak:

Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci ''Avrupa'nın ilk üniversitesi Kurtuba'da kuruldu''

P.rof. Dr. Mustafa Sibai '' İslam Medeniyetinden Parıltılar''

Doç. Dr. Arzu M. Nurdoğan '' Avrupa, Asya ve Amerika'da Eğitim.