“İnsanların aynası kitaplardır.” Aldous Huxley

Kitap insan için en büyük gerekliliklerden biridir ama bir sanatçı için olmazsa olmazdır. Kaynaklarından beslenmeyen her yaratım süreci yarım kalacaktır. Sanatçıların eser oluşum süreçlerinde farklı beslenme kaynakları olabilir. Bizim için; tiyatro, sergi, tarihsel yolculuklar, kült filmler, ama mutlaka kitaplar…

Sayısız kitap olduğu şüphesiz fakat özellikle okuduğum ve ilk okunacaklar listesinde olmasını naçizane tavsiye edeceğim kısıtlı eseri kısaca tanıtmak isterim. İlk olarak tanıtmak istediğim kitap, Sanat Nedir? L.N.Tolstoy’un bu başucu kitabı sanatı sorgulamayı ve bu sorgulanın bizleri götürdüğü ufuk açıcı noktaları gözler önüne seriyor.

Sanatın Öyküsü (E.H. Gombrich) Sanat akımları ve kavramlar üzerine kapsamlı tartışmalardan kaçınan Gombrich, bireysel sanat eserlerine ve bunların arkasındaki figürlere odaklanır. Raphael ve Cezanne gibi birbirinden farklı sanatçıları zaman içinde birbirine bağlayan Gombrich, eserlerini yazarken hepsinin benzer zorluklarla karşılaştığında ve son tahlilde, önemli olanın sanatçının niyetleri olduğu konusunda ısrarcı bir tutum izler. 

Görme Biçimleri (John Berger) bu avangard kitap, “gördüklerimiz ve bildiklerimiz arasındaki gizemli ilişkiyi” araştıran üç tanesinin yalnızca görüntülerden oluştuğu yedi makaleden oluşuyor. Berger, sanatın ve onun dilinin anlaşılmasına ulaşmayı amaçlayarak, geçmişte sanatın insanlar için ne olduğunu eleştirir ve araştırır. Resimlere bakış açımızı keşfetmeye odaklanan bu kitap, o zamandan beri devam eden ve daha da gelişen fikir ve teorilere ilginç bir bakış açısı sunuyor.

Güzelliğin Tarihi (Umberto Eco) Güzellik fikrine farklı açılardan ve yaklaşımlardan bakan Umberto Eco, hem filozofların, hem düşünürlerin hem de sanatçıların farklı fikirlerini keşfetmeye ve ön plana çıkarmaya odaklanıyor.

Sanatın Gerekliliği (Ernst Fischer) “İnsanın dünyayı tanıyabilmesi ve değiştirebilmesi için sanat gereklidir ama sanat, içerdiği sihir sayesinde de gereklidir” der. Fischer eserinde içinde yaşadığımız dünyayı görmede sanatın önemi üzerine derin düşünceler içeren kitabın’da Fischer, yaratıcı hayal gücü ile toplumsal gerçeklik arasındaki ilişkiye yakından bakarken doğru sanatın hem varoluşu tüm kusurları ve hatalarıyla yansıtması gerektiğini hem de değişim ve gelişmenin nasıl sağlanabileceğini göstermeye yardımcı olması gerektiğini savunur.

Sanat İçgüdüsü & Güzellik, Zevk ve İnsan Evrimi( Denis Dutton)  İki çekişmeli disiplin olan sanat ve evrimsel bilimi bir araya getiriyor ve Dutton bu eseriyle birlikte resimden edebiyata, filmlerden çömlekçiliğe farklı sanat dalları hakkındaki düşüncelerimizi değiştirecek kışkırtıcı bir çalışmaya imza atıyor. Güzelliğe olan sevgimiz doğuştan geldiği vurgulanır ve uzak kültürler arasında pek çok estetik zevkin paylaşıldığı vurgulanır. Sanat İçgüdüsü’nde güçlü bir mantık ve somut kanıtlar kullanan Dutton, sanat eleştirisini soyut ve abstract kavramlar üzerine değil, bir evrim anlayışına dayandırılması gerektiğini belirtiyor.

Sanat ve Felsefe ( Dücane Cündioğlu) ….Aslında yolumu biçen karşımdaki beton duvarlar değil, bizzat kendimmişim.. Duvar da bendeymiş, süngerde.. Duvar ustası da benmişim.. tanımlamasında Van Gogh’un içine düştüğü buhranı eserlerini oluşturma sürecindeki içsel hesaplaşmaları en güzel şekilde ifade etmiştir.

Bu kısıtlı alan içerisinde zikretmek istediğim birçok yazar ve kitap olabilir ama şu isimleri yazmadan geçemeyeceğim: Doğan Kuban, Suut Kemal Yetkin, Selçuk Mülayim, Uğur Derman, İsmail Tunalı, Roger Garaudy……

Yazarların çoğunun bireyin toplumla ilişki kurma ihtiyacına yaptıkları vurgu, iyimserlikleri, okuyucuyu yüreklendirmeleri, radikal düşünüş biçimleri, olumlu insancıl vizyonları iyi tahlil edilerek popüler kültür içeren sanatsal kaynaklar veya İslam sanatları alanındaki yazımları, zevklere veya uzmanlık alanlarına göre seçmeleri sanatçı olarak yaptıkları üretime büyük katkı sağlayacağı kanaatindeyiz .

“Kitaplar da dostlar gibi az, fakat iyi seçilmiş olmalıdır.” Jonerianna

Bu yazıyı yazmaktaki amacımız sanat yolculuğuna yeni başlayanlar veya yolunda ilerlerken kendisi gibi düşünen insanlarında var olduğunu onlara hissettirmektir. İyi yolculuklar…