Yabancı bir kelime. İngilizce olarak “Yaratılış”, İrlandaca “Deprem” demek.

Konya Büyükşehir Belediyesi, genç beyinlere yönelik açtığı ‘Konya Yaratıcı Kültür Endüstrileri Kuluçka Merkezi’nin adını “Creathon” koymuş. Bu kuluçka merkezinde, “yeni nesil kültürel mekânlar için içerik geliştirme” deneyimleri yapılacak. İlk deneyim “Konya Saat Kulesi” projesiyle başlatıldı. Konya’ya yapılması düşünülen yeni saat kulesinin yapay zekâya sahip bir dijital saat olması muhtemel.

Yaratıcı kim? sorusuna verilecek ilk cevap, şüphesiz “RABB” olacaktır. “Biz herşeyi sudan yarattık” buyurur Yüce Yaradan. Rahman, suyu rahmet kılmıştır. Gökten indirilen rızıkla yaşar bitki, hayvan ve insan. Bu âlemde en büyük hikmet, hüner ve irfan “su gibi aziz olabilmektir”. Âdem’in yaratılış hamulesi ise su ve turabdır. Kâinatın yaratılışında anâsır-ı erbaa denilen “dört unsur” olarak su, toprak, hava ve ateş var. Sultan Veled, Rebabnâme’sinde “Kâinatta ne varsa, tamamen ve yalnız aşktan vücuda gelmiştir. Aşağı, yukarı, yer ve gök hep aşkın mahsulüdür.” diyor. Hz. Mevlâna da “Aşk olmasaydı, dünya donar kalırdı” diyor, Mesnevî’sinde.

Bu çekim alanı için yabancı bir dilin seçilerek kullanılmış olması, doğrusu benim çok garibime gitti. Gerek kâinatın ve gerekse şerefli bir varlık olan âdemin yaratılışının çekim alanında su, sevgi ve aşk var. “Yaradılış” Arapça kökenli bir kelime. O kelimenin içinde ahlâk (huylar) var; halk (yaratma, yaratış) var; cibilliyet (maya) var; hilkat (yaratılış, tabiat) var; hulk (yaradılış, cibilliyet, karakter, alâka) var; tabiat (tabetme, mühür, damga basma, tamgalama) var; tekevvün (var olma, varedilme, yaradılış) var. Tekevvünde kâinat, evren ve bütün varlıklar mevcut. Ayrıca Latince kökenli bir kelime olan natura (doğuş, yaradılış) da var. Yâni naif (saf, sade, doğal) olarak var. Latince natura; “doğa-uydurukça”, tabiat, huy, mizaç demek.

İnsanlar kelimelerle konuşur, kavramlarla anlaşır. Yaradılış "bir kimsede doğuştan bulunan vücut ve ruh özelliklerinin bütünü” dür. Yani yoktan var edilme, yaratılma, hilkat. Buna “tabiat, mizaç, bünye, huy, tıynet ve fıtrat” da denir. Fıtrat “Yaratılış, karakter, yapı, tabiat, yaratan kuvvet, kudret, yaratış, yaratma” anlamına geliyor. Fıtrat-ı beşer: İnsanın yaratılışı. Fıtrat-ı nisvan: Kadın yaradılışı, tabiatı. Gelin burada Âkif’e kulak verelim: “Hülâsa bukalemun fıtratında züppelerin/ Elinde maskara olduk… Deyin de hükmü verin!”, “İlmi az, görgüsü çok, fıtratı yüksekbir imam/ Tanırım ben, ki hayatında tanıtmıştı babam”, “Sen ey Ömer, ne meleksin, ne bir emîr-ı zalîm/ Fakat elinde ne var? Fıtraten beşer mazlûm!”

“Yaratılış” ile “Yaradılış” arasında ne gibi bir fark var? O İngilizce sözcükte kastedilen sakın “yaratılış” olmasın… Tanrı tarafından yaratılma eylemi… Bu yabancılar var ya, yaptıkları işlerine en sonunda ‘Yaradan’ı hiç karıştırmazlar. Hollywood filmlerinde olduğu gibi, her şeyi kendilerinin yaptığı zannına kapılarak başarıyı hep “Biz yaptık!”, “Biz başardık!” diyerek kendileri tarafına yontarlar. “Yaratan” ile “Yaradan” arasında nasıl bir fark varsa; “Yaratılış” ile “Yaradılış” arasında da ona benzer bir fark var. İnsan fıtratına biz “Yaradılış” diyoruz. Yaratılış ise, yoktan var edilme eylemidir. Cenâb-ı Hakk buyuruyor: “Andolsun ki biz gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri altı günde yarattık. Bize hiçbir yorgunluk da dokunmadı. (Kaf, 38)”

Konya fethedildiği zaman ceddimiz Selçuklu, “fetih hakkı” olarak Alâeddin Tepesi’ndeki kiliseyi camiye çevirerek Selçukî Mescidi yapmıştı. Konya’nın “Kızıl elması” olan bu mescid, Osmanlı döneminde saat kulesi oldu. Bu saat kulesi Fahrettin Altay tarafından verilen bir emirle dinamitle yıkıldı. Üzerinden uzun bir zaman geçtikten sonra bu saat kulesi, Eski Konya Büyükşehir Belediyesi Başkanı Tahir Akyürek tarafından Zafer’de yerin dibine şeffaf bir şekilde çakıldı. Harcanan para ise, yerin dibine gömülerek boşa gitti. Bu yerin altındaki saat başkan Uğur İbrahim Altay tarafından üzeri toprakla kapatılarak yerin en dibine gömüldü. Başkan Altay, Konya’ya yeniden bir saat kulesi daha yapılmak üzere proje başlatıldığı müjdesini verdi.

Bakalım “CREATHON 2024 - Konya Yaratıcı Kültür Endüstrileri Kuluçka Merkezi”nden nasıl bir Saat Kulesi çıkacak? Yapay zekâya sahip olacağını tahmin ettiğim yeni Dijital Saat Kulesi projesi halkın beğenisine sunulacak mı?

Selçuklu Köşkü projesi akıbetine uğramaması temennisiyle yeni Konya Saat Kulesi, şimdiden hayırlı olsun.