Konya sevdalısı, şehrimizin hafızası olan Hacı Hasan İhsan Çopur’u, 3 Temmuz 2013 tarihinde Hacı Çopur İşhanı’ndaki mütevazı yerinde ziyaret etmiştim. Tarihçi-Yazar Dr. Ahmet Uçar’la birlikte bizi mütebessim bir çehre ile karşılayan Hasan Çopur, kendisini öğle ve ikindi vakti ziyaret ettiyseniz, hâlinizi anlar ve karnınızı doyurmak için en yakındaki kebapçıdan yanında ayranla birlikte fırın kebapları hemen gelirdi. Bizimle birlikte kendisi de iştahla yerdi. Hasan amca misafiri son derece hoş karşılar ve cömert yanını hemen gösterirdi. Onun en önemli hususiyeti ise; Konya ile ilgili belge, bilgi ve kaynak toplama tutkunu bir Konyalı ve Konya sevdalısı bir kişiliğe sahip olmasıdır. Konya kültürü ve tarihine bu sebeple çok büyük ve değerli kaynak eserlerin yanı sıra fotoğraflarla birlikte her türlü vesikayı kazandırmıştır. Elinde Konya ile ilgili yüzlerce fotoğraf, binlerce kitap ve değişik belgeler mevcut idi. Hasan Çopur amcayla hal, hatır ve sohbetten sonra dağınık masanın üstünde duran “Üç Yıllık Konya Valiliği İş Programı” adlı kitap dikkatimi çekti. Yanımda fotoğraf makinamı da getirmiştim. Kitabın önemine binaen fotoğraf makinemle kitabın sayfalarını çekme isteğimi geri çevirmeyerek müsaade etti. Hacı Çopur’un Konya Özel Kültür Arşivi’nden Gazeteci Balkan’ın Özel Kitap Arşivi’ne, o kitabı böylece kazandırmış oldum. İki sene önce 88 yaşında hayata gözlerini yuman Konya sevdalısı Hasan Çopur’u rahmetle yâd ediyorum.

Kıymetli okurlarıma, Konya kültür ve tarihi sevdalısı Hasan amcanın 4 Haziran 2013 tarihinde Rampalı Çarşı’daki Alperen Kitabevi’nden satın aldığı o kitapta yer alan bilgi ve haberlerden yola çıkarak 1946-1948’li yılların Konya’sından bahsedeceğim. İki kısımdan oluşan kitapta, Bizim Şehrimiz: Konya Üzerine önemli istatistikî bilgilerin yanı sıra 1946-1947-1948 yılları Konya’sına ait yapılan çalışma ve yatırımlar, yâni icraatlara yer veriliyor.

Dönemin Konya Valisi İzzettin Çarpar, çalışma arkadaşlarına hitaben yazdığı takdim yazısında, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’den “Çok Sayın Milli Şefimiz” diye bahsederek “Siyasal Bilgiler Okulunun 84 üncü yıldönümü” dolayısıyla Mülkiyelilere karşı yaptığı konuşmasından şu ifadeleri aktarıyor: “Türk Milleti, idare hayatınızda göreceksiniz ki tasavvur edemeyeceğiniz kadar ince görüşlüdür. Güç beğenir ve kusur arar değildir, elverir ki vazifede bulunanların ciddi ve idealli çalıştıklarına kani olsun.” “İdarei maslakatçılık zihniyetini bırakarak dev adımlarla ilerleyen bu günkü dünya medeniyetine ulaşmak mecburiyetindeyiz” diyen Vali Çağpar, “Yaptığımızdan değil, yağmadığımızdan hesap vereceğiz. Cumhuriyete lâyık olduğumuzu ispat edeceğiz” diyor.

Konya’dan Filistin’e Balık İhracı…

1946’nın istatistikî bilgilerine göre; Konya İl’inde merkezde 14 ilçe, bu ilçelere bağlı 44 bucak ve 889 köyü bulunuyor. Konya’nın genel nüfusu ise: 696.763. Bu eserde, Akşehir Gölü tanıtılırken gölde üç çeşit sazan, turna, akbalık bulunduğu ve bu balıkların Filistin’e ihraç edildiği bilgisine yer veriliyor. Beyşehir Gölü’yle ilgili olarak da şu bilgiler yer alıyor: “Hicrî 960, miladî 1500 yılında Beyşehir Gölü taşıp, Konya sahrasını deryaçemisal eyledi. Tarihi Sultan Beyazıt Han’ı Türki sahife: 160, 1932 yılındaki kuraklıkta gölün suları çekilmiş, bu gölün ayağı olan Beyşehir çayı kurumuştu.”, “Bu gölde Talgan adında büyük kuşlar çok bulunur. Bu kuşun derisinden eskiden kürk yapıldığı için Avrupa’ya gönderilirdi.”

Konya’da 285 Vali Görev Yaptı

Eserin “Konya Valileri” bölümünde, ilk Konya valisinin Fatih Sultan Mehmed’in oğlu “Şehzade Mustafa” olduğu ve İzzettin Çağpar’a kadar 252 valinin adı geçiyor. İzzettin Çağpar’dan sonra günümüze kadar 33 vali daha ilave etmek gerekir. İzzettin Çağpar, 13 Ekim 1945 - 11 Kasım 1946 arası Konya Valiliği yaptı. Osmanlı dönemi valileri arasında Şehzade Cem, Şehzade Şahinşah, Şehzade Korkut, Şehzade Ahmet, Şehzade Selim ve Şehzade Beyazid de yer alıyor. Kaynak kişi olarak Konya Müze Müdür Zeki Oral gösteriliyor.

Devlet Hava Yolları

Konya’ya uçak seferlerinin 10 Temmuz 1944’de “Ulaştırma Bakanlığı Devlet Hava Yolları Konya Meydan Müdürlüğü”nün teşekkül ettirilmesiyle birlikte, aynı tarihte yolcu ve posta naklinin başladığı haberi de yer alıyor. Meram Eski Yol’daki askeriyeye ait Ağır Bakım’ın bulunduğu alan eskiden Konya Havaalanı olarak kullanılmış. 1944 yılında Konya’dan giden yolcu adedi 243 iken, Konya’ya gelen yolcu sayısı 245. 1945’de Konya’dan giden yolcu adedi 706 iken, Konya’ya gelen yolcu adedinin 576 olduğu öğreniyoruz. 1944 yılında Konya’dan şehirlerarası otobüs bilet ücretleri ise; Ankara-Konya arası 25 lira, Konya-Antalya arası ise 21 lira. Konya’nın 1945 sayımına göre merkez nüfusu 58.834 olup, 120 mahallesi toplam 43 muhtarlıkla idare olunuyor. Eski Konya milletvekillerinden birkaç isim: Ali Fuat Cebesoy, Hamdi Dikmen, Naim Hazım Onat, Saffet Arıkan, Sadi Irmak, Sedat Çumralı, Vehbi Bilgin.

Konya’ya İç ve Dış Göçler

Konya’ya o yıllarda “Sason yasak bölgesi ile Tunceli’den göç” eden ailelerin (285 hane, 1557 nüfus) Konya Merkez, Çumra, Karaman, Ereğli, Bozkır, Seydişehir, Beyşehir, Kadınhanı Ilgın ve Akşehir’e yerleştirildikleri, devlet tarafından ev, toprak, öküz, pulluk, buğday, araba, dükkân ve para yardımında bulunulduğunu öğreniyoruz. İl bölgesine iskân edilen Romanya ve Bulgaristan göçmenlerinin hane ve nüfus sayıları ise şöyle: Akşehir; hane 374, nüfus 1399. Çumra; 362 hane, 1473 nüfus. Sason, günümüzde Batman İl’ine bağlı bir ilçe. Bu bölgede 2300’e yakın “Korucu” bulunuyor. Sason’u ziyaretimde bu bölgede yaşayan insanların Arap kökenli olduklarını öğrendim. Ermeniler de bu bölgede epey kalmışlar. Konya Merkeze 11 hane ve 67 adet nüfus yerleştiriliyor. Araplar Mahallesi’nin adı, Sason’dan gelip Konya’ya yerleşen Arap kökenli vatandaşlarımıza kadar gitmesi muhtemel gözüküyor.

Bizim Şehrimiz: Eski Konya’ya dair kitapta öylesine bilgiler var ki, Konya’ya göçler tarihini iyi incelemek lâzım.