İttihat ve terakki cemiyetinin fırka haline gelmesi, askeri güçleri ile II. Abdülhamid’i Hal etmeleri ile yönetimde bulunduğu dönemde milliyetçi ve batı yanlısı bir siyaset izledi.
Bu günde bu izlenimleri ve sonunda Osmanlıyı I. Dünya savaşı içine girmek mecburiyetinde bıraktıklarını alıntılardan izleyelim.
***  
İTC nin Fırka da oluşu ile  iktidar oldukları dönem de. Eğitimin çağdaşlaşması, hukukun laikleşmesi için çalışıldı. Türk Ocağı gibi milliyetçi kültür derneklerinin kurulması ve girişimcilik, kooperatifçilik desteklendi. 1914 seçimlerini çoğunlukla kazanan parti, Almanya ile askeri bir yakınlaşma başlattı. Enver Paşa’nın Alman hayranlığı fırkanın siyasetini etkiledi.
***
I. Dünya Savaşına ayak atış
Cemiyetin üst yönetimi ile Almanya arasında 2 Ağustos 1914’te hükümete ve padişaha haber vermeden imzalanan ittifak antlaşması sonucunda Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’na Almanya safında katıldı.
Bu olay cemiyet içinde eleştirilere ve bölünmeye yol açtı. Cavit Bey, Ahmet İzzet Paşa, Çürüksulu Mahmut Paşa gibi önemli İttihatçılar hükümetten ve askeri görevlerinden ayrıldılar.
Fethi Bey, Rauf Bey, Mustafa Kemal gibi bazıları da görevde kalmakla birlikte Enver Paşa başkanlığındaki cemiyet yönetimine karşı çeşitli derecelerde tavır aldılar.
Savaş sırasında Talat Paşa sadrazamlığa getirildi. Harbiye nazırı ve başkomutan Enver Paşa’nın komutasındaki ordunun savaşın ilk aylarında Sarıkamış’ta, daha sonra ise Süveyş’te ve Irak’ta ağır yenilgiler alması ve Enver’e yakınlığıyla tanınan İaşe Nazırı Topal İsmail Hakkı Paşa’ya atfedilen büyük mali yolsuzluklar rejimi yıprattı.
***
İttihat ve Terakki Cemiyeti sona eriyor
Birinci Dünya Savaşı’ndaki yenilginin kesinleşmesinden sonra Talat Paşa hükümeti 8 Ekim 1918’de istifa etti. 1 Kasım’da yapılan olağanüstü kongrede İTC kendini fesh ederek   
“Teceddüd Fırkası” (Yenilenme Partisi) adıyla yeni bir parti kurulmasına karar verdi.
Enver, Talat ve Cemal Paşalar; 1 Kasım 1918’i 2 Kasım’a bağlayan gece Alman torpidobotu ‘R-1’ ile İstanbul’dan ayrılarak 3 Kasım 1918’de Sivastopol’e ulaştılar.[13]
***
Almanya’nın verdiği savaş gemileri. Karadeniz gezisi yerine Sivastopol’ü topa tutmaları neticesi. Osmanlı kendini I. Dünya savaşı içinde buluverdi.
***
İttihat ve Terakki’nin kendini hukuken feshetmesi, siyasetten çekilmesi anlamına gelmiyordu çünkü halen güçlü bir örgütü vardı[14].
Örgüt üyeleri değişik adlarla çalışmayı sürdürdüler, Müdafaa-i Hukuk ve benzer oluşumlara dönüşerek Kurtuluş Savaşı’na katıldılar[14]
İstanbul’un işgalinden sonra Talat Paşa’nın direktifiyle kurulan Karakol Cemiyeti’nin çekirdeğini de İttihatçılar meydana getirdi.
Cemiyet, milli mücadele kadrosunun büyük bölümünü İstanbul’dan Ankara’ya kaçırdı, milli mücadelenin Anadolu kolu olarak faaliyet gösterdi ve silah kaçırdı[14].
İngiliz işgal güçleri hükümetin işbirliği ile İttihatçıları tutuklamaya, sürgüne göndermeye başlaması üzerine pek çok İttihatçı Anadolu’ya kaçarak savaşa katıldı.
Milli Mücadele kadrolarının büyük bölümü eski İttihatçılardan oluştu. Başta Mustafa Kemal olmak üzere Rauf, Fethi, Kâzım Karabekir, İsmet (İnönü), Celal (Bayar), Adnan (Adıvar), Şükrü, Rahmi, Çerkez Reşit, Çerkez Ethem, Bekir Sami, Yusuf Kemal, Celâlettin Arif, Ağaoğlu Ahmet, Recep (Peker), Şemsettin (Günaltay), Hüseyin Avni, Ziya Hurşit Beyler gibi milliyetçi liderlerin tümü eski İTC kadroları ve hatta Teşkilat-ı Mahsusa görevlileri idiler.
İttihatçı hareketin basın ve propaganda sözcülerinden Ziya Gökalp, Mehmet Emin (Yurdakul), Mehmet Akif (Ersoy), Celal Nuri (İleri), Yunus Nadi (Abalıoğlu), Falih Rıfkı (Atay), Velid Ebüzziya ve diğerleri Milli Mücadele’nin de savunuculuğunu üstlendiler.
Bu durum işgal kuvvetleri ve İstanbul hükümetinin milli hareketin ittihatçı bir hareket olduğu yönünde propaganda yapmasına yol açmış; Mustafa Kemal Paşa, milli davaya zarar vermeme adına ittihatçı olmadıklarını her fırsatta belirtmiştir[14].
***
Sağlık ve esenlik içinde sevdiklerinizle yaşam dileğimle…
***
Kaynakça
İttihat ve Terakki ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunmaktadır.
1. Meşrutiyet Döneminde Milliyetçilik ve İttihat Terakki
2. http://www.zafersen.com/ittihat-ve-terakki-cemiyeti.htm Zafersen.com sitesi
3.  Sina Akşin, 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat Terakki,
4. Eminalp Malkoç, Doğu-Batı Ekseninde Bir Osmanlı Aydını: Ahmet Rıza Yaşamı ve Düşünce Dünyası, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı 11, 2007
5. Taner Aslan, İttihâd-ı Osmanî’den Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne
6. Abdullah A Cehan, Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 1, Sayı 5, 2008
7. Cenk Reyhan, Jön Türk Hareketi Üzerine Kavramsal Bir Çerçeve, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Sayı 2,
8. Utkan Kocatürk, Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Erişim tarihi: 02.08.2011
9. Fethi Tevetoğlu, Atatürk- İttihat ve Terakki, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 15, Cilt 5, Temmuz 1989
10. Ali Erdem, İttihat ve Terakki, Eylül 2008
11. Genelbilge.com sitesi İttihat ve Terakki Cemiyeti maddesi, Erişim tarihi:02.08.2011
12. Mütercimler, Erol (2008). Fikrimizin Rehberi. İstanbul: Alfa Basım Yayım. 978-605-106-045-3.
13. Gürsel Köksal, Enver, Talat ve Cemal Paşalar Nasıl Kaçtı, Bianet, 7 Mayıs 2005
14. Emine Kısıklı, Milli Mücadele Başlangıcında Mustafa Kemal Paşa’nın Milli Hareketi İttihat ve Terakki Faaliyetlerinden Uzak Tutma Teşebbüsleri, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 2, Sayı5, 1990