Fevzi Paşa Anadolu Hareketlerine nasıl iştirak etmişti?

Demokrasiye adım atmada ilgileri bulunanların öz geçmişlerini araştırma esnasında… 

Bendenizin de aydınlandığı olaylar ve bilhassa istiklâlimizin elde edilmesinde katkıları olanların işlemlerini yazmak yerinde olur diye düşünmekteyim.

***

Nitekim bu olayların başlangıcını anlattıkça okurlardan öğretim üyelerine kadar "bildiğiniz ve araştırdığınız yakın tarihten anlattıklarınızı yakından takip ediyoruz devam ediniz…" teşviki yaparlarken…

Bir öğrenci olan Sayın Emre Simav'ın bile merakla takip ettiğini belirten "Ahmet bey, yakın tarihimiz hakkında verdiğiniz önemli bilgiler için bir genç öğrenci olarak size teşekkür ederim..." gönderisi yapması bu düşüncemi onaylamış olmaktadır.

Bu bakımdan Tanju Gönel'in, Su Yayınları tarafından yayınlanan "Milli Kahraman Mareşal Fevzi Çakmak" adı ile hayatını anlattığı Büyük Askerin kurtuluş mücadelesi günlerinden olaylara değinmek isterim.

***

Padişah Vahdettin’in, Mondros Mütarekesi Anlaşmasını imzalamayı iki defa ret etmiş ve imzalamamış olsa da, İttihat hükümeti ve başbakanları olan Damat Ferit ile Gn. Kur. Bşk. İzzet Paşa’nın imza etmesi neticesi çaresiz kalıp…

İstila edilmekte olan Vatan'ı kurtarabilecek paşalarla gizlice buluşarak Anadolu harekâtının başlamasında tuzu bulunmuştur.

Mustafa Kemal Paşa'yı işgal kuvvetlerine "Anadolu'ya teftiş için vazifelendirildi" diyerek müfettişlik vazifesi ile göndermesi yanında.

İstanbul'daki işlemleri idare etmesi için mütarekeyi imza eden İzzet Paşa'yı istifa ettirerek Fevzi Paşa’yı Genel Kurmay Başkanlığı'na getirmiştir.

Anadolu'ya silah yardımında büyük rolü olan Fevzi Paşa, Yunanlıların İzmir'e çıkarma yapmak için getirdiği Averof Zırhlısı’ndan karaya çıkacak Yunan askerleri için ordumuza "Ateş ediniz" emri verince…

İşgal kuvvetlerinin hoşuna gitmemiş yaka paça makamından indirmişlerdir.

***

24 Aralık 1918’de başlayan ve bazılarınca 14 bazılarınca 27 Mayıs 1919 olarak belirtilen vazifesinden daha sonra bu günün Milli Savunma Bakanlığı olan Erkan-ı Harbiye Reisliği’ne getirilen Fevzi Paşa için verilen bilgilere ait yazımlardan özetler vermek isterim.

***

"Fevzi Paşa yerine tayin edilen Cevat Paşa’ya Mustafa Kemal'in tayin işleri ile ilgili işlemlerin tamamlanmasını halefine bildirdi. Görevi esnasında ki beş aylık zaman içinde yapılan gizli işleri ve tasarıları anlattı. Yanlarında bulunan Mustafa Kemal ile birlik olarak üç kumandan Milli Mücadele’nin başarıya ulaşması ve vatanın kurtarılması için beraberce çalışacaklarına ve bu uğurda hiçbir şeyden çekinmeyeceklerine dair birbirlerine söz verdiler.."

Nazırlıktan da (Bakan) istifa eden paşaya Trakya'da ki olumsuz(!) görünen halleri hal için nasihat heyetinde vazife alış esnasında, gizlice Anadolu'ya yardım işlemlerini devam ettirmişti

Mustafa Kemal Paşa’nın Samsuna Müfettiş vazifesiyle gidip orada kurtuluş işlemlerine başlaması işgal kuvvetlerini harekete geçirmiş ve İstanbul hükümeti ile Anadolu hareketi arasında ki ihtilafı gidermek için(!) Fevzi Paşa'ya nasihat heyeti başkanı vazifesi vererek Samsun yolu ile Sivas'a gönderilmesi kararlaştırılmıştı.

Hakkında, halk arasına yayılan, maalesef Fevzi Paşa’nın Yaverince söylenenlere kulak verilmesiyle "O padişah yanlısıdır. Mustafa Kemal Paşa'yı tevkif etmeye Mücadeleyi durdurmaya geliyor. Onu öldürelim…" gibi şaibelere, M. Kemal Paşa ve yanındakiler bile inanmaya başlamışsa da Kazım (Karabekir) Paşa savaşta omuz omuza dövüştüğü Fevzi Paşa’yı tanıdığını belirterek müdafaa etmiş ve onu 24 Kasım 1919’da Samsun dışında karşılayarak konuşmuştur.

Fevzi Paşa her ne kadar Mustafa Kemal Paşa ile beraberlik yapsa da onun biraz menfaatçi olup ilerde diktatör olmasından çekindiğini Kazım Paşa’ya iletmiştir.

***

Bu durumda kurtuluş hareketinin başına geçmesi için Kazım Paşa'ya telkinde bulunmuşsa da  "O daha iyi yapar bu işi…" diyerek tatlıya bağladığı gibi Mustafa Kemal Paşa’nın kendi üzerinde olan tereddütlerini de gidererek onları birbirleri ile kucaklaştırmıştır.

***

Tabii bu anlatımlar bir iki cümle ile geçiştirilemez ama bizim yerimiz yok. Merak edenler aynı zamanda Kazım Karabekir'in sırf askeri yazışmalarının belgelerinden müteşekkil ispatlı "İstiklal Savaşımız" kitabını da incelemeleri faydalıdır.

Anadolu'da yapılan hareketleri ve halkın kurtuluş yolunda olduğuna daha iyi inanarak İstanbul'a dönen Fevzi Paşa, buradaki pek çok askeri vazifelilerle milletvekillerinin Anadolu'ya geçişlerini sağlamış orada olan hareketleri Mustafa Kemal Paşa’ya ulaştırmıştır.

***

Daha sonra Anadolu'ya katılma kararı alarak gizlice yola çıkmıştır.

Zaten hareketlerinden şüphe eden ve bu haberi alan İngiliz işgal kuvvetleri tevkif için faaliyete geçmiş Beykoz'da ki evini talan ile ailesini sokağa çıkartmışlarsa da bulamamışlar gidebileceği yollarda isyan çıkarttırıp yakalanmasını sağlamak istemişlerdir.

***

Fevzi Paşa uzun bir yolculuğu zikzaklarla at üstünde alarak bütün engellere rağmen Anadolu mücadelecilerine ulaşmayı başarmış İnönü, Sakarya ve 30 Ağustos Zaferi’nin fedakâr ve zafer kazanan Asker olarak Büyük askerlik nişanı olan "Mareşal" rütbesi TBMM’si tarafından verilmiştir.

***

Sağlık ve esenlik içinde sevdiklerinizle yaşam dileğimle…