Kurtuluş için neler yapılması, ne gibi düşüncelerin bulunması için önderliği Müdafaa_ Hukuk Cemiyeti ile diğer kuruluşların birleşip hazırladığı…
İlk ve önemli bir kongre Erzurum’da toplanmış ve adına “Erzurum Kongresi” denilmiştir.
Bu kongreye Mustafa Kemal Paşa’nın da iştirak etmesi için Kazım Karabekir Paşa ricada bulunmuş. Paşa da kabul etmiştir.
***
Kongreye sivil gelecek olan birkaç askeri paşa dışındaki delegeler tamamen sivil erkandan teşekkül etmekte yeniden kayıt yapılmamaktadır.
Mustafa Kemal Paşa için burada zorluk çıkmış hal yoluna gitmek için Dursunoğlu Cevat Bey’in delegelikten istifa etmesi ile boşalan yere Mustafa Kemal Paşa kaydedilmiştir.
Kongre salonuna “Şehsuvar yaveri” elbisesi olan konforlu elbisesi ile gelen Mustafa Kemal Paşa için kongre delegesi Zeki Bey…
Askeri elbise ile değil sivil olarak girebileceği hususunda itiraz etmiştir.
Çünkü, cemiyetin bir kararı da. Delegelerin asker olarak bulunamayacağına ait maddenin olmasıdır.
Zaten askerlik vazifesinden istifa etmiş olan Mustafa Kemal Paşa Erzurum Valisi'nden sivil elbise alarak kongreye girmiştir.
23 Temmuz 1919'da açılan kongreye gelen Mustafa Kemal Paşa böylece iştirak etmiş olmakta.
Açılan Büyük Erzurum Kongresi’ne, Erzurum Mümessili Mustafa Kemal Paşa, Trabzon’dan “Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti'nden gelen 17 Mümessille, Erzurumluların önceden anlaşmasına göre, 38/47 reyle Kongre Reisi seçilmiştir.
7 Ağustos 1919 Perşembe günü biten Erzurum Kongresi, bu Kongreyi yapan “Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti” ile, “Trabzon Muhâfaza-i Hukuk Cemiyeti”ni birleştirerek, “Şarkî-Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adıyla, merkezi Erzurum olmak üzere yeni bir Cemiyet kurulmuştu. O gün Mustafa Kemal Paşa, “Şarkî-Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” ve Kongre dağıldıktan sonra, onu temsil ederek çalışacak olan “Temsil Heyeti’ne, “Erzurum Mümessili” seçilmiştir.
***
Kongrede Başkan seçilen Mustafa Kemal Paşa kongrede uzunca bir konuşma yapmıştır.
Bu konuşmanın hepsini buraya almak imkânsızdır. Ancak Osmanlıca yazımlı ilk Arapça eski yazı basımlı kitaptan paragraflar alalım.
Yalnız bu paragraflar nedense sonraki basım ile Türkçe yazılı Nutuk kitaplarında görülememektedir.
Paragraflar günün Osmanlıca dili ile yazılmıştır. Bu hususta bir yorum yapmadan aynen sunmaktayım. İzleyelim.
***
"Anadolu'da, Pâyitahttaki münevverânın ve din ve devlete mesbukü'l-hidme zevat-ı âliyenin, gaye-i mukaddesemiz uğrunda evvel ve ahir masruf olan mesaisi pek kıymettardır."
 ***
 "Herhalde mukadderata hakim ve hukukuna sahip bir idare-i milliyenin müdahaleden masun ve müstakil bir surette zuhurunu, ancak Anadolu'dan bekliyorlar."
***
"Buna istinadendir ki, bir Şura-yı Milli'nin vücudunu, ve ancak, kuvvetini irade-i milliyeden alacak mesul bir hükümetin mevcudiyetini talep etmek, artık ve bilhassa son zamanlarda payitahtın heman tekmil tabakat-i mütefekkirini için bir fikr-i sabit halini almıştır."
***
*"Anadolu'daki Ordu Müfettişliği memuriyetime, bilhassa İngilizler tarafından hazm u tahammül olunamayacağı ve dahilden de bir çok ifsadat ve tezviratın karışacağı, daha o zaman kestirilerek alenen gerek Sadrazam (Damat Ferid) Paşa'ya ve gerekse rical-i marufe-i devlete söylemiş ve bilhassa Zat-ı Akdes-i Padişahiye (Vahdettin'e) de bilmünasebe maruzatta bulunmuş idim."
***
"Bu bâbdaki esrâr ve muhâberâtın ve zât-ı akdes-i padişahî ile geçen ma'ruzât ve müdavelâtın şimdilik neşri muvâfık olmayıp inşaallahu teala mübarek vatan ve milletin bilfiil mazhar-ı necât olduğunu idrak edince kitap halinde intişârı ve o zaman bugünkü kongre heyet-i muhteremesini teşkil buyuran zevât-ı kıymetdâra da bir hâtıra-i millî olarak takdimi mutasavverdir."
***
Sağlık ve esenlik içinde sevdiklerinizle yaşam dileğimle
*****
Not:
Sayın okurlar
Sağlık nedeni ile hafta başı Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne yatmış olacağım.
Sağlığıma kavuşuncaya kadar ki geçen günlerde yazı yazamamakla sizlerden ayrı kalacağım için üzgünüm
Selam ve saygılarımla