Önceki yazımda sunduğum gibi. Anadolu’da ki mücadele derneklerinin başına bir komutan gönderilmesi için yapılan Padişah Vahdettin – Fevzi Paşa ile Padişahın vazifelendirdiği kurmay paşalar heyeti çalışmalarından dem vurdum.
Yalnız köşenin yetersizliği ile paşalar heyeti çalışma ve neticesini tam veremedim. İzninizle tekrarlayayım.
***
Paşalar kurtuluş için üç noktada olan Trakya ve Erzurum havalileri ile Konya, Afyon ve Diyarbakır havalilerini kapsayan kuvvet komutanlıklarının sağlanması ve bunların da cemiyetlerle müşterek fiiliyata geçmesi kararlaştırılmıştır.
Bu kuvvetler içinde en üst bir komutanın olması kararına dayanılmaktadır.
Kurmaylar bu kararı vermek için 1919 Mart ayında ki on beş gün içinde Çengelköy’de yaptıkları gizli toplantıda…
Liderliğin Nuri Paşa'ya mı, Miralay Refet Bey'e mi yoksa Çanakkale'de göz dolduran Mustafa Kemal'e mi verileceğini tartışırlar.
Karar Mustafa Kemal Paşa’dır.
Bu karar 19 Mayıs’tan üç ay önce verilen karardır.
Bazı bilgilerde bu kararda 26 kişinin ismi bulunduğu ve padişahın Mustafa Kemal Paşa'yı seçtiği de anlatılmaktadır.
Öyle veya böyle Mustafa Kemal vazifelendirilmiş olmaktadır
***
Karar heyet tarafından Padişah’a bildirilir. Kararı duyan Sami Bey ve Harbiye Nâzırı Şâkir Paşa ise Padişah’a “Mustafa Kemal'in Cumhuriyetçi olduğunu ve Hânedânı devre dışı bırakabileceğini” hatırlatırlarsa da…
Padişah Vahdettin “Vatan ve millet tehlikede. Vatanım kurtulsun da kim neyi kurarsa kursun. Getirin Mustafa Kemal'i görüşmek istiyorum” karşılığını verir.
Sadrazam, Mustafa Kemal Paşa'yı Padişah'a götürür ve askerlerin istediği insan olarak takdim eder.
***
Bu durumda Padişah Vahdettin, Genel Kurmay Başkanı Fevzi Çakmak, Cemal Paşa ve Mustafa Kemal'e vazifenin ne şekilde verileceği üzerinde mütalaa ile İngilizlerin anlamaması için güya, Anadolu’daki Rum Ermeni ve Türk çatışmalarını durdurmak için gönderiliyor kamuflesini bulurlar.
***
Padişah, zaten fahri yaveri olan, beraberce Almanya seyahati yaparken yakinen tanımış olduğu Mustafa Kemal Paşa'nın rütbesini, paşalara yaptığı kokteyl tipi akşamki toplantıda.
Tarihte Osmanlı vezirlerinden sadece Sokollu’nun alabildiği geniş yetkileri havi “Fahri Yaver Hazreti Şehriyarî 9. Ordu Kıtaları Müfettişi Mirliva Mustafa Kemal” rütbesi ve nişanını paşalar önünde verir.
Mustafa Kemal Paşa bu toplantıda, makamın kordonlu elbisesini de giymiş olur. (BA, DUİT, 76/3, Gömlek 65 (Mustafa Kemal Paşa bin Ali Rıza'ya Osmanî Nişanı verilmesi); DH-ŞFR, Dosya: 98, Belge nr.)
Yapılan atamanın kararnamesi 30 Nisan 1919'da Padişah tarafından onanır.
Zamanın resmi gazetesi olan Takvim-i Vakayi’nin 5 Mayıs 1919 günlü nüshasın da yayınlanır..
M. Kemal Paşa'nın Anadolu’ya gönderilmesinde, düvel devletleri kuşkulandırmamak için, Sivas Erzurum havalisinde ki Padişaha karşı ayaklanmaların durum tespiti ve giderilmesi için Müfettiş kisvesiyle gönderileceği gizli celsede belirtilirken, karar 16 Şaban 1338/16 sayılı karar ile Meclisçe de onaylanır.
***
Anadolu'ya gönderilmesi kararlaştırılan Mustafa Kemal Paşa, kararı alan Heyet’e bu yetkiye ilave daha geniş yetki ister ve alır. Buyurunuzilk Osmanlıca yazılı nutuktan okuyalım. "
“… Samsun ve havalisindeki asayişsizliği mahallinde görüp tedbir almak için Samsun'a kadar gitmek idi. Ben, bu vazifenin ifası, bir makam ve salâhiyet sahibi olmaya mütevakkıf olduğunu ileri sürdüm. Bunda hiçbir beis görmediler. O tarihte Erkânı Harbîyei Umumîye'de bulunan ve benim maksadımı bir dereceye kadar istişmam eden zevat ile görüştüm. Müfettişlik vazifesini buldular ve salâhiyete müteallik talimatı da, ben kendim yazdırdım. Hatta Harbiye Nazırı olan Şakir Paşa bu talimatı okuduktan sonra imzada tereddüt etmiş. Anlaşılır anlaşılmaz bir tarzda, mührünü basmıştır.” Dediği gibi…
Sadece askerî müfettişlik değil devlet erkânı yani vali vb. ye karşıda emir verebilecek salahiyeti almış bulunmakta.
***
M. Kemal Paşa Samsun'a hareket edeceği güne kadar sık sık Padişah ile görüşüp istişarelerde bulunur.
15 Mayıs 1919'da Sultan Vahdeddin ile yaptığı son görüşmede, Sultan’ın kendisine “Paşa, Paşa, Şimdiye kadar devlete çok hizmet yaptın. Asıl şimdi yapacağın hizmet hepsinden mühim olabilir. Paşa, devleti kurtarabilirsin” dediğini bizzat kendisi daimi sofra dostu Falih Rıfkı Atay’a nakletmiş Atay da bunu ilk kitabında böyle geçmiştir.
Falih Rıfkı Atay ilk basımı kitabında böyle derken daha sonra değişimli olarak kendi fikrinin Mustafa Kemal Paşa’nın da düşündüğü ve o yolda gitmek istediği şeklinde değiştirerek yazar nedense.
***
Artık Anadolu’ya gitmek işlemi kalmıştır
İleri bir yazımda bu olayı da izleriz inşallah…
***
Sağlık ve esenlik içinde sevdiklerinizle yaşam dileğimle…