Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcında önemli bir Kongre olan “Sivas Kongresi”ni yaptırmamak için İstanbul Hükümeti yanında İngiliz ve Fransızların girişimlerini biliyor muyuz?
Çoğumuzun bilmediği bu olayları Sivas Kongresini anlatmadan evvel sizlere sunmak isterim sayın okurlar.
***
Gerek Kongre öncesinde, gerek Kongre sırasında Müttefikler ve İstanbul Hükümeti çeşitli yöntemlerle Kongre çalışmalarına engel olmaya çalıştılar. Mustafa Kemal Paşa Doğu aşiret temsilcilerine mektuplar göndererek onları yapılacak Ulusal Kongre’ye destek vermeye çağırırken,
İngiliz Binbaşısı Williams Charles Noel (Nowil) de Bölgedeki aşiret liderlerini kışkırtarak, onları Ulusal Kongre’ye karşı harekete geçirmeye çalışıyordu.
Halifeye bağlılığı gelenek haline getirmiş olan aşiret temsilcilerine, toplanacak kongrenin hilafet karşıtı bir eylem olduğunu söylüyordu. Bu sırada İstanbul Hükümeti de Ali Galip’i Sivas Valiliği ve 3. Kolordu Komutanlığına getirerek Ulusal Kongreyi engellemekle görevlendirmişti.
Damat Ferit Paris’teyken hükümet İstanbul’daki aşiret önderleriyle bir toplantı yapmıştı. Bu toplantıda bazı hükümet üyeleri bağımsız bir Kürt Devleti kurulmasına karşı çıkarken, aşiret temsilcileri de Ferit Paşa’yı Doğu Anadolu’yu Ermenilere vermek istemekle suçlamışlardı.
Fakat yine de Ferit Paşa Hükümeti İngilizlerin önerisiyle aşiretleri ulusal harekete karşı kullanmak istemiş ve bu amaçla, tıpkı İngilizler gibi Hükümetin görevlendirdiği Ali Galip de aşiret reisleriyle işbirliği yaparak Kongreyi basmayı planlamıştı.
İngilizlerden aldıkları talimat üzerine İstanbul’daki aşiret önderlerinin birçoğu Noel ile buluşmak üzere Doğuya gitmişlerdi. Bu sırada Binbaşı Noel 3 Eylülde yanındaki aşiret reisleriyle birlikte Malatya’ya gelmiş, İstanbul’daki Kürt Kulübü’nün de temsilcisi olan Malatya Mutasarrıfı Halil Rahmi ile buluşmuştu.
6 Eylül'de Ali Galip de Malatya’ya gelip onlarla buluşunca Binbaşı Noel, Ali Galip ve Halil Rahmi İstanbul’dan ve diğer yerlerden gelen aşiret reisleriyle ortak bir toplantı düzenlemişlerdi. Toplantıda, yapılacak Ulusal Kongrenin engellenmesi kararı alınmış ve Ali Galip etrafına topladığı Hükümet güçleriyle Kongreyi basmak üzere harekete geçmişti.
***
Mustafa Kemal Paşa’dan, Noel ile birlikte hareket eden aşiret temsilcilerinin önlenmesi buyruğunu alan 13. Kolordu Komutanı bu toplantıya engel olamamıştı. Fakat daha sonra Sivas’ı basmaya gelecek olan Ali Galip ve işbirlikçilerinin üzerine Ulusal Hareket’e bağlı birlikler gönderilmiş ve bunu haber alan Binbaşı Noel, Ali Galip ve Halil Rahmi gönderilen birlik Malatya’ya gelmeden kaçmışlardı.
Ulusal Hareket’e bağlı güçler Onların yeniden toparlanma olasılığına karşı gerekli yerlerde gerekli önlemleri almışlardı. Mustafa Kemal Paşa Osmanlıca yazılı ilk kitapta belirttiği gibi İngiliz gizli belgeleri arasında yer alan ve Noel’in aşiretleri kışkırttığını belgeleyen 20 kadar rapora yer vermiştir.
***
Sözü edilen bu İngiliz çalışmalarına ve kışkırtmalarına rağmen aşiretler “Ulusal Kurtuluş hareketine destek vermişler” ve isyanların en yoğun olduğu dönemde bile pek az aşiret ayaklanması çıkmıştı.
Öte yandan bir bahaneyle Sivas’a gelen Brunot isimli Fransız Jandarma Müfettişi Vali Reşit Paşa’ya, eğer Sivas’ta sözü edildiği gibi bir kongre yapılacak olursa şehrin işgal edileceğini bildirmişti.
İstanbul’daki İngiliz yetkilileri ise Sivas Kongresi hazırlıklarından vazgeçilmezse Doğudaki İngiliz ve Fransız birliklerinin Sivas’a yürüyeceğini bildirmişlerdi.
Temsilciler Kurulu Sivas’a gelmeden önce şehri terk eden Brunot daha sonra, Binbaşı Noel’in aşiretleri kışkırtıp İngilizlere bağlamaya çalışmasına pek sıcak bakmamıştı. ABD ise Ulusal Kongre öncesindeki gelişmeler hakkında bilgi almak üzere bir temsilcisini Heyet-i Temsiliye Başkan’ıyla görüşmek amacıyla Sivas’a göndermişti
Bu sırada İngilizlerin Mustafa Kemal’i ölü ya da diri olarak ele geçirmek için iki kişi görevlendirdiği yolunda bir haber yayılmıştı. İngilizler genelde tüm kongre çalışmalarına engel olmak istemişler ve bunun için Anadolu tren istasyonlarını tutup, kongre bölgeleri arasındaki demiryolu bağlantılarını kesmeye çalışmışlardı.
İngilizlerin bu girişimine engel olmak isteyen 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa da Geyve Boğazı’nı tutarak Müttefik birliklerinin Anadolu’ya geçmesini engellemişti. Bunun üzerine İstanbul Hükümeti de 20. Kolorduyu dağıtıp yerine Eskişehir’de 5.Kolorduyu kurmuş ve komutanlığına Hükümet yanlısı bir subayı atamıştı. Bu sırada İngilizler de Eskişehir’deki Kuva-i Milliyeci Bölge Komutanını tutuklayıp İstanbul’a götürmüşlerdi.
Ali Galip Ulusal Kongre’yi engellemek için aşiretleri kışkırtmaya çalışırken, İçişleri Bakanı tarafından Sivas Kongresini engellemekle görevlendirilen Ankara Valisi Muhittin Paşa da Kırşehir’e gidip Hacıbektaş’taki Bektaşi Dedesiyle görüşerek Bektaşileri kongreye karşı kışkırtmaya çalışıyordu.
Valinin bu çalışmasını izleyen Ali Fuat Paşa, 19 Eylül'de onu yakalatarak Sivas’a göndermiş, Kongre önünde İstanbul Hükümeti tarafından kandırıldığını söylemesi üzerine de serbest bırakılıp İstanbul’a dönmesine izin verilmişti.
Tüm engelleme çalışmalarına karşın seçilen delegelerin birçoğu kendi olanaklarıyla Sivas’a geldiler ve 4 Eylül 1919 günü Ulusal Kongre Sivas Lisesinde açıldı.
***
 Sağlık ve esenlik içinde sevdiklerinizle yaşam dileğimle