Çocuklarda kardeş kıskançlığı, kardeşi olmasıyla birlikte kendini gösteren, çocuğu olumsuz davranış ve düşüncelere neden olan bir duygudur. Çocukların anne-babalarından sonra birinci derecede ilişki kurduğu kişiler kardeşleridir. Her çocuk anne ve babasının ilgisini, sevgisini ister. Özellikle annenin anneyle kurduğu bağın zedelenmesi, ilgisini, sevgisini kaybetme korkusu çocuğu olumsuz etikler. Çocuğun anne karnında başlayan yolculuğundan itibaren beslendiği, güvendiği annesinin biricik, tek ve kendisine ait olmasını ister. Kendinin yerine geçecek herkese ve herşeye karşı öfke ve kıskançlık hissetmesi doğaldır. Bu yönüyle baktığımız zaman bu duygu sadece insanlara da mahsus değildir. Kardeş kıskançlığı yaratılıştan gelen hemen hemen herkeste belli ölçüde olan bir duygudur.

Kardeşler arası rekabetin kaynağı birbirlerini sevmemek değildir. Anne ve babanın ilgisini, sevgisini paylaşamamak nedeniyle, bunları kaybedeceğini düşünmek olumsuz etkiler. Buradaki esas problem belli bir döneme kadar kendisine ait olduğunu düşündüğü herkesi ve her şeyi kaybetmenin huzursuzluğu ve mutsuzluğudur. Bu nedenlerle çocuk anne ve baba dışında, bakım veren başka birisini (büyükanne, bakıcı, vs…), eşya ve oyuncaklarını da kıskanabilir. 

Esasen kıskançlık duygusu sadece çocuklarda değil, hemen her yaşta yetişkinlerde de görülebilmektedir. Bir kadının üzerine kuma gelmesi veya erkeğinin başka birisini sevmesi ile bir erkeğin işyerine aynı işi yapacağı yeni başarılı bir kişinin gelmesi durumunda kıskançlık yaşanabilmektedir. Hayatımızın her yaşında, ilgi, alaka, sevgiyi, değeri, güveni kaybedeceğimiz her ortamda kıskançlık duygularımız yoğunlaştığı durumlar yaşayabiliriz. Burada önemli olan kıskançlık duygularımızın seviyesidir. Duygularımızı yönetmekte zorlanmamız haliyle, bizi öfkeye, hırsa yani aşırılığa götürmesi halinde kıskançlık problem haline gelmektedir.

Çocuğun kardeşinin kendisinden daha çok sevildiğini düşünmesine sebebiyet veren ebeveyn tutumları ve yaklaşımları olabilmektedir. Bunlar yönetilmediği taktirde çocukta yaşanan problem çoğalabilmektedir. Eskisi gibi sevilmediği düşünen çocuk olumsuz duygular yaşamaya ve davranışlarda bulunma başlar.

Kardeş kıskançlığında, bir yandan anne babanın başkasıyla paylaşılamamasından doğan, üzüntü, küçük düşme korkusu, can sıkıntısı, öfke, nefret ve intikam alma dibi duygular diğer yanda sevgi, koruma, yakınlık hissetme gibi zıt duygular bir arada bulunur.

Kardeş Kıskançlığının Aşırılaşmasına Sebebiyet Veren Durumlar Nelerdir?

* Tek çocuk olarak büyütülmüş, uzun bir dönem ailenin gözbebeği olmuş, tüm ilginin odak noktası olan bir çocuk için yeni bir kardeşin gelmesiyle bu ilginin bölünmesi rekabetin oluşmasına sebebiyet verir.

* Kardeşler arası yaş farkının az olması, yoğun ilgi ve bakıma ihtiyaç duyulan dönemde bunun bölünmesi, çocuğun kardeşine ve annesine tepki göstermesine sebebiyet verir.

* Bazen anne-babalar çocuk kardeş istiyor, oyun arkadaşı olsun diye çocuk yaparlar. Anne-baba yerine, buna çocuğun karar verdiği durumlarda, çocuğun hazır olmadığı, sadece bir heves olduğu sonradan anlaşılır.

* Yeni kardeş geldikten sonra çocuk annenin doğum sürecini atlatması için büyükanneye, bakıcıya veya kreşe verilmesi, odasının ayrılması gibi durumlar çocuğun bu yeni durumları kaldırmakta, anlamakta zorlandığı durumların olmasına sebebiyet verir.

* Bazen anne-babalar küçük kardeşin gelmesiyle birlikte büyük çocuktan beklentileri artar. Onu çocuk olarak görmezler, sanki bir yetişkinmiş gibi sorumlu davranmasını isterler. Çocuk buna anlama veremez ve bunun müsebibbi olarak kardeşini görerek, tepkisini ona yöneltir. 

* Yeni kardeşin gelmesiyle birlikte ebeveynlerin büyük çocuğun ihtiyaçlarını kendisi göreceği ve daha az ihtiyacı olduğu düşüncesiyle dengeli zaman ayırılmaması, adil olunmaması çocuğa terk edilmişlik hissi oluşturur.

* Cinsiyet beklentisi olan ailelerin, bilerek veya bilmeyerek yapmış olduğu davranışlar ve söylemler çocukta değersizlik duygusu oluşturur.

* Bazen ebeveynlerin veya çevredeki diğer yetişkinler çocukları kıyaslayıcı cümleler kullanmaları, gereksiz şakalar yapmaları çocuğun kardeşine karşı tavır almasını doğurur.

* Kardeş kıskançlığı, illâ büyük kardeşten, küçük kardeşe doğru olmayabilir. Büyük çocuğun cinsiyeti, ilk çocuk olması, farklı özellikleri, başarıları nedeniyle de küçük kardeşte, büyük kardeşi kıskanabilir.

Kardeş kıskançlığı çocuk açısından sancılı bir dönem olsada, doğru yönetildiğinde çocuklara olumlu kazanımları da olabilir. Hakkını arama, kendini ifade edebilmesi, mücadele etme ve zorluklarla başa çıkabilme becerisinin gelişmesi, yaşamın sadece kendi ekseninde dönmediğini anlaması açısından faydalı olabilir. Anne ve babaların bu dönemi iyi yönetebilmesi, kardeş kıskançlığını daha iyi anlaşılabilmesi ve doğru yönetilebilmesi için gelecek hafta kaldığımız yerden devam edeceğiz.