Şeyhülislam ve Müftilenam -39-

Şeyhülislam Yahya Efendi’nin oğludur. Bolulu Mustafa Efendi stajyerliği müteakip (Ak Hisar) Kadılığı’na tayin olundu. Bilahare üstadı Yahya Efendi’nin himayesiyle tedris yoluna dâhil oldu. Bir müddet Atik Ali Paşa Medresesi’nde müderrislik, ondan sonra Haremeyn müfettişliği vazifesini ifa etti. Birbirini müteakip Bursa (1055), Edirne, İstanbul Kadılıkları’na yükseldi. Üç senE sonra azl edildi (1057). 1063’de Anadolu payesini, bilahare ikinci defa İstanbul Kadılığı’na tayin edildi.

İki sene sonra azledilerek Anadolu Kazaskerliği’ni kazandı (1065). Bolulu Mustafa Efendi, Köprülü Mehmet Paşa ile samimi idi. Turhan Sultan Köprülüyü Sadrazamlığa getirdiği zaman Bolulu Mustafa Efendi içinde ikbal devri gelip çatmıştı. Bu sebepten köprülünün Sadrazamlığından bir sene sonunda Rumeli Kazaskerliğini, on gün sonra meşihat makamına / şeyhülislamlık makamına yükseldi.

Bala zade’nin yerine Bolulu Mustafa Efendi şeyhülislam oldu. Bolulu Mustafa Efendi âlim, adil, dosdoğru bir zat idi. Yalnız şeri’ meselelerle meşgul olmaz, siyasetle ilgili durumlarla da, bilhassa Köprülü zamanında, hak ve adalet dairesinde idare etmek isterdi. Bu sebepten şeraite aykırı durumlara daima mani olurdu.

Köprülü Mehmet Paşa ile Girit Serdarı Deli Hüseyin Paşa’nın arası iyi değildi. Köprülü, Hüseyin Paşa’nın katline fetva ister, şeyhülislam ise : “Söz konusu adamın suçu sebebiyle katli meşru değildir” diye cevap verdi. Bolulu Mustafa Efendi’nin bu engeli Köprülünün canını sıktı, Şeyhülislamın Hüseyin Paşa hakkında sürgün cezasını kâfi görmesini dinlememdi. Girit komutanının katline muvaffak oldu. Bu suretle şeyhülislama karşı kalben düşmanlık besledi. Bu sırada Venedik donanması Çanakkale boğazını kuşatıyor, Girit’teki askerler fevkalade müşkülata uğramış oluyordu.

Sultan IV. Mehmet Han, Bursa’ya tatile gidiyordu. Bolulu Mustafa Efendi, Bursa’ya Hümayunun hareket etmesini uygun görmedi. Venediklilere karşı hareket edilmesini tasvip etti.

Bu suretle Sultan IV. Mehmet’in de yakınlığını kaybetti. Köprülü, Bolulu Mustafa Efendi’nin katli veya sürgün edilmesi hakkında fevkalade salahiyete sahipti; fakat bu salahiyeti su-i istimal etmedi. Bolulu Mustafa Efendi’nin Mısır’a sürgün edilmesi ile iktifa etti (1069).

Bolulu Mustafa Efendi, on yedi sene kadar Mısır’da kaldı ve orada vefat etti. “ Mustafa’nın rahmet evvelen canına” vefatına tarihtir.” Fetva müddeti iki senedir. Şerh ve Haşiyeleri vardır.

--------------

Kaynaklar:

İlmiyye salnamesi, S:474- 475