Tüketim (istihlâk), ihtiyaçları karşılamak üzere bir mal veya hizmetin faydasından yararlanmaktır. Tüketim, sarf etmek, beşeri ihtiyaçları tatmin etmektir.
Batı modeli kapitalist ekonomiler de tüketim gelirin fonksiyonudur. Gelir artınca tüketim de artar. Bu ise tasarrufu engellediği gibi, toplumda da huzursuzluklar meydana getirir. Bir ekonominin dengede kalabilmesi için kişinin ürettiğine göre harcama yapması gerekir. Eğer kişi üretmiyor, ama sürekli tüketim içinde ise orada denge bozulur. Ayrıca israfı gerektiren harcamalar yapılmamalıdır. Yersiz tüketim talepleri ekonomik yapıyı çıkmaza sürükler.
Tanım olarak, tüketim bir talep; üretim bir arzdır (1). Tüketim açısından bugünkü ekonomi ile İslâm ekonomisi arasında, tam bir yaklaşım farkı vardır. İslâm, bugünkü tüketimde görülen tam bir materyalist eğilimi kesinlikle reddeder (2). Batı’nın maddeci uygarlığı sürekli olarak kişi istediklerini çoğaltmakta ve çeşitlerini arttırmaktadır. İslâm ekonomisi, kişinin aşırı isteklerini devamlı olarak azaltmaya çalışır. İslâm toplumlarında israf ve lüks değil, tasarruf ve kanaat hâkimdir. Böylece İslâm, kişiler ve toplumlar için tüketim de iktisadi olan bir harcama dengesi kurar.
Bugün dünya ekonomilerinde olduğu gibi, Türkiye ekonomisi de lüks üretim maddelerinin tüketim teşvikleri ile büyük bir israf içindedir. Toplum’da belki de hiç ihtiyaç duyulmayan çoğu malların üretime sokulmasıyla, lüzumsuz tüketim yönlendirilmektedir. Bu ise ekonomi de yeni talep artışlarına sebep olmakta olup, yatırım tercihlerinin temel maddeler üzerine yoğunlaşmasını zorlaştırmaktadır. Sanayisi gelişmemiş bir tarım ülkesi olan Türkiye’de, zaman zaman temel gıda maddeleri bile yoklar listesine katılarak karaborsa oluşmaktadır. Bunun nedeni hükümetlerin kişi isteklerini arttırıcı politikalar konusunda izledikleri tutumdan kaynaklanmaktadır.
------------
(1) Prof. M.A. Mannan, İslâm Ekonomisi, Fikir Yayınları, İstanbul, 1980, sh: 125
(2) A.g.e. sh:125