Abd, Brezilya'yı Neden Kaybediyor? ( Analiz )

Bölgesel bir güç olan ve BRICs içinde yer alan ekonomisiyle devler ligini zorlayan Brezilya, kuzeydeki en büyük komşusu ve en önemli ticari partneri ABD ile son günlerde siyasi bir kriz yaşıyor. ABD istihbaratının, Brezilya Devlet Başkanı Dilma Rousseff'i dinlediğinin ortaya çıkmasından sonra Brezilya liderinin ABD gezisini iptal etmesi bu durumu açığa çıkaran bir gelişme oldu. Nitekim, Reuteurs tarafından yayınlanan bir analizde iki ülke arasında yaşanan gerginlik "Brezilya ve ABD, bahtsız aşıklar gibi, yine küstüler" şeklinde özetlendi.

Şayet Brezilya'nın kırılan gururu ABD tarafından tamir edilmezse, ABD ile ekonomik anlamda derin stratejik bağları bulunan Brezilya, alternatif bir partner arayışına yönelebilir.

BREZİLYA'DAN ABD'YE SİTEM MEKTUBU

Rousseff'in, Beyaz Saray ziyaretini iptal etme kararının ardından, ABD muhatap alınarak kaleme alınan ve başkanlık sitesinde yayınlanan bir yazı, adeta sevgiliye yazılan bir sitem mektubu niteliğini taşıyor. İki ülke arasındaki güven unsurunun bozulduğu, 'Brezilyalı vatandaşların, şirketlerin ve hükümet yetkililerinin iletişimlerine illegal bir şekilde müdahale edilmesi ağır bir gerçek olarak ortada durmaktadır. İnsan haklarına ve milli egemenliğimize yapılmış bu saldırı, müttefik ülkeler arasındaki demokratik uyumla bağdaşmamaktadır.' sözleriyle anlatılıyor.

Bozulan bu dengenin ilerleyen dönemde iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilere de yansıması muhtemel gözüküyor. Nitekim, Brezilya hükümetinin ülkedeki en büyük petrol rezervini çıkartmak için açtığı ihaleye ABD'nin petrol devleri Exxon ve Chevron "iç meselelerini" bahane ederek katılmadı. Bunun yanı sıra Brezilya, ABD'den 4 milyar dolar değerinde 36 savaş jeti satın alma konusunda anlaşmaya varmıştı. Ancak hükümet, ABD Ulusal Güvenlik Dairesi'nin dinleme skandalı sonrasında bu alımı durdurabileceğini açıkladı. Zira, Rousseff'in Obama ile yapacağı görüşmede, yeni petrol anlaşmaları ve savaş uçakları konularının ele alınarak bir neticeye varılacağı bekleniyordu.

BREZİLYA'NIN DİPLOMASİ GURURU

Brezilya, gelişen ekonomisi ve güçlü pazarıyla diğer Latin Amerika ülkelerinden oldukça farklı bir çizgide yer alıyor. Genel anlamda 'Latin Amerika ülkesi' algısının dışında, kendine has cezbedici özellikleri bulunan ülke, diplomasi alanında gururlu bir duruş sergiliyor. Ülkenin uluslararası havaalanlarında yurtdışında kendi vatandaşlarına uygulanan muamelenin aynısını uygulaması buna bir örnek olarak gösteriliyor. Bunun yanı sıra yapılan tüm uluslararası anlaşmalarda karşılıklı menfaat gözetilmesi esas alınıyor.

Buna rağmen ABD'nin süper güç olma unsurunu öne çıkararak Brezilya'yı olduğu konumda kabul etmeme konusunda ısrar etmesi, zaman zaman iki ülke arasında diplomatik gerginliklere yol açıyor. Bu 'çarpık bakışı' anlatan en güzel örneklerden birisi, 1982 yılında eski ABD Başkanı Ronald Regan'ın Brezilya seyahatinde katıldığı bir akşam yemeğinde kadehini kaldırarak yanlışlıkla "Bolivya halkına" demesi olarak gösteriliyor. İki ülke ilişkilerinde tarihi bir gaf olarak yerini alan bu dil sürçmesi, aynı zamanda Brezilya'nın ABD tarafından "kendi arka bahçesinde yer alan fakir ülkelerden biri gibi davranılma" korkularını tetikliyor. Bu sürtüşme anlatılırken "iki ülke ne zaman aynı mihraba yönelse, bulundukları kilisenin çatısı çöküyor." benzetmesiyle ifade ediliyor.

TÜRKİYE, DURUMU FIRSATA DÖNÜŞTÜREBİLİR

Çoğu konuda Türkiye ile ortak görüş belirten Brezilya, Türkiye ile aynı hedefler doğrultusunda politika üretiyor. Dünya siyasetinin ana ekseninde yer alan Suriye, Filistin ve İran gibi konularda benzer hisleri paylaşmaları, iki ülkenin birbirini anlamasını kolaylaştırıyor. Geniş kapsamda ele alınan iki ülke ilişkilerinin büyük bir potansiyel taşıması ve artarak devam etmesine rağmen, henüz mevcut süreç iki ülkenin güçler dengesinde hissedilir bir ağırlık oluşturmasına yetmiyor.

Suriye konusunda müdahaleyi reddeden ve diyalogdan yana taraf belirten açıklamalar yapan Brezilya dışişleri, Rusya'nın arabuluculuk ve gözlemci talebine sıcak bakıyor. Brezilya'nın son dönemde, ABD siyasetinden uzaklaşarak farklı bir arayış içine girmesi ise "Brezilya, Rusya kampına katılacak mı?" sorusunu akla getiriyor. CİHAN