Ekmeği en çok fırınlar israf etti

AA muhabirinin Toprak Mahsulleri Ofisi tarafından gerçekleştirilen Türkiye'de Ekmek İsrafı Araştırması sonuçlarından derlediği bilgilere göre, 2012 yılında günlük 6 milyon ve yıllık 2,17 milyar ekmek israf edildi ve 1,6 milyar liralık parasal kaynak "çöpe atıldı".

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından ekmek israfının önlenmesi için başlatılan Ekmek İsrafının Önlenmesi Kampanyası ile ekmek israfı azaltıldı ve toplumun ekmek tüketim alışkanlıklarında iyileşmeler görüldü. Buna göre, 2012 yılında 5 milyon 950 bin olan günlük ekmek israfı, 2013 yılında 4 milyon 900 bine düşürüldü. Böylece israfta yüzde 18 azalma görüldü. Kampanya sonucunda her gün 1 milyon 50 bin, yıllık 384 milyon ekmek çöpe atılmaktan kurtarıldı. Ekmek israfının Türkiye'ye ekonomik yükü de geçen yıl itibarıyla 1,3 milyar liraya düşürüldü. Sadece israf miktarının azaltılmasıyla yılda yaklaşık 300 milyon lira tasarruf sağlandı.

Halkın tüketim alışkanlıklarında görülen değişimle günlük ekmek tüketiminde yıllık 2,5 milyar liralık tasarruf sağlandı. Böylece bir yıllık kampanya sonucunda milli ekonomi toplam 2,8 milyar lira kazandı. Türkiye'de üretilen ekmek adedi 2012 yılında yaklaşık 101 milyonken, 2013'te 90,9 milyona geriledi. Fırınların yüzde 58'inin bakkal ve diğer satış kanallarından ekmek iadesi alması, gereğinden fazla üretime yol açtı ve fırınlarda bir günde üretilen toplam ekmeğin yüzde 3,4'ü (3 milyon adet) tüketilmeden israf edildi. Toplam israf otel ve lokantalarda ise 2012 yılında yüzde 3,1'den yüzde 3,37e yükseldi.

Ekmek tüketiminin ciddi boyutlarda olduğu diğer iki kurum olan personel ve öğrenci yemekhanelerinde son bir yılda ekmek israfında belirgin iyileşmeler yaşandı. Personel yemekhanelerinde günlük toplam israf oranı 2012 yılında yüzde 2,7 iken 2013 yılında yüzde 2,2'ye geriledi, öğrenci yemekhanelerinde bu değer yüzde 7,1'den yüzde 4'e düştü. Toplam ekmek tüketiminin yüzde 81'inin gerçekleştiği hanelerde 2012 yılında yüzde 2,9 olan israf oranı, 2013'te yüzde 1,9'a düştü. Üretilen 90,9 milyon ekmeğin 4,9 milyonu hayvan yemi olarak kullanıldı veya çöpe atıldı.

- Büyük ekmeklere ilgi azaldı

12 il merkezinde yürütülen araştırmaya göre, 2012 yılında 810 kilogram olan ortalama ekmek üretim miktarı geçen yıl 685 kilograma düştü. Bu bir yılda ekmek üretiminde fırınların payı azaldı, ekmek fabrikalarının payı yükseldi. Normal fırınların 2012'de 802 kilogram olan ekmek üretim miktarı, 2013'te 644 kilograma geriledi.

Günlük satılan toplam ekmek adedi içinde somun ekmeğin payı 2012 yılında yüzde 74,7'yken bu oran 2013 yılında yüzde 72,8'e geriledi. Rol ekmeklerin ortalama gramajı 2012'de 52 gramken 2013'te 86 grama yükseldi. Ayrıca geçen yıl ikili ekmeklere rağbet artarken Trabzon ekmeği gibi büyük ekmeklere olan ilgi azaldı. 2012 yılında fırınların yüzde 46,2'si büyük ekmek üretirken, 2013'te söz konusu oran yüzde 30,7'ye geriledi.

Çöpe atılarak ya da hayvan yemi şeklinde kullanılarak israf edilen ekmek oranı, 2012'de toplam üretimin yüzde 0,9'uyken, 2013'te yüzde 1,1'e yükseldi. Ekmeğin çöpe atılması veya hayvan yemi olarak kullanılmasının israf olduğu var sayılarak hesaplanan israf oranı 2012 yılında adet cinsinden toplam üretimin yüzde 3,1'iyken 2013'te yüzde 3,4'ü olarak belirlendi.

- En çok akşam yemeği ve kahvaltıda tüketildi

Araştırmaya göre, otel ve lokantaların en fazla tercih ettiği ekmek türü yüzde 45,4 ile lavaş-pide gibi yassı ekmekler oldu. Personel yemekhanelerinde rol ekmek sunumu 2012 yılında yüzde 66,5 oranındayken geçen yıl bu oran, yüzde 87,9'a yükseldi.

Hane başına 2012 yılında günde 3,65 adet ekmek alınırken 2013 yılında bu rakam 3,33'e, kişi başı ekmek alımı ise 0,97'ye düştü. 2012 yılında tam ihtiyacı kadar ekmek alan hanelerin oranı yüzde 76,1, geçen yıl yüzde 77,6 olarak gerçekleşti. Hanelerin yüzde 65,2'si ekmeğin mevcut gramajından memnun olduğunu belirtti. Haneler, ekmeğin yüzde 40,3'ünü akşam yemeğinde, yüzde 35,5'ini kahvaltıda, kalan kısmı ise öğlen yemeğinde tüketti.

Genel olarak ekmeğin ucuz ve sağlıklı temel bir gıda maddesi olduğunu belirten fırıncıların yüzde 72'si ekmeğin şişmanlattığını, yüzde 65,8'i sağlıklı şartlarda ekmek üretilmediğini ve yüzde 68,9'u da fırınların yeterince denetlenmediğini belirtti. Toplu yemek yenen kurumların yetkilileri ise yüzde 90 düzeyinde ekmeğin ucuz temel bir gıda maddesi olduğunu bildirdi. Ekmek israfı açısından bir diğer önemli bulgu ise küçük boy ekmeklerin daha az israf edildiği ile ilgili yaygın kanı oldu. Personelin yüzde 89,7'si, öğrencilerin ise yüzde 82,4'ü bu fikri paylaştı.

- Tam buğday ekmeği tüketimi arttı

Araştırmaya göre, 2012 yılında fırınlarda üretilen toplam ekmek içerisinde tam buğday ekmeğinin oranı yüzde 1,4 iken sağlıklı ekmek tüketimi konusunda toplumda oluşan algı ve artan talebin etkisiyle 2013 yılında bu oran yüzde 3'e yükseldi.

Fırın sahipleri veya yetkililerinin yüzde 98,1'i Türkiye'de ekmeğin israf edildiğini belirtti ve en önemli sebebin de ihtiyaçtan fazla ekmek alınmasını gösterdi. Fırınlarda bayatladığı veya satılamadığı için çeşitli muamelelere tabi tutulan ekmeklerin günlük üretilen toplam ekmek içindeki oranı yüzde 2,25 olarak gerçekleşti. Toplam üretilen ekmeğin yüzde 0,98'i yem fabrikalarına/besi çiftliklerine satılarak, yüzde 0,53'ü ihtiyacı olanlara ücretsiz olarak verilerek, yüzde 0,57'si daha ucuza satılarak, çok az kısmı da çöpe atılarak veya hayvanlara verilerek israf edildi. Lokanta ve otellerde günlük olarak alınan/üretilen ekmeklerin yüzde 6,1'i gününde tüketilmedi.

Hanelerin büyük çoğunluğunda parça ekmekler ya tekrar servis edilerek ya da yemek yapımında kullanılarak yine insan gıdası olarak tüketildi. Hanelerin yüzde 17,4'ünde ise parça ekmekler hayvanlara verilerek, çöpe atılarak veya herhangi bir şekilde değerlendirilemeyerek israf edildi. Hanelerle yapılan görüşmelerde tüketilemeyecek durumda olan ekmekleri değerlendirme biçimleri sorulduğunda yüzde 35,7'si küçükbaş/büyükbaş hayvan besleyenlere, yüzde 25,9'u ise sokak hayvanlarına ve kuşlara verdiklerini beyan etti. Bayatlayan ekmekleri çöpe attıklarını belirten hanelerin sayısı ise toplam içinde yüzde 10,2 olarak belirlendi.

- Hayvan yemi oldu veya çöpe atıldı

Araştırmaya göre, fırınlarda ve kendi üretimlerini gerçekleştiren kurumlarda günde toplam 90,9 milyon ekmek üretilirken, 3 milyon ekmek, fırınlarda satılamadan israf edildi. Lokanta ve oteller, personel ve öğrenci yemekhaneleri ile hanelerde israf edilen miktarlarla birlikte toplam ekmek israfı günlük 4,9 milyona denk geldi. Bu miktarın büyük çoğunluğu hayvan yemi olarak, geri kalanı da çöpe atılarak israf edildi.

Fırınlardaki israf oranı artarak üretimin yüzde 3,4'üne ulaştı. Otel/lokanta ve personel yemekhanelerindeki kurumsal israf oranları önceki yıla göre artarken öğrenci yemekhanelerinde düşme gözlemlendi. Bireysel israf konusunda ise personelde çok belirgin bir azalma yaşanırken öğrencilerde aynı düzeyde kaldı. Neticede otel ve lokantalardaki toplam israf oranı yüzde 3,3'e yükselirken personel ve öğrenci yemekhanelerinde önemli ölçüde azalmalar gerçekleşti. Ekmeğin en fazla tüketildiği yerler olan hanelerdeki toplam israf oranı son bir yılda 2,9'dan yüzde 1,9'a geriledi. 2012 yılında günlük ekmek üretiminin yüzde 5,9'u israf edilirken bu oran 2013'te yüzde 5,4'e düştü. Dolayısıyla günlük olarak 1 milyondan fazla ekmek tasarruf edildi ve toplam israf miktarı yaklaşık 5,9 milyon adetten 4,9 milyona indirildi.