Baz Ve Solventteki Sıkı Denetim '10 Numara'yı Bitkisel Yağa Yöneltti

Son yıllarda özellikle kamyon ve otobüs gibi araçlarda kullanımı yaygınlaşan '10 numaralı yağ'da, baz yağı ve solventi yurt dışından ithal eden şirketlere lisans zorunluluğu getirilmesi üzerine, bitkisel yağa yönelme oldu. Gıda kapsamında ithal edilmesi nedeniyle 'baz yağı ve solvent' gibi denetlenemeyen bitkisel yağın, hem ucuz olması hem yazın donmaması sebebiyle tercih edildiği belirtiliyor. '10 numara'nın yapımında, biraz baz yağı ve solvent, geri kalan kısmında bitkisel yağ kullanıldığı kaydediliyor. Bitkisel yağın, tehlikesinin yanı sıra araçlarda yoğun egzoz dumanına neden olduğu ve çevreyi kirlettiği ifade ediliyor.

Hızla artan petrol fiyatları, araç sahiplerini, motorine göre daha ucuz olan 10 numara yağ kullanımına yöneltiyordu. Gümrük ve Muhafaza yetkililerinden edinilen bilgiye göre, 10 numaralı yağ olarak bilinen kaçak akaryakıt, piyasada bilinen aksine kaçak yollardan yurda girmiyor. Tamamen yasalara uygun olarak ithal edilen ürünün amacına uygun olarak sanayide kullanılması yerine, amaç dışında yakıt olarak kullanıldığı için Petrol Piyasası Kanunu'na göre kaçak sayılıyor. Daha önce az sayıda tedarikçi olarak bilinen firmalar tarafından yüksek tonajlarda baz yağı ve solvent, yurt dışından getirilerek gümrüklü saha olarak bilinen antrepolarda depolanıyor ve irili ufaklı yüzlerce firmaya devrediliyordu. Devri alan bu firmalar tarafından indirimli ÖTV ile ithal ediliyordu. İrili ufaklı yüzlerce firma tarafından ithalat yapıldığından bunların takibinde ciddi zorluklar yaşanıyordu.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bunun önüne geçebilmek, 10 numara yağı engelleyebilmek için yaptığı çalışmayı önceki yıl tamamlamıştı. Resmi Gazete'de 12 Haziran 2013'te yayımlanan düzenlemeye, "Gümrük antrepolarında depolanan solvent ve baz yağın satış suretiyle devrine, devralan tarafından serbest dolaşıma sokulacak olması durumunda izin verilmez." ifadeleri eklenmişti. Bu düzenleme ile baz yağı ve solvent antrepolardan devri kaldırıldı. Böylece parası olan her firma, antrepolardan devir suretiyle baz yağı ve solvent alıp ithal edemedi. Firmaların bunu yurtdışından tedarik etmesi gerekti. Yurt dışından mal tedarik edilebilmesi için firmaların kayıtlı ve belli ölçekte olması şartı arandı. Ayrıca düzenleme ile sadece sanayiciler tarafından yurtdışından baz yağı ve solvent ithal edilebildi. Tedarikçiler tarafından ithalat yapılamadı.

Bütün bu gelişmeler sonuç verdi. 10 numara yağ olan kaçak akaryakıtın hammaddesi olan baz yağı ve solvent ithalatı büyük ölçüde kısıtlandı. Gümrük sahalarında, bu ürünlerin yasaklanması sebebiyle, 130 bin ton olan aylık ithalat, 15 bin tona kadar düştü. Sonuç veren bütün bu gelişmelerden sonra bir tedbir daha uygulama kondu. 1 Ocak 2014'ten itibaren, 10 numara yağ yapımında kullanılan baz yağı ve solventi yurt dışından ithal eden şirketlerden, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan (EPDK) lisans almaları zorunluluğu getirildi. Lisansı olmayan firmaların ithalatına izin verilmiyor.

'Baz yağı ve solvent'teki sıkı denetim, '10 numaralı yağ' yapanları yeni arayışlara itti. Gümrük ve Muhafaza'dan edinilen bilgiye göre, '10 numaralı yağ' yapımında, bitkisel yağa yönelme oldu. Gıda kapsamında ithal edilmesi nedeniyle 'baz yağı ve solvent' gibi denetlenemeyen bitkisel yağ, hem ucuz olması hem yazın donmaması sebebiyle tercih ediliyor. '10 numara'nın yapımında, biraz baz yağı ve solvent katıldığı ve geri kalan kısmında bitkisel yağ kullandığı kaydediliyor. Özellikle Mersin bölgesinden giriş yaptığı belirtilen bitkisel yağın, tehlikesinin yanı sıra, araçlarda yoğun egzoz dumanına neden olduğu, çevreyi kirlettiği ifade ediliyor. Otobüs, minibüs, kamyon ve servis araçlarının egzoz gazı emisyon ölçümleri sıkı takibe alınmasının, 10 numara yağ gibi maddelerin kullanılmasının tespitinde faydalı olacağı kaydediliyor.

10 NUMARALI YAĞ, ÖLÜMLÜ ARAÇ YANGINLARININ BİR NUMARALI SORUMLUSU

Öte yandan, madeni yağlar, mazota göre ucuz olduğu için uzun yol şoförleri tarafından sıklıkla tercih ediliyor. Uzmanların tespitlerine göre, 10 numara yağ içindeki solvent maddesi, çarpışma anında yağ tankının bir anda alev almasına neden oluyor. Giresun Görele'deki otobüs yangınında 10 kişi, Kayseri'de cezaevi aracı yangınında 5 kişi ve Ankara Ostim'de meydana gelen patlamada 17 kişinin ölümü ile sonuçlanan olaylara 10 numara yağın sebep olduğu iddia edilmişti. Ayrıca, Aydın Çine'de, Isparta-Antalya kara yolunda ve Rize'de meydana gelen ve can kaybı yaşanmayan otobüs yangınlarında da ilk akla gelen 10 numara yağ oldu.

CİHAN