Osmanli'nin Balkanlar'daki Yaşayan Mirasi:Yörükler

Kuzey Makedonya gezimizde birbirinden ilginç bilgilere de ulaşma fırsatı bulduk. Konya'dan tanıştığımız İzzet İbrahimsoylu ile yıllar sonra buluştuk. Şu an İstanbul'da doktora yapan İzzet İbrahimsoylu, Kuzey Makedonya'da yaşayan Yörükleri, Yörük kültürünü anlatan iki kitap yayınlamış. Bu kitaplardan birini hediye etti.

KARAMAN'DAN BAŞLAYAN 600 YILLIK HİKAYE

Osmanlı döneminde Konya-Karaman yöresinden Makedonya’ya yerleşen Yörükler, 6 asırdır  kimliklerini ve kültürlerini koruyarak yaşamaya devam ediyor. Özellikle doğu Makedonya, Üsküp ve Radovis’te yaşayan Türkler, 2002’deki sayıma göre ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 4’ünü oluşturuyor. Yerel yönetimlerde iki dilli uygulamaya geçilebilmesi için gerekli olan yüzde 20 barajına 2002 nüfus sayımında yaklaşan Türkler, yüzde 17,4’te kaldı. Türkler, özellikle Radovis ve yoğunlukla yaşadıkları bölgelerde birçok haktan mahrum kalmaya devam ediyor.

TİKA'NIN DESTEĞİYLE SERACILIK VE ARICILIK YAPIYORLAR

Yörükler, geçimlerini genellikle tütüncülükle ve hayvancılıkla sağlıyor. Yörükler son dönemde Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı’nın (TİKA) desteğiyle seracılık ve arıcılık faaliyetleri gerçekleştirirken, bu sayede göçün önüne geçilmesi amaçlanıyor. Su sıkıntısı yaşayan Türk köyleri için eski başbakanlardan Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu’nun talimatıyla çalışmalar yürüten TİKA, söz konusu iki köyün bu ihtiyacını önemli ölçüde çözdü.

ÇOCUKLARIN HAYALİ TÜRKİYE’DE EĞİTİM ALMAK

Yörükler Türkiye’ye karşı büyük hasret ve sevgi duyarken, üniversite çağına gelen bütün çocukların hayali Türkiye’de eğitim almak. Kocalı ve Alkoç İlkokulu öğretmenlerinden Yılmaz Şeref, atalarının Konya-Karaman bölgesinden Radovis’e geldiğini söyledi. Okulda görev yapan eğitimciler, “Burada yaklaşık 600 yıldır yaşamımızı devam ettiriyoruz. Buradaki iki köyde toplamda 800 kişi yaşıyor. Okulumuzda bu iki köyden öğrenciler bulunmaktadır. Şartlar zor olsa da burada eğitimlerini devam ettiriyorlar. Öğrenciler 5. sınıfa kadar burada eğitim alıyor, sonra Radovis merkezde okula devam ediyorlar” dedi.

YÖRÜKLER 600 YILDIR KÜLTÜRLERİNİ KORUYOR

Osmanlılar'ın Balkanlar'daki mirası olan Yörükler günümezdeki Kuzey Makedonya'nın farklı bölgelerindeki dağ köylerinde yaşıyor. Yörükler, 600 yıllık uzun bir zaman dilimine rağmen kendi kültürlerini, dillerini ve geleneklerini yaşatmaya devam ediyorlar. Yörükler, genellikle Doğu Makedonya'nın yüksek dağ köylerinde yaşıyor. Kuzey Makedonya'nın doğusundaki İştip,şehrinin yüksek kesimlerinde Türk köylerinde yaşayan yörükler geçmişten günümüze giyim kuşam kültürlerini sürdürüyor. Bölgedeki geçmişi Osmanlı Dönemine uzanan yörükler Türkiye Türkçesiyle konuşuyor.

TARIM VE HAYVANCILIKLA GEÇİNİYORLAR

Yörükler ayrıca Kuzey Makedonya'nın Doyran, Boymiya, Gölgeli ve Valandova gibi bölgelerinde de yaşamlarını sürdürmeye devam ediyorlar. 16. yüzyılın ortalarında Kuzey Makedonya'da 140 bin Yörük'ün varlığından söz edilmektedir. Bu rakam o dönem için oldukça yüksek bir rakam. Bu da Makedonya'nın bir zamanlar nasıl Türk yurdu haline geldiğini gösteriyor. Günlük yaşamlarında kendi aralarında "fistan" dedikleri renkli elbiseler giyinen yörükler aile yapılarına oldukça önem veriyor. Kızlarını kendilerine yabancı insanlarla (Makedon, Arnavut, Sırp) evlendirmeyen yörükler, geçimlerini ise genellikle tarım ve hayvancılıkla geçiniyor.

MAKEDONYA YÖRÜKLERİNE KİTAPLAŞTIRDI

Öğrencilik yıllarını Konya'da geçiren İzzet İbrahimsoylu, Yörük kültürüyle, yaşam tarzı ve dilleriyle ilgili bugüne kadar 2 kitap yazdı. Kitabın yayınlanmasında Kuzey Makedonya Kültür Bakanlığı da önemli destek verdi. Kitap Yeni Balkan Yayınları tarafından yayınlandı. Kitapta Türkçe, Makedonca, Sırpça, Bulgarca kaynaklara da yer verildi. İzzet İbrahimsoylu'nun diğer kitabının adı ise "Makedonya Kızılalma Karaman Yörükleri Ağzı-1. Bu kitapta da önemli bilgilere yer veriliyor. İzzet İbrahimsoylu kardeşimizle Üsküp'te tarihi taş köprünün önünde buluştuk. 10 yıl sonra yeniden görüşmenin mutluluğuyla kucaklaştık. İzzet İbrahimsoylu, kendini Yörük kültürüne ve Makedonya Türklerine aday birisi. Kuzey Makedonya Yörüklüğü isimli kitabı gerçekten büyük bir emekle ve sabırla hazırlanmış. İzzet İbrahimsoylu bu kitabından bir tane hediye etti.

YÖRÜKLÜK MAKEDONYA'DA BİR YER ADI

Kuzey Makedonya Yörüklüğü kitabından bahseden İzzet İbrahimsoylu, "Kuzey Makedonya'da Yörüklük teknik tabirle bir yer ismi olarak da geçiyor. Plaçkovitsa yani Aktaş Dağı bölgesine Yörüklük deniyor. Osmanlı Devleti döneminde Yörüklerle Yörüklük ismi özdeşleşmiş. Aktaş Dağı 1896 yılından beri Balkanlar ve bu kapsamda Kuzey Makedonya'da Yörüklük ismi ile anılan ilk özel yörüklük bölgesidir. Balkan Slav kaynaklarında Aktaş Dağı doğrudan en fazla Yörüklük adıyla geçen özel bölgedir. Kaynaklarda ise yörüklük adının yer adı olarak kullanımına ilk kez 19. yüzyılın sonlarına doğru Balkan coğrafyasında rastlanmaktadır" dedi. Kuzey Makedonya ziyaretimizde Yörük köylerine gidemesek bile İzzet İbrahimsoylu kardeşimin verdiği bilgilerle ve fotoğraflarla gitmiş kadar olduk. TİKA, Makedonya'da yaşayan Yörükler konusunda çalışmalar yapıyor. Ama Türkiye'deki hatta Konya ve Karaman'daki Yörük dernekleri ve diğer sivil toplum kuruluşları da bu konuda sosyal projeler yapmalı, Yörük çocuklarının eğitim hayatına katkıda bulunmalıdır.