Konya’nın Kız Kulesi: Gömeç Hatun Türbesi

13. yüzyıldan kalma türbe, hakkında pek fazla bilgi olmayan, 4. Kılıçarslan’ın eşi Gömeç Hatun hatırasına yapılmış. Yapım malzeme ve tekniğinde zeminde sekiz veya dokuz sıra iri kesme taş, üstte ise tuğla kullanılmış. Musalla Mezarlığı içerisinde bulunan Gömeç Hatun Türbesi farklı mimarisi, mozaikleri ve hikayesiyle de dikkat çeken bir türbe.

TÜRBE MOZAİKLERLE SÜSLENMİŞ

Dış görünüş itibariyle bir kaleyi andıran türbenin eyvan kemerleri mozaiklerle süslenmiş. Türbenin mumyalık kapısının 2 tarafından yükselen merdivenlerle eyvana çıkılıyor. Bu tipin ilginç bir özelliği de eyvanı oluşturan duvarların ortalarındaki dayanak plastırlar. Abidevi cephesini ve diğer yanlarını üstten çeviren mazgal biçimi dendanları sebebiyle yapı, halk arasında Kız Kulesi olarak da adlandırılıyor. Dikdörtgene yakın plandaki binanın doğu ve batı taraflarında üçgen biçiminde payanda çıkmalar yer alıyor. Sivri kemerli ve yüksek bir tak şeklindeki kuzey cephesi, kalkan duvarı biçiminde yapının bütün yüksekliğini aşıyor.

KIZ KULESİ ADI DA VERİLMEKTEDİR

Âbidevî cephesini ve diğer yanlarını üstten çeviren mazgal biçimi dendanları sebebiyle yapıya halk arasında Kız Kulesi adı da verilmiştir. Konya’da hala çok sayıda insanın bu tarihi yapıyı Kız Kulesi olarak çağırmaktadır. Anadolu Selçukluları döneminde kesme taş yanında tuğla geleneğinin de yaşatıldığı ender eserler arasında bulunan türbeyi yaptıran,4. Kılıcarslan’ın hanımı ve 3. Gıyâseddin Keyhusrev’in annesi Gömeç Hatun’un 14.. yüzyıl başlarında hayatta olduğu anlaşılmakta ve Mevlevî kaynaklarında kendisinden bahsediliyor. Ancak yapının üzerinde hiçbir kitâbeye rastlanmadığından tarihlen-dirilmesi zor olduğu anlaşılıyor.. 13. yüzyılın ikinci yarısı ile 14.. yüzyıl başları arasında teklif edilen tarihlemeler yanında benzerleriyle karşılaştırılarak eseri 13. yüzyıl sonlarına yerleştirmek de mümkün.

1950 YILINDA ONARIMA ALINDA

Gömeç Hatun Türbesi 1950 yılından sonra onarıma alındı. Eski halinde etrafını üç yönden çeviren muhtemelen ahşap revakların izleri tesbit edilmiş, zemindeki cenazelik/mumyalık katında dört sanduka bulunduğu belirtilmiştir. Eski kayıtlardan türbenin pek çok vakıf eserle birlikte yaptırıldığı anlaşılıyor. Türbe, Anadolu’da Selçuklu çağı içinde en erkeni Seyitgazi’de Alâeddin Keykubad’ın annesine ait Ümmühan Hatun Türbesi olmak üzere, ayrı bir grup teşkil eden eyvan biçimi türbelerin en büyük ve âbidevî olanı.

EŞSİZ MİMARESİ İLE HAYRAN BIRAKIYOR

Cenazelik/mumyalık katı ile üst yapısının bir bölümü iri kesme taş, daha yukarı kısmı ise tuğladan yapılmıştır. Dikdörtgene yakın plandaki binanın doğu ve batı taraflarında üçgen biçiminde payanda çıkmaları var. Sivri kemerli ve yüksek bir tak şeklindeki kuzey cephesi, kalkan duvarı biçiminde yapının bütün yüksekliğini aşıyor. Kemerin arkasındaki üzeri sivri beşik tonozla örtülü ziyaret mekânına iki yönden merdivenlerle çıkılmaktadır. Âbidevî cephe dikdörtgen bir çerçeve oluşturacak biçimde çevrilmiştir. Bu çerçeve ile kemer içinde hâlâ izleri görülebilen çini kaplamalar vardır. Tonozun sıvalı ve bir zamanlar renkli nakışlarla süslenmiş olduğu kaydedilmekle birlikte cephedeki çini kaplama izlerinin bir kısmının kare levhalarla sır altı, bir kısmının da renkli sır tekniğinde yapılmış olması muhtemel. Ziyaret mekânının ortasında eskiden var olduğu söylenen sandukanın da çini kaplamalı olması mümkündür. Ancak karşı cephedeki dikdörtgen mihrapla yanındaki cüz nişinde çini izi tesbit edil-memiştir. Zemindeki cenazelik/mumyalık katının çapraz tonoz örgü ile yenilenmiş tavanı onarım öncesinde çökmüş durumda idi.

İBRAHİM BÜYÜKEKEN