Huşu ile dönüyorlar

Binlerce vatandaş 17 Aralık'ta gerçekleştirilen sema törenlerini izleyebilmek için aylar öncesinden biletlerini alıyor. 17 Aralık Şeb'i Aruz günü binlerce kişinin izlediği semazenlerin başı olan Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu Semazen Postinişin'i Fahri Özçakıl, semanın ne olduğunu, semazen olabilmek için neler yapılması gerektiğin, semazenlerin sema törenlerinde yaptıkları hareketlerin anlamlarını bizimle paylaştı.

Sayın Özçakıl, siz semazen olmaya ne zaman karar verdiniz ve nasıl bir süreçten geçerek Postnişinlik makamına geldiniz ?

1961 yılında Konya'da doğdum. Benim babamda semazendi. Bundan dolayı 1973 yılında semazenlik kurslarına gitmeye başladım. Daha sonra 1991 yılında kurulan Kültür ve Turizm Bakanlığımıza bağlı Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğu'nun açmış olduğu sınavı kazanarak burada semazenlik yapmaya başladım. Yıllar sonra arkadaşlarımız beni semazen başı olarak seçti. Öneceki Postinişin abimiz Mustafa Holat emekli olunca da arkadaşlarımız bu göreve bizi seçti. Bizde Allah mahcup etmesin bu görevi yerine getirmeye gayret ediyoruz.

Semazen olabilmek için nasıl bir eğitim aşamasından geçiliyor? Sema yapılırken semazenler başlarının dönmesini naslı engelliyorlar? Bu konuda bilgi verebilir misiniz?

 Bu işin belirli bir çalışma sistemi var. Bu çalışma dönemini geçirdikten sonra, semazene çark hareketlerini Sema Meşk Tahtası denilen çivili tahta üzerinde sol ayak baş parmığını o çivinin üzerine yerleştirme sureti ile birazda tuz serpilerek onun üzerinde çark eğitimi veriliyor. Dolayısı ile bu eğitim, belki 3-5 ayı alabiliyor. Bilinçsiz bir şekilde hızlıcı dönme yapıldğı zaman ister istemez baş dönmesi olacaktır. Çark hareketini tamamladıktan sonra semayı her seferinde hızlandırmak sureti ile başdönmesi engellenir. Sema kol, baş ve gövde hareketleri ile bir bütünlük arz eder ve böylece daha hızlı ve gayet güzel bir şekilde sema ayini gerçekleştirilmiş olur. Hz. Mevlana'nın yapmış olduğu sema ile günümüzdeki sema arasında farklılık var ama ikisinin de yapılış amacı aynı.

Semazenler sema ayini yaparlerken, nasıl bir duygu içerisinde görevlerini yerine getiriyorlar?

Semazen kardeşimiz yaptığı işi sadece bir dönüş şeklinden ibaret olarak görmemeli. Bunun alt yapısında semazenin manevi yaşantı biçimi ile bütünleşmiş olması gerekiyor. Ahlaki olarak, bir gönül işi olarak bu işi kendine vakıf edinmeli. Aksi takdirde dışırda uygunsuz ortamda yapılanlar şov niteliğinden ileri gitmez. Semazen bu işi yaparken, Allah ile beraber olabilme düşünce ve gayretinde olmalı. Mevlevilerin zikri olduğu düşüncesi ile çark dediğimiz ayak hareketlerini yaparken her halükarda ismi celal çekerek Allah'ı zikir ile meşgul olması gerekir. Bunu dışardaki izleyicilerimiz fark etmezler belki ama, semazen bu işi yaptığı zaman manevi bir yol kateder.

Semazenlerin sema ayini sırasında yaptıkları her hareketin muhakkak bir anlamı vardır. Bu hareketler ne anlama geliyor?

'Hz. Mevlana bir ayağımız şeraate sımsıkı bağlı, diğer ayağımızla da 72 devran üzerinde döneriz diyor' diyor. Sol ayağını sağlam basması şeraate de bağlı olduğunu gösterir. Sağ ayağının da 360 derecelik dönüşü 72 milleti döneriz anlamına gelmektedir. Yapılan hareketten kolun açılış hareketlerine kadar her şeyin bir anlamı var. Sol ayağı mühürlü, sol eli sağ omuzunda, sağ eli onun üzerinde çarpraz vaziyette bağlı olması Kelime-i Tevhid'i gösterir. Sema ederken sağ eli açık sol eli kapalı olması da 'La' işaretini gösetir. Sağ elinin açık olması Allah'tan aldığı feyzi ilahiyi kendine bırakmadan etrafındaki insanlara dağıtıyor olmasına işaret etmekedir. Kıyafetlerin de farklı manaları var. Üzerindeki siyah hırkası toprağı anlatır. Sema bir aleme gidiş gelişi temsil eder. 'Ölmeden önce ölünüz buyruluyor' ya o bunu tefekkür etmekte. Üzerindeki hırkayı çıkarmak semaya girişi temsil eder. Beyaz tennuresi de semazenin öldükten sonra nefsinin kefenini temsil etmekte. Daha sonra sema ayini tamamlandıktan sonra da semazen tekrar kendi kulluğuna dönüyor.

Sema töreni sırasındaki kırmızı post ne anlama gelmekte? Onun üzerinde bulunan postnişinin görevi nedir?

Postnişin makamı kırmızı posttur. Kırmızı post Hz. Mevlana'nın hakka yürüyüşünü temsil eder. İkindi vaktinden sonra hakka yürüyüş zamanı olduğu için bir kızıllık oluştu. Bu da dünyadan sıyrılıp ahirete doğuş anlamını kaydeden bu kızıl renk Mevleviler tarafından posta verilmiş. Dolayısı ile post makamı Hz. Pir'in makamını temsil ediyor.  Sema töreni sırasında da o makamı işgal edenlere de postnişin denir. Şeyh postu ile postinişin aynı şeydir.

Tasavvuf da ve semazenlik de edebin önemi hakkında bilgi verir misiniz?

Sema yaparken önemli olan semazenin sema ederken bu işi adap ve erkane uyarak yapmasıdır. Tasavvufta en birinci merhale edeptir. Bu edep yoludur. Dolayısı ile Mevlevilik'te de edep önemlidir. Tekkelerde de 'edep yahulara' sıkça rastlarız. Buradaki tüm kardeşlerimize edep yolunda, ahlak yolunda tasavvufu yaşamalarını istiyoruz.

Son olarak siz topluluk olarak yurt dışına da sema gösterileri yapmaya gidiyorsunuz. Orada size karşı nasıl bir ilgi gösteriliyor?

Yurt dışında büyük ilgi ve alaka ile karşılıyoruz. Batı ülkelerinde özellike Konya'dan gelen dervişler, Mevlana'nın temsilcisi olarak büyük ilgi ve alaka ile karşılaşıyor.  Biz o ilgiye karşı  hakikaten mahcup davranmaya çalışıyoruz. Keşke onların düşündüğü gibi olabilsek. Önemli olan oradaki insanlar da Mevlana'yı çok iyi tanıyor, semayı araştırıyorlar, Mevlana'nın eserlerini okuyorlar. Ney sesini huşu  içinde dinleyip, sema töreni bitince de salonu direk terk etmiyorlar. Bu da onların Hz. Mevlana'yı ve semayı tanıdıklarnı gösteriyor. Bizim oradaki yaptığımız sema İslamiyet'i, Türkye'yi, Mevlana'yı aktarabilmenin, İslamiyet'i tanıtabilmenin ufak bir kıvılcımı olarak onların gönlüne iletebilmenin mutluluğunu yaşıyoruz.

MUSTAFA ÖZÇELİK