Ahlat’a vurulan Selçuklu mührü

Dünyanın en büyük Müslüman mezarlığı olan ve Türklerin Anadolu'ya ilk ayak bastığı topraklar üzerinde yer alan Selçuklu Mezarlığı yapılan restorasyon çalışmalarıyla yeniden ayağa kaldırıldı. Adeta bir açık hava müzesi olan ve İslam dünyasının en büyük mezarlıklarından biri olan Selçuklu Mezarlığı Ortaçağ İslam dünyasını yansıtan önemli eserleri barındırıyor. Mezarlıkta XII. yy ile XVI. yy'lar arasında Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlılar ve Osmanlı Dönemine ait çeşitli tiplerde 8169 mezar taşı bulunuyor. Dünyada eşinin bulunmadığı söylenen mezarlıktaki mezar taşlarının üstündeki yazılar, Selçukluların ölümden sonraki hayat ile ilgili görüşlerini yansıtıyor.

Bitlis’in, Ahlat ilçesindeki 210 dönümlük bir alanda bulunan Büyük Selçuklu Mezarlığı 639 yılında Ahlat'ın Selçuklular tarafından fethedilmesi ile birlikte oluştu. İki kısımdan meydana gelen tarihî mezarlıkta çoğu şehit olmak üzere 60 bine yakın insanın yattığı söyleniyor. Binlerce heybetli mezarlarla dolu olan mezarlıktaki her biri 3-4 metre olan bu muhteşem mezar abideleri, tek parça taşın ince ince işlenmesi ile yapılmıştır.

KAZILAR DEVAM EDİYOR

Mezarlıkta 2011 tarihi itibariyle "Eski Ahlat Şehri Kazıları" adı altında kazılar gerçekleştirilmiş, olup halen devam etmektedir. Dünyanın en büyük İslam Mezarlığı ve Anadolu'nun Orta Asya abideleri olarak bilinen Ahlât Selçuklu Mezarlığı'ndaki bu çalışmalar bünyesinde Ahlat Meydan Mezarlığının peyzaj düzenlenmesiyle mezarlık içerisindeki mezar ve mezar taşlarının temizliği, mezarların otlardan ve likenlerden arındırılması işlemi, taşların restorasyonu, konservasyonu ve mezarlık alanı içerisindeki mezarların topraktan çıkarılması için açmalarla kontrollü olarak yapılan kazı işlemleri gerçekleştiriliyor. Bu çalışmaların haricinde fotoğraflarla desteklenen mezar ve mezar taşlarının kitabeleri çözümlenip, üzerlerindeki bezemelerin çizimleri de yapılarak bilimsel anlamda kayıt altına alınmaları sağlanıyor. Yayaların mezarların arasına girmeden gezmesi için tüm Türkiye’den getirilen ahşap traverslerle döşendi. Definecilerin uğrak yeri haline gelen mezarlık MOBESE kameralarıyla döşenerek 24 saat takip edilmesi sağlandı.

Emir Bayındır kümbeti

ÖLÜYE HÜRMETİN SİMGESİ

Selçuklu mezarlıkları, 11.ve 15. yüzyılları arasında tarihlenen şahideli, sanduka ve tümülüs tarzında yapılmıştır. Ölüye hürmeti ve onun hatırasını ebedileştirmeyi İslam ile tanıştıktan sonra da sürdüren Türkler, Ahlat mezar taşlarına adeta kimlik kazandırmıştır. Selçuklu döneminden kalan mezar taşları, Orhun Abidelerinin İslamlaşmış şekli diye ifade edilmektedir. Ahlat mezarlıkları içerisinde Meydanlık Mezarlığı en büyüğüdür. En önemli mezar taşları ve en ünlü sanatkârların eserleri bu mezarlıktadır. Mezarlık doğudan batıya doğru İkikubbe Mahallesi ile Harabeşehir arasındaki geniş düzlüğü kaplamaktadır. En önemli mezar taşlarının ve sanatkârların bulunduğu bu mezarlık, Anadolu’nun Türk yurdu olduğunun ispatı açısından tapu mahiyetindedir

EMİR BAYINDIR KÜMBETİ

Ahlat’ta 15’in üzerinde kümbetin olduğu biliniyor. Selçuklu mezarlığının yanında bulunan Emir Bayındır kümbeti ise en önemlilerinden. 1472 yılında dönemin valisi adına yaptırılmış. Kümbetin yanında Bayındır İbn-i Rüstem’in yaptırdığı 1477 tarihli Emir Bayındır Camii bulunuyor. Bulunduğu yer eski Ahlat’ın merkezi konumundadır. Emir Bayındır Kümbeti; tarzı, mimarisinin zarafeti ve abidevi ölçüleriyle Ahlat’ın simgesi durumuna gelmiştir. Bayındır kümbeti, kare kaide üzerinde, sütunlar ve kemerlerle güneye açılan silindirik gövde ve dışarı doğru taşan basık konik külahıyla diğer kümbetlerden ayrılır.

HÂLİD ŞEN

MEZAR TAŞLARINDAKİ

YAZILARDAN ÖRNEKLER

*Bu saadete ve şehadete erişmiş, dünya kadınlarının iftiharı, Allah'u Tealanın rahmetine, affına ve merhametine muhtaç Sediduddin Sedid'in kızı Nasiha Hatun'un türbesidir. O sefer ayının ortasında 714 (Miladi 1314) yılında vefat etmiştir.

* Bu kabir said, şehid, nurlu, kısa ömürlü Allah u Teala’nın rahmetine ve yardımına muhtac… … Selefuddin Muhammed ibnu’l Sekbadu’l Muharhir’e aittir. (O) Muharrem ayında … yılında vefat etmiştir. (Baş şahidenin kuzey ve güney kenarlarında kazıma tekniğiyle yazılmış Ayete’l Kursi bölümü mevcuttur. Ayete’l Kursi’nin yazımına kuzey kenardan başlanmış ve “...ve la nevm” kelimesine kadar yazılmış)

* Bu kabir saadete ve şehadete erişmiş olan, yücelerin yücesi saygıdeğer ve cömert insan, gençliğine doymamış, kısa ömürlü, Allah'ü tealanın rahmetine muhtaç rahmetli Galatlı (Ahlatlı-Hılatlı) Gazi Ebu'l-Hasan'ın oğlu rahmetli Şerafettin Ömer'in oğlu Asiluddin Ali'nin kabridir. O şaban ayı ortalarında 712 (miladi 1312) yılında vefat etmiştir.

MERHABA ŞEHİR DERGİSİ