Türkistan’da Nevruz Bayramı’ndan bahsedeceğimiz bu bölümden herkese merhaba! Bir önceki yazımızda güncel meselelere değinmiştik. Bu bölümde de yine biraz güncellik biraz da izlenimler göreceğiz.

Öncelikle değinmek gerekir ki, bu günlerde Kazakistan siyaseti yeni gelişmelere şahitlik etti. Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Tokayev yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında yeni reform paketlerini açıkladı. Tokayev yaklaşık bir saat süren konuşmasında özetle; anayasa üzerinde bir takım değişikliklerin zaruri olduğunu, bağımsız ve güçlü bir anayasa mahkemesi kurulması gerekliliği üzerine harekete geçtiklerini, meclisin daha etkin ve güçlü olması gerektiğini, kişilik haklarının korunmasını, basın özgürlüğünün artmasını, seçim kanunlarında demokratik adımların atılması gerektiğini vb. pek çok konunun düzenlenmesi gerektiğini ifade etti ve tüm bunlarla ilgili yapılması gerekenleri anlattı. Ayrıca orta, doğu ve güneydoğu bölgesinde üç yeni eyalet kurarak yerel yönetimlere yönelik bir hamle de yapmış oldu. Ülke genelinde Tokayev’in bu adımları olumlu karşılandı. Kazak halkı ekseriyetle, söylenenlerin çok doğru olduğunu ve ivedilikle gerçekleşmesi gerektiğini ifade ediyor.

***

Tüm bunların yanı sıra bu günlerde; siyasetin, ekonomik sıkıntıların ve benzeri pek çok meselenin uzağında, tüm Türkistan coğrafyası ‘Nevruz Bayramı’ coşkusunu yaşadı. Çeşitli kaynak ve ansiklopedilerde farklı tanımları olsa da Nevruz genel olarak, ‘’Farsça’da ‘yeni gün’ anlamına gelmektedir. 21 Mart’ta Orta Asya’dan Ortadoğu’ya ve Balkanlar’a kadar geniş bir coğrafyada yaşayan halklar tarafından kutlanmaktadır. Ortaçağ’dan itibaren çeşitli Türk boylarınca tabiatın yeniden uyanışı ve tarımsal faaliyetlerin başlangıcı vesilesiyle düzenlenen 21 Mart bahar kutlamaları Nevruz olarak adlandırılmıştır. 21 Mart Nevruz şenlikleri gerek Asya Türk boylarında gerekse Selçuklu ve Osmanlı Türkleri’nde büyük bir coşkuyla kutlanmıştır. Selçuklular’da Nevruz resmî bayramdı.’’¹ şeklinde bilinmektedir.

Kazakça kaynaklara baktığımızda da benzer tanımları görmekteyiz. Kazaklar da ‘yeni gün’, ‘yeni yıl’, ‘bahar bayramı’, ‘milli gün’, ‘ulu gün’ kavramlarını kullanmaktalar nevruz için. Ayrıca bu bayram kutlamalarında ‘ulusun ulu günü kutlu olsun’ şeklinde tebrikler görmekteyiz. Ayrıca Kazakistan’ın farklı bölgelerinde bu gün ‘Amal’ olarak adlandırılmakta ve insanlar birbirlerinin yeni yılını kutlamaktalar. ² Kara kışı geride bırakıp, yeni yıla ve bahara merhaba denilen bu günde doğan kız çocuklarına Naurız, Naurızgül, Naurızcan, erkek çocuklarınaysa Naurızbay, Naurızbek ve Naurızhan isimleri verildiği de anlatılanlar arasında. ³

Kazakça yılın üçüncü ayı ‘’Naurız’’ şeklinde adlandırılmakta. Bugün Anadolu’nun pek çok yöresinde, kimliğini muhafaza etmiş köylerde bilinen, süregelen geleneklerin bir çoğunu Kazakistan’daki Nevruz kutlamalarında görmek mümkün.

Bu bayramın olmazsa olmazları arasındaysa tabii ki yiyecekler ve içecekler yer alıyor. Yılın farklı dönemlerinde de yapılabildiği gibi bu bayrama özel neredeyse her evde yapılan ve hazırlanışında yedi çeşit azık kullanılan ‘Nevruz Köjesi’ bu bayramın olmazsa olmazlarından birisi. Kutlama törenleri için meydanlara kurulan çadırlarda ikram edilen veya çevrede bardaklarda satılabilen bu yarı içecek yarı yiyecek Nevruz Köje haftanın 7 gününü temsilen 7 çeşit yiyecekle yapılıyor. 7 rakamının bu vesileyle önemli olduğu da vurgulanıyor. Mesela bu bayram vesilesiyle bir kişi evine 7 misafir çağırır ve kendisi de 7 eve misafirliğe gider şeklinde inanışlar da var.⁴

1 Şinasi GÜNDÜZ, TDV İslam Ansiklopedisi 33.Cilt, 2007, İSTANBUL

2 https://ikaz.info/nauryz-mejramy-turaly-malimet/

3 https://e-history.kz/kz/news/show/3380/

4 https://e-history.kz/kz/news/show/3380/

Bizdeki açma, pişi benzeri olan bu coğrafyada her zaman görebileceğimiz ‘bauırsak’ da nevruza özel yemeklerin arasında. Bölgesel olarak değişmekle birlikte özellikle güney Kazakistan’da, ‘Özbek Pilavı’, ‘Taşkent Pilavı’, ‘Semerkant Pilavı’ da görebiliyoruz. Pilav da bu bölgenin olmazsa olmaz yemekleri arasında. Evlerde veya halka açık alanlarda kurulan ‘Dastarhan’ adlı sofralarda bu yemekleri fazlasıyla görmek mümkün. Ayrıca, at etinden yapılan ‘kazı’, koyun etinden yapılan ‘haşlama’ çorbası, bizim doğu yöresinde kurut olarak adlandırdığımız kurutulmuş yoğurt ‘kurt’, börekler, çörekler, meyveler, yemişler, at sütü ‘kımız’, deve sütü ‘şubat’ ya da ‘kımran’ gibi pek çok yiyecek ve içeceği hünerli eller bu sofralarda sergilemekteler. Anadolu’nun misafirperverliği misali buralarda da insanlar konuklarını en güzel şekilde ağırlamaktan mutluluk ve gurur duymaktalar. Dolayısıyla Türkistan’ın hangi köşesine gidersek gidelim benzer güzelliklerle karşılaşabiliyoruz.

Şehir ya da köy olsun fark etmez, meydanlara kurulan kutlama alanlarında ayrıca çeşitli yarışmalar, oyunlar görmek de mümkün. Meydanlarda kurulan çadırlarda Kazak kültüründe yer alan eşyaların, motiflerin sergilenmesi, geleneklerin anlatılması, kimliğin yaşatılması, bayramlaşmalar bu kutlamaların olmazsa olmazlarından bir başkası. Bizler de bu vesileyle girdiğimiz çadırlarda çadır sorumluları tarafından oldukça hoş karşılanıyoruz. Türkiye’den geldiğimizi söyleyince mutlu oluyorlar. Nevruz ve kendi gelenekleri ile ilgili şeyleri anlattıklarında benzer şeylerin bizde de olduğunu, motiflerin, desenlerin, gelenek göreneklerin pek çoğunun Anadolu’da da bulunduğunu söylüyoruz. Pek tabii akraba topluluk olduğumuzun kanıtı olduğunda mutabık kalıyoruz. Sadece Kazakistan değil, Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Afganistan gibi Türk halklarının yaşadığı tüm ülkelerde bu bayram coşkuyla kutlanmaktadır. Aslında özellikle Toros ilçelerinde yaşayanların bildiği, ‘Yörük’ hemşehrilerimiz ve onların bahar şenliklerini bilenler burada yaşananları daha rahat anlayabilirler. Çünkü neredeyse Yörük şenliklerinin birebir aynısını farklı bir bölgede yaşıyoruz.

Türkistan’da ilk kez 2019’da tanıştığım, 2020’de pandemi nedeniyle yapılamayan, 2021’de ayrı kaldığımız Nevruz Bayramı’nı bu yıl yeniden bu bölgede yaşama fırsatı buldum. Gerçi soğuk hava nedeniyle meydanlarda büyük etkinlikler yapılamadı belki ama yüzyıllardır kutlanan bu bayram yüreklerde bu yıl da büyük bir coşkuyla kutlandı diye düşünüyorum.

Bu düşüncelerle bir kez daha Nevruz Bayramı kutlu olsun! Gelecek yazıda buluşmak dileğiyle hoş ve esen kalınız!