Tarihin en eski gölge oyunu

Jawa Wayang Sadat- Java Gölge Oyunu tıpkı bizdeki Hacivat ile Karagöz oyununa benzer bir gölge oyunu. Kuklalar ve dansçılar eşliğinde bir tiyatro gösterisi. 7 Kasım 2003 yılında UNESCO tarafından insanlığın sözlü ve manevi mirasının bir başyapıtı seçilmiş, koruma altına alınmış ve Endonezya kültürünün önemli bir parçası: Jawa Wayang Sadat yani Java Gölge Oyunu. Geleneksel kukla tiyatrosunun gelişimi üzerinde derin bir etkiye sahip.  Yerli hikaye anlatma geleneklerinden biri. İslamiyetle tanıştıktan sonra içerisinde birçok İslami simge ve ögeleri taşımaya başlamış. Geleneksel olarak hayvan derilerinden kesilerek hazırlanmış insan, hayvan ve eşya gibi figürlerin bir ışık kaynağı önünde oynatılarak, gölgelerinin gerdirilmiş, beyaz bir perdeye düşürüldüğü gösteri sanatı olarak adlandırılıyor. Oyun genellikle  Endonezya'ya özgü yaygın bir müzik türü olan ve çok sazla çalınan “Gamelan” müziği ile birlikte oynanıyor.

YÜKSEK ÜCRETLER VEREREK İZLİYORLAR

Gösteri yapmak için kurulan perdenin arkasında oturan ve hikayesini anlatan bir kişi vardır. Rezonans bir melodi ve geleneksel ritmi sağlamak için bir orkestra bulunuyor. Orkestra geniş bir zenginliğe sahip. Gerilim oluşturmak, duygusunu yansıtmak ve konuyu anlatmak için hikayesini anlatan kişi sesini sık sık değiştiriyor. Oyun genellikle kötülüğe karşı iyiliği ve zaferi temsil ediyor. Bu oyunu izlemek için çoğu kişi yüksek ve abartılı ücretler vererek Endonezya kültürünü daha yakından tanıma imkanı buluyor.  Uluslararası  süperstar sanatçılarından bazılarının, bu oyunu büyük bir beğeni ile izlediği medyada yer almış.

KENDİNE HAS NOTA DİZİMİ VAR

Endonezya'da tiyatro ve konserlerde görülen ve büyük bir zenginliğe sahip olan Gamelan Müziği  Endonezya ve Güneydoğu Asya’nın yerel dillerinde müzik topluluğu anlamına gelir. Gamelan kelimesi, hem bu bölgelere özgü yaygın bir müzik türünü, hem bu müziği icra eden toplulukları, hem de icra sırasında kullanılan çok sayıda sazı nitelemektedir. Gamelan, çoğunlukla, sesleri yedili ya da beşli gamda, eşitsiz aralıklara ayarlanmış vurmalı sazlardan oluşmaktadır. Kendine has bir güzelliği olan bu ses dizileri ve aralıklar Endonezya’ya özgüdür. Gamel kelimesi, bir şeyi elde tutmak anlamına gelir ve elindeki tokmakla çalmaya hazırlanan bir vurmalı saz icrâcısını çağrıştırır. Ayrıca üflemeli, telli sazlar ve ses icrası da bazı Gamelan türlerinin önemli parçalarındandır. Sazlar, tunç, demir, ağaç ya da bambudan yapılır. Yatay ya da dikey yerleştirilmiş sesi ayarlı metal gonglar, bir Gamelandaki en kalabalık saz grubudur. Gamelan Egzotizm akımlarının yaşandığı sıralarda Avrupalı bestekarların birçoğunun ilgisini çekmiştir. Çünkü gamelan’ın kendine özgü bir nota dizimi vardır bu da o zamanki bestekarları büyülemiştir. Gamelan müziği 21.yüzyılda bile hala Endonezya halkının etnik müziğidir ama onun dışında batıda da birçok besteci Gamelan’ı kullanmaktadır.

KARAGÖZ OYUNUNA ÇOK BENZİYOR

Karagöz ve Hacivat; taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan, iki boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur. Gelişmesinde farklı kaynaklardan yararlanan 17. yüzyılda son şeklini alan Karagöz gölge tiyatrosunun, Osmanlı topraklarına ne zaman geldiğiyle ilgili farklı görüşler ileri sürülmüştür.  Endonezya gölge oyunu ile Karagöz oyunu arasında büyük benzerlikler vardır. İki oyunda da karakterler vardır. Oyunlar ile bazı mesajlar verilir. Yazılı bir metne dayanmazlar. Sözel olarak nesilden nesle aktarılan hikayeler, üzerinde zamanın şartlarına göre çeşitli eklemeler ve çıkartmalar yapılmıştır. Musiki, oyunlar için olmazsa olmazdır.

EMRE ÖZGÜL