Soma maden faciasının üzerinden 6 yıl geçti

Soma maden faciasının üzerinden 6 yıl geçti. Türkiye’nin içini yakan olay, 13 Mayıs 2014 yılında Manisa’nın Soma ilçesinde Soma Holding şirketi Soma Kömür İşletmeleri A.Ş. tarafından Eynez bölgesinde işletilen kömür ocağında yaşandı. Patlamaya elektrikli ekipmanların sebep olduğundan şüphelenildi. Ocakta çıkan yangın, vardiya değişimi sırasında meydana geldi ve 787 işçi patlama sırasında yer altında kaldı. Faciada 301 madenci hayatını kaybetti. Kurtarma çalışmaları 17 Mayıs 2014 tarihinde sonuçlandı.

SOMA MADEN FACİASI

Türkiye’nin en çok can kaybı ile sonuçlanan maden kazalarından biri olan Soma’da facianın ardından açılan davada şirketin patronlarının da aralarında olduğu 45 sanık yargılandı. Kazadan sağ kurtulan madencilerin anlattıkları facianın boyutunu gözler önüne serdi.

Kazayla ilgili hazırlanan bilirkişi raporu, olayın önlenebilecekken “olumsuz ocak alt yap uygulamalar nedeniyle facia boyutuna ulaştığını” ortaya koydu. Kusura ilişkin detayların da açıklandığı raporda, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ihmali ve kusuru olduğu söylendi. Dönemin Enerji Bakanı Taner Yıldız, Temmuz 2013'te aynı işletmenin farklı bir ocağının açılışını yapmış, örnek bir işletme olduğunu belirtmişti. Türkiye'de madenciler, 2013 yılı sonunda ülkedeki tehlikeli çalışma koşullarını protesto etti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi, ilgili madenin güvenliğinin araştırılması teklifini facianın gerçekleşmesinden yalnızca yirmi gün önce reddetti.

SOMA MADEN KAZASI NASIL OLDU?

Soma’da kömür madeninde vardiya değişimi sırasında, 787 işçinin bulunduğu madenin giriş kısmının 400 metre altında, saat 15.10 civarında elektrik panosundan kaynaklandığı düşünülen bir yangın çıktı. Kömür madeninin 2 kilometrelik galerisinde çıkış kısmına yakın olan işçiler dışarı çıkmayı başardılar. Ancak yaklaşık 300 işçi, çıkan yangın sebebiyle 800 metre derinlikte mahsur kaldı. Yangının etkisiyle maden ocağı zehirli dumanla doldu. Elektriklerin kesik olması sebebiyle madende bulunan asansörler çalışmadı. İlk olarak çevredeki bir maden ocağından gelen tahliye ekibi kurtarma çalışması başlattı.

Kurtarma çalışmalarında toplam 27 ambulans, 3 kurtarma ekibi ve 1 helikopter görev yaptı. Olayı duyan işçi yakınları madene geldi. Kurtulmayı başaran yaklaşık 30 işçi hastaneye kaldırıldı. İşçilerin mahsur kaldığı galerilere temiz hava verildi. Dönemin Enerji Bakanı Taner Yıldız, kazada hayatını kaybeden işçilerin yanarak değil, yangının çıkarmış olduğu karbon monoksit gazından zehirlenerek hayatlarını kaybettiklerini açıkladı. Taner Yıldız, 14 Mayıs 2014 tarihinde saat 10.30 civarında, ölü sayısının 205'e yükseldiğini, en fazla işçinin hayatını kaybettiği bir faciaya doğru ilerlediklerini ve ilerleyen saatlerde ölü sayısının artabileceğini söyledi.

Maden Mühendisleri Odası Eski Başkanı Mehmet Torun, CNN Türk'te katıldığı bir canlı yayında madenden 250 işçinin cesedinin çıkarıldığını, 150 işçinin de aşağıda mahsur kaldığını ve olayın meydana gelme nedeninin trafoya bağlı olmadığını söyledi. Kazada hayatını kaybeden işçilerden 17'sine yapılan otopsiler sonucu, ölüm nedenlerinin karbon monoksit gazına bağlı zehirlenme olduğu açıklandı.

Enerji Bakanı Taner Yıldız, 15 Mayıs'ta akşam saatlerine doğru yaptığı açıklama ile ölü sayısının 283'e yükseldiğini söyledi. Soma Kömür İşletmeleri A.Ş., 15 Mayıs gecesi olayla ilgili olarak şu açıklamayı yaptı:

“Ne yazık ki işletmemizde mühendislik ve teknik olarak bugüne kadar görülmeyen ve açıklanamayan yangın vuku bulmuştur. Her türlü emniyet tedbirinin alınmasına rağmen normal şartlardan daha hızlı bir şekilde yayılan yangının nedeni, detaylı incelemeden sonra anlaşılabilecektir.”

16 Mayıs tarihinde, Soma Holding Yönetim Kurulu Başkanı Alp Gürkan, basın toplantısı düzenledi. Gürkan, kazanın oluş sebebinin trafo patlaması olmadığını, asıl sebebinin 140 kodunda dördüncü bantta tespit edilmesi mümkün olmayan kızışmanın ve buna bağlı olarak hızlı havanın etkisiyle tutuşan kömür korlarının sebep olduğu yangının kazayı meydana getirdiği yönünde tahminlerinin olduğunu söyledi. Bakan Yıldız, 17 Mayıs'ta bir basın açıklaması ile yaşanan faciada toplam 301 işçinin hayatını kaybettiğini, 485 işçinin ise kurtarıldığını açıkladı. Aynı tarihte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik'te bir basın açıklaması yaparak, ölenlerin ailelerine bir defaya mahsus olmak üzere 415 TL tutarında bir cenaze yardımı ödemesi yapılacağını söyledi.

FACİA SONRASI SOMA’DA NELER OLDU?

Türkiye'de, 13 Mayıs'tan itibaren 3 günlük ulusal yas ilan edildi. Ulusal yas nedeniyle ülke genelinde ve dış temsilciliklerde bayraklar yarıya indirildi ve 19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı kutlamalarının yapılmaması kararlaştırıldı. 14 Mayıs’ta Soma Cumhuriyet Başsavcılığı, olayda çıkan yangın ile ilgili soruşturma başlattı. Ülke genelinde 14-15 Mayıs tarihlerinde oynanacak tüm amatör ve profesyonel futbol maçlarını ileri bir tarihe erteledi. Türkiye Basketbol Federasyonu, ulusal yas nedeniyle 17 Mayıs tarihinden itibaren devam edileceğini belirtti. Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, olayın ertesi gününde Arnavutluk gezisini iptal ederek Soma'ya gitti. Erdoğan, Soma Belediyesi'nde bir basın açıklaması yaptı. Basın açıklamasının ardından belediye binası çıkışında kendisini bekleyen vatandaşlara seslenirken, vatandaşlar tarafından protesto edildi.

Ayrıca, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde iki gün ve Pakistan'da bir gün ulusal yas ilan edildi.

Kasım 2013’te Zonguldak’ta yüzlerce madenci, çalıştıkları madenin içine barikat kurarak çalışma koşullarını protesto ettiler.
Bolivya, Küba ve Venezuela'daki maden işçileri, Soma faciasından sonra 1 günlük iş bırakma ve 3 günlük yas kararı aldı.

Soma faciası sonrasında yapılan protestolarda dönemin Başbakanlık Müşaviri Yusuf Yerkel, madenci Erdal Kocabıyık'ı tekmeledi. Görüntüler, Türkiye'de büyük bir tepki çekti. Yerkel, kazadan, 4 yıl sonra özür diledi. Yerkel, bir fotoğraf üzerinden 'günah keçisi' ilan edildiğini söyledi. Yerkel, "Erdal Kocabıyık'ı arayıp kendisinden özür diledim ve helallik istedim. O da hakkını helal etti." demişti.

SOMA MADEN KAZASI YARGI AŞAMASI

Kazayla ilgili soruşturma 14 Mayıs’ta başlatıldı. Akhisar Cumhuriyet Başsavcılığı'nın başlattığı soruşturma kapsamında 8 kişi tutuklanarak ceza evine gönderildi. 37 kişi ise tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı. Kazada hayatını kaybeden 301 işçinin "maktul", hayatını kaybeden işçilerin birinci derece yakınlarından oluşan 214 kişinin "müşteki", dumandan etkilenen 161 işçinin ise "mağdur müşteki" olarak yer aldığı iddianame hazırlanmıştır. 25 Kasım 2014 tarihinde Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi "mağdur ve tanıkların ifadelerinin tam alınmaması, zanlılara yönelik suçlamalarla ilgili delillerin yeterince belirtilmemesi" sebebiyle iddianameyi savcılığa yeniden düzenlenmesi için geri göndermiştir. Tekrar hazırlanan iddianame 26 Şubat 2015 tarihinde tekrar Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi'ne gönderildi. Eksikleri tamamlanan dosya 2 Mart 2015 tarihinde Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. Davanın görülmesine 13 Nisan 2015 tarihinde yapılacak ilk duruşma ile başlanacaktır. Davada 8’i tutuklu 37'si tutuksuz toplam 45 sanık, 162 mağdur yaralı, 487 maktul müşteki ve 436 tanık ile başlanacaktır.

Duruşmaların yeri için Soma'ya en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu Akhisar belirlendi. Akhisar'da bu dava nedeniyle belediyeye ait olan Bülent Ciğeroğlu Kültür Merkezi Salonu kiralanmış ve duruşmalara hazır hale getirilebilmesi için 1 buçuk milyon lira harcama yapıldığı açıklandı. Bu süreçte yaklaşık 1000 polisin görev aldı. 13 Nisan 2015 tarihinde başlayan mahkemenin en az 10 gün kesintisiz sürmesi beklenmekteydi. İlk duruşmaya 8 tutuklu sanık can güvenliği nedeniyle mahkemeye getirilmemesi ve tutuklu bulundukları Aliağa Şakran Cezaevi'nden video konferans yöntemi ile bağlanması öngörülmüştü. Duruşmada madenci yakınları sanıkların duruşmaya getirilmemesine tepki gösterdi. Bunun üzerine mahkeme heyeti, tutuklu sanıkların duruşmaya getirilmelerine ve davanın da 15 Nisan'a ertelenmesine karar verdi. Anayasa Mahkemesi'nin 20 Ocak 2020 tarihli kararı ile kamu görevlisi olan bazı şüpheliler hakkında soruşturma izni verilmemiş olması, yaşama hakkının usul boyutunun ihlâli sayıldı.

Soma maden faciasında 4 sanık ‘taksirle ölüme sebebiyet vermekten' ceza almış, maden ocağı işletmecisi Can Gürkan, 2018 yılı Temmuz ayında tahliye edilmişti. İşletmenin genel müdürü Ramazan Doğru ve teknik müdür İsmail Adalı yaklaşık 2,5 yıl sonra, işletme müdürü Akın Çelik ile teknik nezaretçi Ertan Ersoy da 5 ay 15 gün sonra tahliye olacak.