Hikmet İlim ve Sanat Derneği’nin Pazartesi Sohbetleri’nde, “Yeniçeriler, Yeniçeri Ocağı ve Yeniçeri İsyanları” konuşuldu. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Prof. Dr. Alaattin Aköz, Yeniçeri Ocağı’nın ne zaman ve nasıl kurulduğunun bilinmediğini ve tartışmalı bir konu olduğunu belirterek “Yeniçeri asker ocağı, Ortaçağ sonlarında derebeylik rejiminin karşısında Anadolu Türklerini merkezi bir idare altında toplama isteyen Osmanoğulları hanedanının mutlkiyet idaresini korumak için kurulmuştur. Reha Çamuroğlu’nun ifadesiyle yeniçerilerin, “asıl olarak, fetih ya da cihat amacıyla değil, bir iç iktidar gücü olarak tasarlandığı”nı söyledi. Acemi ocağının kuruluşu hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Alaattin Aköz, Yeniçeri ocağına alınan askerlerin, Türk çocuklarından değil, hıristiyan ailelerin çocuklarından devşirilerek seçildiğini ve bunun kriterleri olduğunu ve bir kanun haline geldiğini ifade etti. Aköz, Batılılar tarafından bu devşirme usulüne “kanlı haraç” dediklerini de aktardı.
HAYATLARI SAVAŞ VE ÖLÜM ÜZERİNE KURULU
“Yeni asker” anlamına gelen Yeniçerilerin hayatlarının “silah, savaş ve ölüm” üzerine kurulu olduğunu kaydeden tarihçi Aköz, ocağa kaydı yapılan Yeniçerilere iki akçe (sonra beş-altı) olmak üzere ulufe bağlandığını, bunun da törenle verildiğini söyledi. Padişahın emrinde muhafızlar olan Yeniçerilerle ilgili “Doğuda ve Batıda örnekleri bulunan savaşçı tarikatlara benzer yönleriyle, hayatlarını savaş, silah ve ölüm üzerine inşa etmiş olan yeniçeriler, bir çok ayrıcalık ve farklılıklara sahiptiler” diyen Aköz, düzenli ve yüksek maaş alan yeniçerilerin malullük ve emeklilik imkânlarına da sahip olduklarını belirterek “toplumun her kesiminden rağbet gören yeniçerilik, geniş bir kesimde cazip bir meslek özelliğini her zaman koruyordu. Yeniçeriler savaş zamanından ayrı olarak barış zamanında da görevleri vardı. Divân-ı Hümâyûn muhafızlığı başta gelmekteydi. Ayrıca yangın durumunda itfaiyecilik görevini de üstlenmişlerdi” dedi.
Yeniçeriler ve Bektaşilik arasındaki ilişkiyi de anlatan Aköz, Yeniçeri Ocağı’nın bozulmasının evlilikle başladığını, kanunlara aykırı olarak Türklerin ve başıbozuk grupların ocağa girmesiyle birlikte serkeşliğin arttığı, bu başıbuzuk grupların halka eziyet ederek halktan haraç kestiklerini, kadınlara ve erkeklere sarkıntılık yaparak halkı canından bezdirdiklerini de anlattı.
Yeniçeri isyanlarından da söz eden Aköz, Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasını kısaca özetledikten sonra başıbozuk Yeniçerilerin Konya’yı nasıl bastıklarını da şöyle dile getirdi:
YENİÇERİLER KONYA’YI BASIYOR
Aksaray’ı hallettikten sonra 150 kişilik yeniçeri taifesinden isimleri tuhaf Eskiillioğlu Mehmed, Boz-oklu, Kel Nebi, Kör Süllü, Dellâl Süleyman, Çünyal İsmail, Hırvad Ali, Abazaoğlu ve Piç Mehmed gibi yeniçeri önderleri olan eşkıya ekibi, Temmuz 1716’da Konya’ya geliyorlar. Geldikleri gün Cuma günüymüş. Ezan okutturmuyorlar, Cuma namazını kıldırmıyorlar. Mahkemeyi basıyorlar dava gördürmüyorlar. Çarşıyı basıyorlar satış yaptırmıyorlar. Bütün dükkânlara el koyuyorlar. Alıp almaması önemli değil dükkânın önünden geçen giren herkese iki katı fiyatına ürün satıyorlar. Yâni eşkıyalık yapıyorlar. Pek çok zulüm ediyorlar. Sonra bastırılıyorlar ama bunların üstesinden gelmek pek kolay olmuyor. Sonunda Konya Kalesine hapsediliyorlar. Burada Cuma’nın önemi var. Cuma hâkimiyeti temsil eder. Cuma namazı ibadet değildir. Milletin hür, devletin egemen olduğunun ifadesidir. O yüzden Osmanlı’da köyde Cuma namazı kılınmaz. Şehirde kılınır ve her camide değil, devletin gösterdiği camide kılınır. Müslümanlar Cumayla hürriyetlerini ve egemenliklerini haykırırlar.” Meram Uluslararası Gençlik Merkezi’nde gerçekleştirilen sohbetten sonra Prof. Dr. Alaattin Aköz’e, derneği teşekkür plaketini HİSDER Başkanı Prof. Dr. Önder Kutlu takdim etti.