Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) İnsani Gelişim Endeksi’nde (İGE) Türkiye 69. sırada yer aldı. Endekste birinci Norveç, ikinci Avustralya, üçüncü ise İsveç.
UNDP tarafından yayımlanan 2014 İnsani Gelişim Raporu Boğaziçi Üniversitesi’nde basın toplantısı ile tanıtıldı. Raporun bulguları UNDP Yerleşik Temsilcisi Kamal Malhotra tarafından açıklandı. Buna göre dünyada 1,2 milyar insan günde 1,25 dolar veya çok daha az parayla geçiniyor. Şu aşamada 800 milyon insan yoksulluğun pençesine düşme riski altında. Raporda ayrıca sosyal dışlanmışlık ve yapısal kırılganlıkların Avrupa ile Orta Asya bölgesi için sorun olarak kaldığını dile getiriliyor. İlaveten bölgede pek çok ülkede sosyal hizmetlere ve sosyal güvenliğe erişimin sınırlı olduğu vurgulanıyor.
Raporda İnsani Gelişim Endeksi (İGE) de bulunuyor. 187 ülkenin ele alındığı endekse göre insani gelişme seviyeleri artmaya devam ediyor. Ancak insani gelişmenin büyümesi tüm bölgelerde yavaşlamış durumda ve ilerleme bölgeler arasında eşit dağılım ortaya koymuyor. 2013 verilerine göre endekste ilk sırayı Norveç aldı. Onu Avustralya, İsviçre, Hollanda, ABD takip etti. Sierra Leone, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Nijer ise son sıraları paylaştı.
İnsani gelişme alanında alınan aşamaya rağmen 2008-2013 döneminde tüm bölgelerde ilerleme 2000-2008 dönemine oranla ivme kaybetti. Arap ülkelerinde, Asya ve Pasifik bölgesinde, Latin Amerika’da ve Karayipler’de İGE’nin ortalama senelik büyüme oranı aynı dönemler karşılaştırıldığında yarıya düştü. Bu sene İGE değerinde en ciddi düşüşler süregelen çatışmaların gelir seviyelerinde azalmaya neden olduğu Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Suriye’de görüldü.
Türkiye’nin İGE değeri 0,759 oldu. 69. sırada bulunan ülke, bu değerle yüksek insani gelişme kategorisinde yer aldı. 1980 ve 2013 döneminde Türkiye’nin İGE değeri toplamda yüzde 53, senelik bazda yüzde 1,30 artış elde etti.
Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi (EUİGE) ise pek çok bölgede az oranda da olsa düştü. Bunun temel nedeni son senelerde sağlık alanında kaydedilen ilerlemeler oldu. Fakat gelir eşitsizliği aralarında yüksek insani gelişme değerlerine sahip ülkelerin de olduğu bazı bölgelerde arttı. Latin Amerika ve Karayipler bölgesi bu sene genel eşitsizlik anlamında en büyük düşüşü kaydetmesine rağmen gelir eşitsizliğinde en yüksek düzeyi gösteriyor.
Eğitim alanında eşitsizlikler de dirençli. İnsani Gelişim Raporu’na göre eski nesiller hala okuma yazma bilmeme sorunuyla başa çıkmaya çalışırken, yeni nesiller de ilk öğretimden orta öğretime geçiş konusunda güçlüklerle karşı karşıya. 2013’te eğitim eşitsizliğinin en fazla olduğu ülkeler Günay Asya ve Sahra Altı Afrika ülkeleriydi.
145 ülkenin değerlerinin hesaplandığı EUİGE en düşük eşitsizlik seviyelerinin Norveç, Finlandiya ve Çek Cumhuriyeti’nde olduğuna işaret ediyor. Bazı ülkeler EUİGE sıralamalarında İGE sıralamalarına oranla altta kalıyor. Türkiye’nin İGE değeri 0,759 olsa da insani gelişmede eşitsizlik farkı düşünüldüğünde değeri yüzde 15,8 kayıpla 0,639’a iniyor.
UNDP’nin İnsani Gelişim Raporu’nda kimi önerilere de yer veriliyor. İlerlemenin sürdürülmesi için kırılganlıkları anlamanın elzem olduğuna değiniliyor. Dayanıklılığı artırmak için zengin ülkelerde olduğu gibi yoksul ülkelerde de temel sosyal hizmetlerden herkesin yararlanılması gerektiğinden söz ediliyor.
CİHAN