RÖPORTAJ: HÂLİD ŞEN
SADULLAH CERAN KİMDİR?
1988 Konya doğumluyum. İlk ve orta öğrenimimi Konya'da geçirdim. Liseyi Özel Enderun Fen Lisesi'nde okudum. Üniversite'ye 2004 yılında Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühindisliği'nde başladım. 2009 yılında mezun olduktan sonra İstanbul'da çeşitli bankalarda ve startuplarda çalıştım. 2017 senesinin Mart ayında eşimle birlikte Amerika'ya taşındık. Eşim orada bir üniversitede araştırmalarını yapıyor hem de ders anlatıyor. Ben de yaklaşık 6 aydır Facebook'ta çalışıyorum.
Yurt dışında ilk iş deneyimini Facebook'ta mı yaşadın?
Hayır. Daha önce gezme amaçlı çok defa yurt dışına çıkmıştım. Üniversitede okurken bir yaz stajını da Almanya'da yapmıştım. Burada güzel tecrübeler edindim. Uzun soluklu bir deneyim değildi. Facebook'u ilk uzun süreçli iş deneyimim olarak görüyorum.
Amerika'da yaşama ve Facebook'ta çalışmaya başlayınca uyum sorunu yaşadın mı?
İlk 6 ay ciddi bir uyum problemimiz oldu. Özellikle hem iş hem de yaşam kültürünün buralardan farklı olması adaptasyonla ilgili problemlere neden oldu. Örneğin insanların aşırı dakik olması, bizim burada alışık olmadığımız bir şey. Orada 10.30'da başlayacak toplantının yarım saat sürmesi planlanıyorsa o toplantı 10.30'da başlar ve yarım saatte tamamlanır. Türkiye'de ise çalışma hayatında toplantıların ne zaman başlayıp biteceği insanların ruh haline göre değişken olabiliyor. Bu yaşadığımız bir problemdi. Onun dışında özellikle Kaliforniya'da, Silikon Vadisi'nde çalışan mühendisler, çok çalışkan insanlar, (zaten çalışkan oldukları için oradalar) çalışma hayatı Türkiye'deki şirketlere göre çok yoğun. Yapılan projelerin etkisi ile mesai saatleri daha uzun ve daha yorucu bir çalışma hayatı var. Buna adapte olurken de rahat hayattan geçiş zor oldu. 6 ay sonrasında biraz daha yoluna koyduk diyebilirim.
Avrupa’da Amerika’da işlerin erken başlayıp erken bittiği, çok çalışılmadığı anlatılır. Bu doğru değil mi yani?
Bu ABD’deki ortalama şirketler için doğru fakat, Silikon Vadisi’nde çalışanların çoğu göçmen. Oradaki özellikle büyük teknoloji şirketlerinde Facebook’ta, Google’da, Apple’da vs. çalışan mühendislerin kabaca yüzde 80’i hatta daha fazlası ABD dışından gelen göçmenler. Özellikle Uzakdoğu’dan, Çin’den, Hindistan’dan çok fazla çalışmaya gelen insan oluyor. Göçmenler çalışma konusunda daha azimli. Ailelerini memleketlerinde bıraktıkları için ortalama Amerikan vatandaşına göre daha çok zamanı ve motivasyonu oluyor. Silikon Vadisi’nde çalışmak biraz daha zor diyebilirim. Ama diğer eyaletlerde ve Silikon Vadisi’nin dışındaki şirketlerde güne erken başladığı doğru ve çalışma hayatı genelde 5’ten önce bitiyor ve insanlar ailelerine vakit ayırıyor.
Konya gibi yemeklerin damak tadına hitap ettiği bir şehirden Amerika’ya gittin, yemek noktasında bir sorun yaşadın mı?
Facebook’ta çalışanların doyurucu gıdalara erişimi çok iyi. Kampüs içinde 30’a yakın restoran var ve herbiri farklı temalarda öğle ve akşam yemeği çıkarıyor. O yüzden Facebook’a başlayan yeni çalışanlar ilk 3 ayda 5-6 kilo alırlar. Ama hiçbiri Konya’nın eline hiçbir ülke, şehir mağaza su dökemez bu konuda. Ben kilo almadım. Etliekmek özlemi ile yanıp tutuşuyordum. Daha önce lisede iken etliekmekçide de çalışmışlığım vardı benim. Orada bol miktarda etliekmek yemiştim. Vücudumun şu an yüzde 60’ı etliekmek olabilir (Gülüşmeler). O yüzden yemekler ne kadar lezzetli olursa olsun insanın alıştığı damak tadını tutmuyor. Orada bir etliekmek yapma girişimim oldu. ‘Ne kadar zor olabilir ki?’ dedim. Elimde un, su var, fırınım var deyip tecrübelerime dayanıp yaptım, çok büyük de bir beklentiye girmiştim ama hüsranla sonuçlandı. Etliekmek insanların evinde yapabileceği bir yemek değilmiş. İşi ehline bırakmak gerekiyormuş. Daha sonra maaşımın yarısını ayırıp orada bir etliekmek ustası ile mi yaşasam diye düşündüm. Ama çalışma, oturma izni biraz meşakkatli olduğu için henüz ona teşebbüs edemedim. Ama hala bu fikri düşünüyorum.
Facebook’ta tam olarak ne yapıyorsun?
Facebook’ta yazılı mühendisiyim. Şirketlerin Facebook sayfalarını yönettiği ve paylaşımları yaptığı platformdan sorumlu ekipteyim. Sayfada paylaşım yaparken değişik paylaşım tiplerini oluşturduğunuz arayüzler var, bu arayüzlerden sorumluyuz. Aynı zamanda paylaşımların takibini yaptığımız ‘Insights’ bölümünden de sorumluyuz. Zamanlı paylaşım yapılan sistemlerden de sorumluyuz. Facebook’ta mühendisler uygulamanın ya web ya da mobil bölümünde çalışıyor. Bizim takımda her iki arayüzde de çalışan mühendisler var. Ben web arayüzünde çalışıyorum.
Yazılımcı olarak kendini Facebook’ta geliştirebildiğini düşünüyor musun?
Silikon Vadisi’ndeki büyük teknoloji şirketleri, saymak gerekirse Google, Amazon, Apple, Facebook vs. bir yazılımcının ulaşabileceği, çalışabileceği en iyi yerlerden biri. Mühendise olan bakış açısı bu şirketlerde çok iyi. Türkiye’de bir bankada veya telekom şirketinde çalışırken mühendis aynı zamanda bir destek personelidir. Oradaki işi asıl yapan insanların hayatlarını kolaylaştırmak üzere onlara destek veren bir pozisyondadır, o yüzden değeri de düşük olur. Silikon Vadisi’ndeki şirketlerde ise mühendisler iş modelinin merkezindedir. Nihayetinde bu uygulamalar internet üzerinden erişilen sanal uygulamalar olduğu için, ürünler mühendisler tarafından tasarlanır. Şirket de maksimum değeri mühendise verir. Orada işin merkezinde mühendisler var. Müdürler dahil tüm personel mühendislerin işini daha iyi yapabilmeleri için destek olmak üzere tasarlanmıştır iş modeli. Mühendisler kendisini bir alanda geliştirmek istiyorsa firma onu destekliyor. Şirketin ana pozisyonu, mühendisin işini daha iyi yapabilmesi için bir şeye ihtiyacı varsa biz onlara her türlü desteği sağlarız diyor.
Silikon Vadisi’nde kariyer düşünen yazılım mühendislerine tavsiyeleriniz nedir?
Öncelikle mutlaka bu yolu bir denesinler. Mülakat süreçleri biraz zorlu. Fazlaca çalışmak gerekiyor. Fakat işe başladıklarında çok değer verilen bir mühendis olacaklar. Hem de uzun vadede Facebook’ta elde edilen bir tecrübe hayatlarının ilerleyen süreçlerinde faydalı olacak. İnternette mülakat sürecine hazırlayan güzel kaynaklar var. Veri yapıları üzerine yapacakları çalışmalar, çözecekleri sorular, mülakatları rahat geçirmelerine yardımcı olacaktır.
Silikon Vadisi’nde mühendislerin her yönden desteklendiğini söyledin. Örnek verebilir misin? Maaşlar hangi düzeyde mesela?
Silikon Vadisi’nde hayat pahalı. Özellikle ev kiraları çok pahalı. 1 odalı bir apartman dairesinin kirası 3 bin – 4 bin dolarları bulabiliyor. İnsanları Kaliforniya'nın San Francisco bölgesinde yaşamaya ikna etmek içinse şirketin yüksek maaşları gözden çıkarması gerekiyor. O yüzden Silikon Vadisi’nde maaşların dolgun olduğunu söyleyebilirim. Bunun dışında birkaç parça destek de veriliyor personele. Örneğin Facebook çalışanlarına şirket hissesi veriyor. Aylık aldığınız maaş dışında şirketin de bir miktar hissesine sahip oluyorsunuz. Zamanı geldiğinde hissenizi de satabiliyorsunuz. Bunun dışında Facebook’un çok güzel maddi programları var. Çocuğunuz olduğunda bir miktar yardım yapıyor. Çocuk sahibi olan personel 4 aya kadar ücretli izin alabiliyor. Sabah, akşam yemekleri ve yol giderleriniz karşılanıyor. İlgilendiğiniz hobileri gerçekleştirmek için olanak sağlıyor. Çalışanım uğraşmasın diye kuru temizleme ve ütü hizmeti sağlıyor. İş başvurusu sonucu çalışan işe kabul edilmişse şirket bölgesine taşınma için koordinasyon ve maddi destek sağlıyor. Hayat şartları pahalı fakat maddi olarak Facebook’ta çalışmak Türkiye’de çalışmaya göre değer.
Bu noktalara gelmek için nasıl çalıştın? Yazılımcılara tavsiyelerini alabilir miyiz...
Yazılım öyle bir sektör ki diğer bildiğimiz klasik sektörlere nazaran hızlı değişiyor. Bugün kullandığımız bir teknoloji 3 sene sonra ölü hale gelebiliyor. Eğer yazılımcı her gün kendini geliştirmiyorsa bir süre sonra atıl hale gelebiliyor. Yazılımcı kendini sürekli geliştirmeli. İnternetten takibat büyük bir kaynak. Forumları ve konferansları takip etsinler. Değişen teknolojilere göre yazılımcı kendini pazarlamalı. Örneğin bugün ‘eşyaların interneti’ gündemde. Aynı zamanda blockchain de popüler bir konu. Bundan 5-10 sene sonra bu teknolojiler hayatın merkezine gelirse, bugün bu konuları öğrenen ve adapte olan mühendislerin değeri artacak. Bu teknolojilere kapalı olursanız, atıl halde kalırsınız. Öğrenmeyi devam ettirmek en güzel tavsiye olur sanırım.
Ülke olarak yazılımda ne durumdayız? Çok mu çalışmamız lazım?
Silikon Vadisi’nin geçmişi bizim ülkenin yazılıma ya da bilgi teknolojilerine yakınlaştığından çok daha geride başlıyor. İlk işlemciler Silikon Vadisi’nde üretildi. Bu gelişmeler 1960-70’lerden itibaren orada devam etti. Son 10-15 yılda ülkemizde çok güzel gelişmeler oldu. Özellikle Sanayi Bakanlığı’nın TÜBİTAK’ın ve üniversitelerin teknolojiyi geliştiren firmalara verdiği destekler çok yüksek şuanda. Bu destekler hakkı ile ne derece kullanılıyor, ya da projelerin desteklerle nerelere geldiği konusunda çok emin değilim. Fakat bu desteklerin yazılım şirketleri tarafından yeteri kadar kullanıldığını düşünmüyorum. Desteklenen projelerin çok iyi projeler olmadığını çok rahat anlayabiliyorsunuz. Destekler kötü projelere de veriliyor. Küçük firmalar bu desteklerden haberdar olursa daha iyi projelerin desteklenebileceğini düşünüyorum. Teknolojik gelişim İstanbul, Ankara gibi şehirlerden Konya, Kayseri, Sivas gibi Anadolu şehirlerine kaydırılmalı. Konya’da ortaya çıkacak teknoloji şirketleri, üreticinin ve sanayinin ciddi problemlerini çözebilir. Konya’da da yine güzel destekler veriliyor. Daha cesur girişimler yapılmalı ve bu destekler kullanılmalı.
Geçtiğimiz yıllarda çok büyük dediğimiz dev teknoloji firmalarının yerinde bugün yeller esiyor. Facebook’un geleceği hakkında ne düşünüyorsun?
Facebook’un üzerinde bulunduğu kampüs, Facebook orayı almadan önce Sun Microsystems isimli bir şirketindi. Mühendisler ilk kampüse girdiklerinde, oryantasyonda şundan bahsediliyor; “Sun Microsystems 90’larda dünyanın en gözde firmalarından biriydi. En gözde işleri yapıyorlardı ve herkes orada çalışmak istiyordu. Fakat yeniliğe ayak uyduramadılar şimdi aynı yerde Facebook var. Bu bize ders olmalı ve kendimizi geliştirmeliyiz” deniliyor. Fecebook’un sahip olduğu ve yürüttüğü birçok alan var. İnstagram, Whatsapp yine facebook’un. Sanal gerçeklik gözlüğü firması Oculus Facebook’un. Afrika gibi internetin olmadığı bölgelere internetin ulaştırılması için “Internet.org” diye bir kuruluşu var. Bütün bu farklı alanlar bir araya geldiğinde Facebook’un aynı alanda değil, birkaç alanda yatırım yaptığını görüyoruz. Tabi geleceği kestirmek kimisi için mümkün değil. Dünya devleri batarken bunu kestiren çok az sayıda insan vardı. 10 sene sonrayı bilemeyiz ama Facebook bu ivme ve bu yenilikçi ruhla devam ederse çok uzun süre gündemimizde kalacağını düşünüyorum.
Var mı ilave etmek istediğin bir şey?
Türkiye’den Amerika’ya çalışmaya giden pek çok insanın planı bir süre orada çalışıp, tecrübe ve bilgi birikimi elde edip, gelip ülkesinde faydalı hizmetlerde bulunmaktır. Ben de bu niyetle orada bulunuyorum. Allah nasip ederse Konyamız da gelişme hızını artırarak devam ederse bir süre sonra memleketime dönüp burada faydalı işler yapmayı planlıyorum.