Güncel olaylar yazı serisi
1982 Anayasasının 80 askeri darbesinin arkasından hazırlanarak milletin oyuna sunulduğunu ve bu anayasanın Askeri konseyin açıklamasına göre yüzden 90’dan fazla oy aldığını biliyoruz. Ancak söz konusu Anayasanın oylamaya sunulduğu tarihte “Askeri konseyin” yönetimde olduğunu ve bu yönetimin sona erebilmesi için bu Anayasanın kabulünden başka tercihimiz olmadığını iyi bilmemiz gerekir. O gün millete sunulan “Ya askeri konseyin idaresi veya askerin hazırlattığı anayasa” tercihinden başka tercihimiz yoktu.
Bu gün için yine iki tercih bulunmakta, bunlar; “Ya 82 Anayasası veya 26 maddesi değiştirilen yeni Anayasa…” Bu iki tercihte elbette ki ikinci tercihin yani referandum oylamasında “evet” demenin, ülkemizin demokrasi ve insan hakları açısından biraz daha nefes almasını sağlaması açısından önemi büyüktür.
Fakat heyhat… 1970’lerde beyaz güvercinler uçuran, özgürlükler kelimesini sürekli gündeme getiren bir CHP’nin bugün tam aksi istikamette yol alması ne ile izah edilebilir.
Ya MHP… Varlığını “solun karşısında olmakla koruyan” MHP bugün CHP ile aynı kulvarda koşmasını nasıl açıklanmalıdır?
Yazı yazdığım 30 kadar mahalli gazeteden biri de Ankara, Polatlı’da ki bir mahalli gazetedeydi. Hatta her yazımı birinci sayfadan resimli bir köşe ile başlatıyor, yazını devamını iç sayfalarda veriyorlardı. Bir gün gazeteden bir telefon aldım. “Artık sizin yazılarını basmayacağız” dediler. Nedenini sorduğumda aldığım cevap çok enteresandı.
“Biz referandum “hayır” diyeceğiz, siz ise “evet” diyeceksiniz. Bu sebeple yazılarını yayınlayamayacağız (!)” Hâlbuki referandum hakkında henüz hiç bir yazı yazmamıştım. Gördünüz mü siz fikir hürriyetini… Fikirlere saygıyı…
YENİ ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
Anayasanın maddelerini inceleye devam edelim.
16 – 146.madde, ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU’nu düzenlemektedir. Eskiden 15 üyesi olan mahkemenin değişiklikle üye sayısı 17’ye çıkartılıyor. Eskiden bu üyelerin 4’ü yedekti. Şimdi yedek üyelik kaldırılıyor. Daha önce meclis seçmiyordu, değişiklikle meclis de, 3 tane üyesini seçiyor. Geriye kalan 14’ünü Cumhurbaşkanı seçecek.
17 – 147.madde, Anayasa mahkemesi üyeliğin sona ermesini düzenlemektedir. Eski şekle göre, üye seçilen bir kişi 65 yaşını doldurana kadar üyelikten alınamaz ve emeklilik yaşını doldurana kadar ayrılmazdı. Yeni değişiklikle üyelik süresi, 12 yıla indiriliyor.
18 – 148.madde, Anayasa Mahkemesinin görevlerini düzenliyor olup, yeni değişikliklerle;
A – Vatandaşların Anayasa Mahkemesine başvurma hakları yoktu. Değişiklikle, doğrudan başvurabilecekler.
B – Genelkurmay başkanı, kara, hava, jandarma genel kumandanları da Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yargılanabileceklerdir.
C – Mahkemenin kararları kesin olmayıp, karara itiraz mümkün olabilecektir.
19 – 149.madde, Anayasa Mahkemesinin çalışma usullerini ele almakta mahkemenin 2 bölümü ve 1 de genel kurulu olacaktır.
Anayasa Mahkemesi, yurt içindeki normal yargı yolu tüketilen kararların son itiraz ve incelenme mercii olarak, yeniden değerlendirme yapacak. Böylece kararlar AİHM’ne gitmeden, bir kere daha incelenme fırsatı doğacaktır.
20 – 156.madde, Askeri Yargıtay’la ilgili olup, getirilen değişiklikle, sübjektif ve keyfi değerlendirmelere sebep olan, “askerlik hizmetlerinin gereklerine göre” cümlesi kaldırılarak, objektif ve hukuksal kriterler esas olacaktır.
21 – 157.madde, AYİM’i düzenlemektedir. Yapılan değişiklikle, “askerlik hizmetlerinin gerekleri” gibi sübjektif değerlendirmelere konu olabilecek bir gerekçe ortadan kaldırılarak, kararlarda, objektif kıstaslardan ayrılınmaması esası, buraya da getirilmektedir.
22 – 159.madde, HSYK’nu düzenlemektedir. Yeni düzenleme şunları getirmiştir:
HSYK 7 asıl ve 5 yedek üyeden oluşuyordu. Yeni düzenlemeyle 22 asıl ve 12 yedek üyeye çıkarılmıştır. Değişiklikte; 4 üye, yüksek öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ve avukatlar arasından, Cumhurbaşkanınca seçilir. 3 asıl ve 3 yedek üye, Yargıtay Genel Kurulunca, 2 asıl ve 2 yedek üye Danıştay Genel Kurulunca, 1 asıl ve 1 yedek, Adalet Akademisi Genel Kurulunca, kendi başkan ve üyeleri arasından, 7 asıl ve 4 yedek üye, 1.sınıf adli hâkim ve savcılar arasından, ülkedeki tüm hâkim ve savcılarca, 3 asıl ve 2 yedek üye ise, 1.sınıf idari yargı hâkim ve savcıları arasından, idari yargı hâkim ve savcılarınca seçilirler.
HSYK kararlarına itiraz edilemezken yeni değişiklikte itiraz edilebilecektir.
23 – 166.madde, planlama ile ilgili olup, bu maddeye eklenen son fıkra ile, ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında istişari, değerlendirmeler amacıyla, “EKONOMİK VE SOSYAL KONSEY” oluşturulması sağlanacaktır.
24 – Geçici 15.madde 12.Eylül 1980 tarihinden, yapılacak yeni bir seçimden sonra Milli Güvenlik Konseyi’nin ve Danışma Kurulu’nun aldıkları her türlü kararlar cezai, mali veya hukuki sorumluluk yüklenemiyordu. Yeni düzenlemede bu madde kaldırılmaktadır.
Ancak bunun pratikte bir faydası olmayacaktır. Her hangi bir eylem veya işlem üzerinden, 30 yıl geçtikten sonra tüm sorumluluklar kalktığına göre, 30 yıl önce yapılan bu eylem ve işlemler nedeniyle bu kişiler, herhangi bir sorumluluk taşımazlar. Ancak 30 yılı doldurmamış haller müstesna olacaktır.
25 – 25.maddeyle, anayasaya geçici 18. ve 19.maddeler eklenmiş olup, bu maddeler, Anayasa Mahkemesi ve HYSK’ na yapılacak ilk atamaların uygulama yöntemleriyle ilgilidir.
26 – 26.madde ise, yürürlükle ilgili olan maddedir.
1982 Anayasasının 80 askeri darbesinin arkasından hazırlanarak milletin oyuna sunulduğunu ve bu anayasanın Askeri konseyin açıklamasına göre yüzden 90’dan fazla oy aldığını biliyoruz. Ancak söz konusu Anayasanın oylamaya sunulduğu tarihte “Askeri konseyin” yönetimde olduğunu ve bu yönetimin sona erebilmesi için bu Anayasanın kabulünden başka tercihimiz olmadığını iyi bilmemiz gerekir. O gün millete sunulan “Ya askeri konseyin idaresi veya askerin hazırlattığı anayasa” tercihinden başka tercihimiz yoktu.
Bu gün için yine iki tercih bulunmakta, bunlar; “Ya 82 Anayasası veya 26 maddesi değiştirilen yeni Anayasa…” Bu iki tercihte elbette ki ikinci tercihin yani referandum oylamasında “evet” demenin, ülkemizin demokrasi ve insan hakları açısından biraz daha nefes almasını sağlaması açısından önemi büyüktür.
Fakat heyhat… 1970’lerde beyaz güvercinler uçuran, özgürlükler kelimesini sürekli gündeme getiren bir CHP’nin bugün tam aksi istikamette yol alması ne ile izah edilebilir.
Ya MHP… Varlığını “solun karşısında olmakla koruyan” MHP bugün CHP ile aynı kulvarda koşmasını nasıl açıklanmalıdır?
Yazı yazdığım 30 kadar mahalli gazeteden biri de Ankara, Polatlı’da ki bir mahalli gazetedeydi. Hatta her yazımı birinci sayfadan resimli bir köşe ile başlatıyor, yazını devamını iç sayfalarda veriyorlardı. Bir gün gazeteden bir telefon aldım. “Artık sizin yazılarını basmayacağız” dediler. Nedenini sorduğumda aldığım cevap çok enteresandı.
“Biz referandum “hayır” diyeceğiz, siz ise “evet” diyeceksiniz. Bu sebeple yazılarını yayınlayamayacağız (!)” Hâlbuki referandum hakkında henüz hiç bir yazı yazmamıştım. Gördünüz mü siz fikir hürriyetini… Fikirlere saygıyı…
YENİ ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
Anayasanın maddelerini inceleye devam edelim.
16 – 146.madde, ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU’nu düzenlemektedir. Eskiden 15 üyesi olan mahkemenin değişiklikle üye sayısı 17’ye çıkartılıyor. Eskiden bu üyelerin 4’ü yedekti. Şimdi yedek üyelik kaldırılıyor. Daha önce meclis seçmiyordu, değişiklikle meclis de, 3 tane üyesini seçiyor. Geriye kalan 14’ünü Cumhurbaşkanı seçecek.
17 – 147.madde, Anayasa mahkemesi üyeliğin sona ermesini düzenlemektedir. Eski şekle göre, üye seçilen bir kişi 65 yaşını doldurana kadar üyelikten alınamaz ve emeklilik yaşını doldurana kadar ayrılmazdı. Yeni değişiklikle üyelik süresi, 12 yıla indiriliyor.
18 – 148.madde, Anayasa Mahkemesinin görevlerini düzenliyor olup, yeni değişikliklerle;
A – Vatandaşların Anayasa Mahkemesine başvurma hakları yoktu. Değişiklikle, doğrudan başvurabilecekler.
B – Genelkurmay başkanı, kara, hava, jandarma genel kumandanları da Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yargılanabileceklerdir.
C – Mahkemenin kararları kesin olmayıp, karara itiraz mümkün olabilecektir.
19 – 149.madde, Anayasa Mahkemesinin çalışma usullerini ele almakta mahkemenin 2 bölümü ve 1 de genel kurulu olacaktır.
Anayasa Mahkemesi, yurt içindeki normal yargı yolu tüketilen kararların son itiraz ve incelenme mercii olarak, yeniden değerlendirme yapacak. Böylece kararlar AİHM’ne gitmeden, bir kere daha incelenme fırsatı doğacaktır.
20 – 156.madde, Askeri Yargıtay’la ilgili olup, getirilen değişiklikle, sübjektif ve keyfi değerlendirmelere sebep olan, “askerlik hizmetlerinin gereklerine göre” cümlesi kaldırılarak, objektif ve hukuksal kriterler esas olacaktır.
21 – 157.madde, AYİM’i düzenlemektedir. Yapılan değişiklikle, “askerlik hizmetlerinin gerekleri” gibi sübjektif değerlendirmelere konu olabilecek bir gerekçe ortadan kaldırılarak, kararlarda, objektif kıstaslardan ayrılınmaması esası, buraya da getirilmektedir.
22 – 159.madde, HSYK’nu düzenlemektedir. Yeni düzenleme şunları getirmiştir:
HSYK 7 asıl ve 5 yedek üyeden oluşuyordu. Yeni düzenlemeyle 22 asıl ve 12 yedek üyeye çıkarılmıştır. Değişiklikte; 4 üye, yüksek öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ve avukatlar arasından, Cumhurbaşkanınca seçilir. 3 asıl ve 3 yedek üye, Yargıtay Genel Kurulunca, 2 asıl ve 2 yedek üye Danıştay Genel Kurulunca, 1 asıl ve 1 yedek, Adalet Akademisi Genel Kurulunca, kendi başkan ve üyeleri arasından, 7 asıl ve 4 yedek üye, 1.sınıf adli hâkim ve savcılar arasından, ülkedeki tüm hâkim ve savcılarca, 3 asıl ve 2 yedek üye ise, 1.sınıf idari yargı hâkim ve savcıları arasından, idari yargı hâkim ve savcılarınca seçilirler.
HSYK kararlarına itiraz edilemezken yeni değişiklikte itiraz edilebilecektir.
23 – 166.madde, planlama ile ilgili olup, bu maddeye eklenen son fıkra ile, ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında istişari, değerlendirmeler amacıyla, “EKONOMİK VE SOSYAL KONSEY” oluşturulması sağlanacaktır.
24 – Geçici 15.madde 12.Eylül 1980 tarihinden, yapılacak yeni bir seçimden sonra Milli Güvenlik Konseyi’nin ve Danışma Kurulu’nun aldıkları her türlü kararlar cezai, mali veya hukuki sorumluluk yüklenemiyordu. Yeni düzenlemede bu madde kaldırılmaktadır.
Ancak bunun pratikte bir faydası olmayacaktır. Her hangi bir eylem veya işlem üzerinden, 30 yıl geçtikten sonra tüm sorumluluklar kalktığına göre, 30 yıl önce yapılan bu eylem ve işlemler nedeniyle bu kişiler, herhangi bir sorumluluk taşımazlar. Ancak 30 yılı doldurmamış haller müstesna olacaktır.
25 – 25.maddeyle, anayasaya geçici 18. ve 19.maddeler eklenmiş olup, bu maddeler, Anayasa Mahkemesi ve HYSK’ na yapılacak ilk atamaların uygulama yöntemleriyle ilgilidir.
26 – 26.madde ise, yürürlükle ilgili olan maddedir.