GEZİ - İZLENİM: AHMET KUŞ
Çanakkale’deki mücadele, I. Cihan Harbi içinde, en kanlı muharebelerin cereyan ettiği bölümü olarak bilinir. Çanakkale Savaşı Türk’ün sayısız zafer, şan ve şerefle dolu tarihinin en parlak sayfalarından biridir. I. Cihan Harbi’nden kısa bir süre önce, 1911-1912 yıllarında Osmanlı Devleti son Afrika toprakları olan Trablusgarp ve Bingazi’yi İtalya’ya kaptırmış, 1912-1913 Balkan Harbi hezimeti ise Rumeli’deki son Türk hâkimiyetini silip süpürmüştür. Bulgar ordularının İstanbul kapılarını zorlaması, İstanbul ve boğazların güvenliğinin tehlikeye girmesi, o zamanın devlet adamlarınca siyasi yalnızlığımızın tabii bir sonucu olarak değerlendirilmiştir.
Gelibolu Yarımadası’na çıkarma yapan düşman kuvvetlerini meydana getiren askerlerin milliyetleri son derece ilginçtir. İngiliz ve Fransızların yanı sıra, bizimle hiç ilgisi olmayan Cezayir, Senegal, Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda ve Hindistan gibi çok farklı ülkelerden getirilen askerleri üzerimize salmışlardır. Bütün bu devletlere karşı Osmanlı Ordusu ise savaşa Almanlarla birlikte girmiştir. Almanların yanı sıra Çanakkale Savaşı’nda Bulgaristan, Sırbistan, Bosna-Hersek, Kosova, Makedonya, Karadağ ve Arnavutluk gibi Balkan ülkelerinin farklı bölgelerinden gelen gönüllü askerler de bizim kuvvetlerimizle birlikte yedi düvele karşı canla başla savaşmışlardır. Çanakkale’de bize destek veren ülkelerden birisi de Kosova’dır. Osmanlı Devleti’nin I. Balkan Harbi’nde yenik düşmesi üzerine Yugoslavya Krallığı’nın bir parçası hâline gelmesine rağmen diğer Balkan ülkeleri gibi Kosova’daki bazı kasaba ve köylerdeki Müslümanlardan da Osmanlı ordusuna destek gelmiştir. İşte bu kahraman köylerden birisi de günümüzde Kosova sınırları içerisinde yer alan Zlipotok köyüdür. Kosova’nın Makedonya ve Arnavutluk sınırına yakın Gora bölgesinde yer alan Zlipotok köyü Çanakkale Savaşı’na gönüllü olarak asker gönderen Rumeli köylerinden birisidir. Gora, Kosova’nın en dağlık ve en yeşil bölgesidir.
Yunus Emre Enstitüsü’nün davetlisi olarak 3. foto safariye katılmak amacıyla 12-15 Ekim 2018 tarihleri arasında Kosova’ya bir seyahat gerçekleştirmiştik. Kosova’da bulunduğumuz süre içerisinde ziyaret ettiğimiz bölgelerden birisi de güney Kosova’da Dragaş şehri yakınlarında yer alan Zlipotok köyü idi. Kosovalı fotoğrafçı dostumuz Nafis Lokvica burayı mutlaka görmemiz gerektiğini söylemişti. Köye gidip oradaki insanlarla sohbet ettikten sonra ona ziyadesiyle hak verdik. Gora bölgesinde yaşayan halk, Osmanlı belgelerindeki kayıtlara göre Türk olarak adlandırmışlardır. Türklüğe olan bu aidiyet duygusu Osmanlı’dan ayrıldıktan sonra Sırp-Hırvat-Sloven Kırallığı ve Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti dönemlerinde de devam etmiştir. Bölgede Makedonca, Türkçe, Boşnakça ve Sırpça’nın karışımından oluşan Goraca dili konuşulmaktadır.
80 GÖNÜLLÜDEN 77'Sİ ÇANAKKALE'DE ŞEHİT OLDU
Bir Anadolu köyünü andıran Zlipotok, Şar dağlarının eteğinde kurulmuş şirin bir Gora köyüdür. Bu bölgedeki çoğu köy gibi Zlipotoklular da Çanakkale Savaşı’na gönüllü olarak katılan Kosova taburlarına asker vermişlerdir. Kosova’nın Gora bölgesinden daha sonra Türkiye’ye göç eden aileler olmuştur. Bu ailelerden birisi de uzun yıllardan beri Türkiye’de helva üretimi yapan Koska ailesidir. Köyün girişindeki kahvede sohbet ettiğimiz köylüler hâlâ Çanakkale Savaşı’na gidenlerin öykülerini anlatıyorlar. Köylülerin anlattığına göre bölgedeki diğer köylerden olduğu gibi Zlipotok’tan da 80 kişi Osmanlı topraklarını müdafaa etmek için oldukça zor şartlar altında Çanakkale’ye giderler. Bu gönüllü 80 askerin 77’si şehit olur, sadece köye 3 kişi döner. Zlipotok köyünden savaşa katılanların çoğu 18-35 yaşları arasında olup, kimi bekâr, kimi de evli ve çoluk çocuk sahibidir. Çanakkale Savaşı’ndan dönen 3 gazi bir gece vakti köye varırlar. Savaşa giderken, köyün yaşlıları tarafından gündüz döndükleri takdirde köye girmemeleri, galibiyet sevinci adına yanlarında varsa atlarını şaha kaldırmamaları ve havaya silahlı ateş açmamaları tavsiye edilmiştir. Bu tavsiye oğullarının akıbetini öğrenmeye çıkan annelerin çocuklarının şehit düştüğünü öğrenip üzülmemeleri için yapılmıştır. Ertesi gün köyde gazilerin savaştan döndüğü duyulur. Üç askerin köye döndüklerinde geceyi bekledikleri yere köylüler “nöbet tepesi” derler. Köye dönen gaziler Çanakkale’de şehit olan askerlerin yakınlarına gerçeği söyleyemedikleri için her gün bir kişi burada nöbet tutar ve onların gelmesini beklermiş… Kendini Türk olarak tanımlayan güzel insanların yaşadığı bu köyün girişinde şimdi o kahraman askerlerin anısına 2002 yılında dikilen bir anıt bulunuyor. Çanakkale’de Türk askerleriyle omuz omuza çarpışanların köyü olan Zlipotok’ta bir caddenin adı da “Çanakkale Şehidi” adını taşıyor.
KÖYDE ÇANAKKALE ANILARI YAŞATILIYOR
Köyün girişinde yer alan Çanakkale anıtını fotoğraflayıp Çanakkale’de şehit olan kahraman askerlerin hemşerileriyle sohbet ettikten sonra Zlipotok’a doğru hareket ediyoruz. Kuşkusuz bu seferki Kosova seyahatimizin en etkileyici ve en duygulandırıcı kısmı bu ziyaretti. Zlipotoklular o kadar samimi ve içten davranıyorlar ki adeta kendimizi herhangi bir Anadolu köyündeymişiz gibi hissediyoruz. Fotoğraf çekerek köy camisine doğru ilerliyoruz. Köyde camiden başka Osmanlı Dönemi’nden kalma bir de namazgâh bulunuyor. Geçtiğimiz yıllarda restore edilen namazgâh XVI. yüzyılda inşa edilmiş. Evinin önünü süpüren iki teyzeyle sohbet ediyoruz. Bu teyzeler de en az kahvehanedeki Zlipotoklular kadar samimi bir tavırla karşılıyorlar bizi. Bize bahçelerinde yetiştirdikleri elma ve armutlardan ikram ediyorlar. Ağaçlarda kalan sarı eriklerin tadına bakıyoruz. Mevsim sonbahar, tabiat sarının, kahverenginin, yeşilin, kırmızının en güzel tonlarıyla bizi karşılıyor… Gora bölgesindeki çoğu köyde olduğu gibi bu köyde de gençler çalışmak için gurbete gitmişler. Köyde çok az sayıda genç ve ihtiyar kalmış. Köyün temel geçim kaynağı hayvancılık, meyvecilik ve tarım. Zlipotokluların Türkiye’deki yetkililerden bir de isteği var. Üniversite öğrenimi için köylerinden de yeterli sayıda öğrenci kabul edilmesini istiyorlar. Türkiye’de üniversite okumak sadece bu köydeki gençlerin değil, Kosova’daki çoğu gencin öncelikli hedefi…