Veli Sabri Uyar 1874’te Şeyh Aliman Yahşi Mahallesi’nde doğdu. Babası aslen Ilgınlı olan ve “Sofuoğulları” ya da “Şeyhzade” diye bilinen Konya’nın köklü ailelerinden Veli Efendi’dir. Veli Efendi, Sipahi Pazarı’nda esnaflık yapardı. Sonradan nüfusunu Konya’nın Hoca Habib Mahallesi’ne naklettirmiştir. Annesi ise Emine Hanım’dır. Veli Sabri, babasını daha anne karnında iken; annesini ise 8 yaşında iken kaybetti. O’nu dayısı Hacı Hüseyin Efendi himaye etti. Hüseyin Efendi’nin çocuğu olmadığı için bütün sevgisini ona vererek topluma faydalı bir insan olarak yetişmesini sağladı. Veli Sabri, ilk eğitimini mahallesindeki sıbyan mektebinde Yakazade Mustafa Efendi’den tamamladı. Burada Kur’an-ı Kerim’i ezberleyerek hafız oldu. Önce Molla Efendi Medresesi’ne girerek Müderris Ağrıslı Mustafa Efendi’den sonra da İrfaniye Medresesi’nde Hilafizade Ali Rıza Efendi’den sarf, nahiv, Molla Cami, fıkıh gibi dersler aldı. Bununla da yetinmeyen Veli Sabri, devrinin tanınmış âlim müderrislerinden Silleli Ali ve Yörük Hacı Şükrü Efendi’lerden Arapça tahsil etti. Nevşehirli Hüseyin Avni Efendi´den Arapça, Farsça dersi okudu. Hüseyin Avni Efendi yeni açılan Konya Daru’l-muallimin Okulu’na müdür olunca Veli Sabri de 1897’de eğitim süresi iki yıl olan bu okula kaydoldu.
KONYA’NIN KÖKLÜ AİLELERİNDENDİ
Müftü Gezlevili Hacı Ahmet Efendi’nin kızı Havva Hanım (1888-1957) ile evlenen Veli Sabri Efendi’nin üçü erkek üçü kız altı evladı oldu. Kızı Güzide Hanım 22 Temmuz 1942 tarihinde vefat etti. Devlet Demiryolları’ndan emekli olan oğlu Nuri Uyar, 1903 yılında doğmuş, 1975 yılında vefat etmiştir. 1874’te Şeyh Aliman Yahşi Mahallesi’nde doğdu. Babası aslen Ilgınlı olan ve “Sofuoğulları” ya da “Şeyhzade” diye bilinen Konya’nın köklü ailelerinden Veli Efendi’dir. Veli Efendi, Sipahi Pazarı’nda esnaflık yapardı. Sonradan nüfusunu Konya’nın Hoca Habib Mahallesi’ne naklettirmiştir. Annesi ise Emine Hanım’dır. Veli Sabri, babasını daha anne karnında iken; annesini ise 8 yaşında iken kaybetti. O’nu dayısı Hacı Hüseyin Efendi himaye etti. Hüseyin Efendi’nin çocuğu olmadığı için bütün sevgisini ona vererek topluma faydalı bir insan olarak yetişmesini sağladı. Veli Sabri, ilk eğitimini mahallesindeki sıbyan mektebinde Yakazade Mustafa Efendi’den tamamladı. Burada Kur’an-ı Kerim’i ezberleyerek hafız oldu. Önce Molla Efendi Medresesi’ne girerek Müderris Ağrıslı Mustafa Efendi’den sonra da İrfaniye Medresesi’nde Hilafizade Ali Rıza Efendi’den sarf, nahiv, Molla Cami, fıkıh gibi dersler aldı.
KONYA KÜLTÜRÜNE ÖNEMLİ HİZMETLERİ OLDU
Bununla da yetinmeyen Veli Sabri, devrinin tanınmış âlim müderrislerinden Silleli Ali ve Yörük Hacı Şükrü Efendi’lerden Arapça tahsil etti. Nevşehirli Hüseyin Avni Efendi´den Arapça, Farsça dersi okudu. Hüseyin Avni Efendi yeni açılan Konya Daru’l-muallimin Okulu’na müdür olunca Veli Sabri de 1897’de eğitim süresi iki yıl olan bu okula kaydoldu.
Müftü Gezlevili Hacı Ahmet Efendi’nin kızı Havva Hanım (1888-1957) ile evlenen Veli Sabri Efendi’nin üçü erkek üçü kız altı evladı oldu. Kızı Güzide Hanım 22 Temmuz 1942 tarihinde vefat etti. Devlet Demiryolları’ndan emekli olan oğlu Nuri Uyar, 1903 yılında doğmuş, 1975 yılında vefat etmiştir. “50 yıldır Konya’mız kültürüne hizmet eden ve (Konyalı Hattatlar Armağanı) adlı muazzam bir etüd hazırlayan değerli bilgin Veli Sabri Uyar bir tahkik ve tetkik içinden, dolayı, müdürle aralar açılmış. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tasnife tayin edilen ve ancak bu Bakanlık emriyle işten el çektirilecek olan bu şahsı, müdür uzaklaştırmak için, tasnif işinin bittiği iddiasını ortaya atmıştır. Hâlbuki tasnif henüz bitmemiştir. Ortada
hakikat olan bir şey varsa, o da Veli Sabri Uyar’ın işten el çektirildiğidir. Memleket çapında bir değerin, böyle ulu orta ezilmesine ve kitaplık tasnifinin bitmiş olduğu haberinin efkârı umumiyeye duyurularak aldatılmasına asla tahammül gösteremeyiz.” 1950’de Halkevi Kitaplığı vazifesinden ayrılarak evinde istirahate çekildi. Konya´nın Babı Aksaray Mahallesi Sırçalı Mescit’inde imam olarak görev de yapan Veli Sabri Efendi, bu görevden aldığı az bir ücreti de yine mescidin ihtiyaçlarına sarf etmiştir.
HATTATLAR ARMAĞANI VE KONYA BİLGİNLERİ’Nİ HAZIRLADI
Veli Sabri Uyar’ın en önemli çalışması Konya Halkevi’nin çıkardığı “Konya” dergisinde yayınlanan “Hattatlar Armağanı” ve “Konya Bilginleri” adlı çalışmalarıdır. O, 206’sı hattat ve 72’si Konyalı bilgin olmak üzere ait hazırladığı 278 biyografiyi bu dergide neşretti. Bu mecmua kapanınca araştırmaları da tamamlanamadan kaldı. Hattatlar Armağanı: Konya dergisinde Temmuz 1946’dan itibaren yayınlamaya başladığı “Hattatlar Armağanı” adlı eserinin önsözünde Veli Sabri Efendi şöyle demektedir: “Konyamızın son zamanlarda pek nadir yetiştirmiş olduğu güzel sanatlar bakımından büyük değer taşıyan hattatlar, tezhipçiler, nakışçılar ve mücellitleri ad ve sanları günler geçtikçe unutulmaktadır. Şimdiye kadar Konya’yı bu yönde ilgilendiren bir eser dahi yayınlanmamıştır. Gerçi “Kamusü’l-A’lâm”, “Tuhfetül-hattatin” ve “Devhatü’l-küttab” gibi eserlerde bazı Konya hattatlarının adları varsa da bunların tekrar neşrine lüzum görülmediğinden eserime almadım. Epey zamandan beri çalışıp çabalayarak derlediğim ve sırf kendi naçiz kalemimin mahsulü olan yüz on adet hattatın kısa tercümei hallerini “Hattatlar Armağanı” adıyla yayınlamayı uygun gördüm. Eserde adı geçen hattatlar Konya, Sille ve Ilgın çevresinde yaşamış olanlardır. On dokuzuncu yüz yılda yaşayanlardan başlayarak bugüne kadar gelip geçen hattatlar yazılmıştır. Yalnız bunlardan on iki tanesi hayattadırlar. Bununla beraber eserde görülen hataların niyet-i halisaneme bağışlanacağım ümit eder ve noksanının ikmalini bu sahada çalışan kıymetli varlıların tamamlamasını rica ederim.”
ESERLERİ KOYUNOĞLU MÜZESİ’NDE BULUNUYOR
Konya Bilginleri: Konya dergisinde Ağustos 1948’den itibaren yayınlamaya başladığı “Konya Bilginleri” adlı çalışmasının önsözünde Veli Sabri Efendi: “Bu naçiz eseri dedemiz Konya müftüsü Gezlevili Hacı Ahmet ve Ilgın Müftüsü Abdullah Hilmi Efendilerin ruhlarına ithaf ediyorum” dedikten sonra şöyle devam eder: “Konya’mızın çevresinde bulunan bütün kabristanları hayli müddet baştanbaşa yaz ve kış demedim gezdim, dolaştım. Hem de bu suretle ervah-ı emvatı ziyaret etmiş oldum.
Veli Sabri Uyar Defterleri: 1976’da Mahmut Sural Bey “Konya’nın Sesi” gazetesinde çalışırken onunla görüşmek için bir bayan gelir, ona haber verirler. Aşağıya inen Mahmud Sural tanımadığı bir Hanımla karşılaşır. Bayan, Veli Sabri Uyar’ın kızı Nazire Hanım’dır. Elinde paketlenmiş 12 adet defteri yazara vererek, “Lütfen şunlara bir bakınız. Ben eski yazıyı bilmediğim için okuyamıyorum. Herhalde değerli bir şey olmalı.” der. Mahmud Sural bunları inceleyerek yeni harflere çevirir ve11 Nisan 1978’den itibaren Konya’nın Sesi gazetesinde bir kısmı özet olmak üzere “Veli Sabri Uyar’ın Defterlerinden” başlığı ile neşreder. Bu yazı dizisi 199 sayı olarak 12 Aralık 1978 tarihinde sona erer. Dizi başında Mahmud Sural şu bilgileri verir: “Bu defterleri günlerce gözden geçirdim. Bazıları tek konuyu içermiş. Örneğin Konya Hattatları, Konya Medreseleri, Konya Valileri, Konya deyimleri gibi. Bazılarıysa Konya ile ilgili şiirleri, kitabeler, yerli fıkralar, İslam tarihinden küçük küçük bölümler, sıra gözetilmeksizin notlar halinde doldurulmuştur.” Veli Sabri Uyar Defterleri, Koyunoğlu Müzesi’ndedir.
Bin bir emeklerle hazırladığı Konya’nın yetiştirdiği hattatların birer birer tercümeihâllerini ihtiva eden (Hattatlar Armağanı) adlı etüdü ile (Konyalı Bilginler) adlı büyük eserini Konya Mecmuası’nda neşre başladı. O’nun neşredemediği eserleri daha mühimdi. Konya eski eserlerine ait kitabe ve vakfiyeleri, mühim kayıtları itina ile toplamıştı. Son zamanlarında, ona bir mahalle imamı olarak bir köşeye atıverdiğimiz zaman bile, memleketi için çalışmaktan geri durmadı ve lakayt insanlara acı bir ders verdi, Allah, ganice rahmet eylesin. Veli Sabri Hocamıza.”47 Müftü Gezlevili Hacı Ahmet Efendi’nin kızı Havva Hanım ile evlenen Veli Sabri Efendi’nin üç erkek, üç kız olmak üzere altı çocuğu oldu. Hayatı kısmen geçim sıkıntısı içerisinde geçmiş, fakat çalışmaktan hiç yılmamıştır. 20 Ocak 1954 yılında vefat eden Uyar, Üçler Mezarlığı’na defnedilmiştir. Şair olan oğlu Abidin Uyar tarafından yazılan mezar taşı kitabesi şöyledir: “Hüvelbaki. Buradadır felsefei şekl-i hayat, buradadır cümle hesabı ömrün, geçti talim ve ibadetle geçen, gayrısı işte kitab-ı ömrün. Ulemadan, Emekli öğretmen Veli Sabri Uyar. Ruhuna Fatiha. Sene:1874-1954” Veli Sabri’nin vefatından sonra oğlu Abidin Uyar ile Abdülbaki Gölpınarlı İstanbul’da Remzi Kitabevi’nde karşılaşırlar. Gölpınarlı, oğlundan babasını sorar. O da: “Babamı kaybedeli altı ay oluyor” deyince Gölpınarlı, Remzi Bey’e dönerek büyük bir üzüntü ve gözyaşı içinde: “Remzi, Konya’nın Fihristi yandı, eyvah” der.