Konya Ovası'nın sakin, tozlu düzlüklerinde, sıradan gibi görünen bir höyük yükselir: Boncuklu Höyük. Bugünün Hayıroğlu köylüleri için bu yer, yıllar boyunca tarlalarının hemen yanı başında duran basit bir tepe gibi görünse de, aslında binlerce yıllık bir hikayeyi taşır. Boncuklu, yaklaşık 10.500 yıl öncesine dayanan ve yerleşik hayata dair en eski izleri barındıran bir köy yerleşimidir.
Arkeolog Doug Baird’in 2001’deki Konya Ovası Araştırması sırasında keşfettiği Boncuklu Höyük, tarihin en eski köy yerleşimlerinden biri olarak biliniyor. Çatalhöyük’ten 1.000 yıl daha eski olan bu yerleşim, büyük dikdörtgen evleri, toprak kerpiç duvarları ve ekin yetiştiriciliğine dayanan yaşam tarzıyla binlerce yıl öncesinde bile yerleşik hayata dair ipuçları sunuyor.
O zamanlar halk, dikdörtgen biçimde inşa edilmiş evlerinde çiftçilik ve hayvancılıkla geçinirken, yavaş yavaş bugünkü tarım toplumunun temellerini atıyordu.
Bugün Boncuklu Höyük'ün bulunduğu alan, çevresinde yemyeşil çiftçi tarlalarıyla çevrili. Ancak bahar yağmurlarından sonra höyükte dolaşan köylüler, bazen yerde tarih öncesinden kalma küçük boncukları fark eder. Bu boncuklar, Boncuklu’ya ismini veren ve geçmişte burada yaşamış insanların günlük hayatlarından geriye kalan parçalardır.
Zamanla köylüler, harman yerleri olarak kullandıkları höyüğün altında böylesine bir tarih olduğunu öğrendi. Ancak Boncuklu, sadece geçmişin sırlarını saklamıyor; aynı zamanda, yerleşik hayata geçişin ve ilk çiftçilik denemelerinin nasıl başladığını anlamamız için de önemli bir kapı aralıyor.