İlk cildi yeni yayınlanan Konya Ansiklopedisi ile ilgili olarak Yayın Kurulu Başkanı Mehmet Ali Uz ile söyleşi gerçekleştirdik. Genelde Türkiye, özelde ise Konya’da yapılan ansiklopedi çalışmaları hakkında bilgi veren Mehmet Ali Uz, ilk cildin 8 aylık yoğun bir çalışma sonucunda ortaya çıktığını söyledi. Mehmet Ali Uz, en geniş mahalli ansiklopedinin Konya Ansiklopedisi olacağının söylenebileceğine de vurgu yaptı. Uz, “Ansiklopedi tamamlandığında her şeyden önce, Konya’nın tarihi, tarihî eserleri, coğrafyası, gelenek ve görenekleri, yaşantısı, tarihî dokusu ve yetiştirdiği insanları, önemli kurum ve kuruluşları, yer altı ve yer üstü zenginlikleri ile ilgili bir kaynak eser ortaya çıkmış olacak” dedi.
ALİ ÖZCAN
Türkiye genelinde şehir ansiklopedileri ile ilgili çalışma nasıl başladı ve hangi şehirlerde ansiklopedi çalışmaları yapıldı?
Türkiye’de ilk şehir ansiklopedisi çalışması Tarihçi Reşat Ekrem Koçu tarafından 1940’lı yılların başında İstanbul Ansiklopedisi ile başlatıldı, fakat birkaç fasikülden sonra yayını devam etmedi. 1946-47 yıllarında tekrar denedi. 15 fasikülden sonra yayımına tekrar son verdi. 1958 yılından 1975 yılına kadar 122 fasikül çıkan İstanbul Ansiklopedisi Reşat Ekrem Koçu’nun vefatı ile yarım kaldı.
Yakın bir zamanda da İstanbul ve Bursa ansiklopedileri tamamlandı. Sonra tek ciltlik bir Kayseri Ansiklopedisi çıkarıldı. Bu yıl Kayseri, ansiklopedi çalışmasını yeniden başlattı. 2010 yılı başlarında bunun ilk cildi neşredildi. Kayseri’nin ansiklopedi çalışmaları devam ediyor. Bahsettiğimiz son çıkarılan Resimli İstanbul Ansiklopedisi sekiz, Bursa Ansiklopedisi isi dört ciltten oluşuyor.
Konya’da Ansiklopedi çalışmaları yapıldı mı, yapıldı ise kimler nasıl bir çalışma yaptı?
Merhum Selçuk Es, İstanbul Ansiklopedisini örnek alarak, 18 Mayıs 1968 tarihinden itibaren Büyük Konya Ansiklopedisi’ni Anadolu’da Hamle gazetesinde yayımlamaya başladı. Anadolu’da Hamle gazetesinin kapanması üzerine ansiklopedinin yayımına, Yeni Konya gazetesinde devam etti. Selçuk Es’in bu, “Büyük Konya Ansiklopedisi”, 1975 yılının mart ayında tamamlardı.
Dört ciltte tamamlanması düşünülen ansiklopedi, çok teferruata kaçıldığı için on cilde ulaştı. Bu ansiklopedinin müsveddeleri halen, Koynoğlu Müzesi Kitaplığı’nda muhafaza edilmektedir.
Bu arada bir deneme de merhum Yalçın Dikilitaş tarafından yapıldı. Fakat bu çalışma da tamamlanıp bastırılamadı. Bu arada başka bir çalışma da benim tarafımdan yapıldı. Selçuk Es’in on ciltlik ansiklopedisi taranarak bir Konya Ansiklopedisi hazırlanması durumunda bu ansiklopediden alınması gereken maddeler seçilerek ve kaynakları da gösterilerek, iki cilt olarak yayıma hazır hale getirildi. Bu ansiklopediye, “Muhtasar Konya Ansiklopedisi” adını vermiştim.
Bugünkü Konya Ansiklopedisi çalışmasına ne zaman başlandı?
Bundan on yıl kadar önce, Konya Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Özkafa Bey zamanında Prof. Dr. Saim Sakaoğlu ve bazı arkadaşlarla benim de içinde bulunduğum bir komisyon oluşturulup bir Konya Ansiklopedisi hazırlanması teşebbüsü olmuştu. Maalesef bu teşebbüs o zamanlar hayata geçirilememişti.
Konya’da son çalışma, 2010 yılı aralık ayında Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Akyürek Bey’in talimatı ile başlatıldı. Mevlâna Kültür Merkezi’nde bir çalışma mekânı tahsis edildi. O tarihte bir yayın kurulu ile bir ilim kurulu teşekkül ettirilerek çalışmalara başlandı. Bize bu imkânı veren Büyükşehir Belediye Başkanımıza ve yardımlarını gördüğümüz bütün ilgililere teşekkür ediyorum.
Örnek aldığınız çalışma oldu mu?
Günümüzde çıkmakta olan ansiklopedilerin en mükemmeli Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’dir. Bunu örnek aldık. Bugüne kadar çıkan ansiklopedilerin de eksikliklerini dikkate aldık.
Konya Ansiklopedisi çalışmalarına başlamadan önce İstanbul’da İslâm Araştırmaları Merkezi’nde bir hafta kaldım. Başkan Prof. Dr. M. Âkif Aydın Beyefendi ve pek çok çalışma arkadaşı ile görüştüm. Başkan Bey’in büyük destek ve yardımları oldu. Daha sonra İslâm Ansiklopedisi’nden istediğimiz maddeleri alma hususunda mutabakata vardık. Bu mahalli bir ansiklopedi için büyük bir imkân. Kendilerine burada sonsuz teşekkürlerimi arz ediyorum.
O zamanlar İstanbul’dan pek çok bilgi ve belge ile döndüm. Bunların çok faydasını gördük.
İlk cilt ne kadar sürede tamamlandı? İlk ciltte ne kadar madde bulunuyor ve ne kadar madde yazarınız oldu?
Önce bir alt yapı oluşturduk. İlk cilt için çalışmamız sekiz ay kadar sürdü. Bilindiği gibi birinci cilt geçen ay çıkarıldı. Birinci ciltte sadece “A” harfi ile ilgili maddeler yer aldı. 550’ye yakın madde, 140’a yakın da madde yazarımız oldu. Şu durumda en geniş mahalli ansiklopedinin Konya Ansiklopedisi olacağı söylenebilir. İkinci cilde “B” harfi ile ilgili maddelerden başlayacağız.
Ansiklopedi tamamlandığında kaç cildi bulacağını tahmin ediyorsunuz?
Yaptığımız hesaplara göre, Konya Ansiklopedisi tamamlandığında sekiz-on cilt kadar olacağını tahmin ediyoruz.
Ansiklopediye alınması gerektiği halde her hangi bir sebeple alınmayan maddeler olursa bunlar hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bunlar her ansiklopedide olmuştur. Mesela eserlerinden veya bulunduğu görevden dolayı ansiklopediye aldığımız insanlar var. Hiç eseri olmayan bir insan, ansiklopedinin uzun hazırlık süreci içerisinde birkaç eser verebilir veya birisi önemli bir göreve gelebilir. Unutulan veya ulaşılamayan maddeler de olabilir. Bunlar için bir ek cilt çıkartılabilir.
Konya Ansiklopedisi bitirirliğinde kültür hayatımızdaki yeri hakkında bilgi verir misiniz?
Ansiklopedi tamamlandığında her şeyden önce, Konya’nın tarihi, tarihî eserleri, coğrafyası, gelenek ve görenekleri, yaşantısı, tarihî dokusu ve yetiştirdiği insanları, önemli kurum ve kuruluşları, yer altı ve yer üstü zenginlikleri ile ilgili bir kaynak eser ortaya çıkmış olacak. Biz yayın kurulu olarak ansiklopedinin mahalli ağırlıklı olmasına büyük özen gösteriyoruz. Gelecek nesiller Konya’yı bu ansiklopediden öğrenecek. Onun için her Konyalının evinde ve her kütüphanede bir Konya Ansiklopedisi’nin bulunması gerektiğini düşünüyoruz. Ayrıca ansiklopedi bundan sonra hazırlanacak pek çok esere ve araştırmaya da kaynaklık edecektir.
Ansiklopediyi hazırlarken karşılaştığınız zorluklar oldu mu?
Olmaz mı hiç. Mahalli ansiklopedi hazırlamak genel ansiklopedi hazırlamaktan çok daha zordur. Genel bilgilere her yerde ulaşabilirsiniz. Mahalli ansiklopediler böyle değildir. Ansiklopedinin hazırlanması sırasında pek çok güçlük ve ilgi çekici olaylarla karşılaştık. Mesela bazı yazılması gereken maddeleri yazdıracak madde yazarı bulamıyoruz. Bunlar genellikle mahalli konular. Genel konularda bir sıkıntı yok. Bazen hiç ummadığınız yazarlardan yanlış bilgiler geliyor. Bir şekilde bunların farkına varıp düzeltiyoruz. Bizi en çok üzen nokta da, bir türlü ansiklopedinin hazırlanmasına gereken hızın verilemeyişidir. Yıllar, aylar değil, her geçen gün büyük kayıptır. Bunun önemi ileride anlaşılacaktır. Kısaca söylemek gerekirse, karşılaştığımız zorlukları ve ilgi çekici olayları yazacak olsak, bunlar da birkaç cilt tutar.
Arzu ettiğimiz mükemmellikte bir Konya Ansiklopedisi’nin hazırlanması için bin zorluğu sineye çekmeye hazırız. Bir de kırılmamaya özen gösteriyoruz. Bir Konya Ansiklopedisi’nin hazırlanması bizim hayalimizdi. Yıllardır bu hayalle yaşadık.
Son olarak söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Son olarak şunu söylemek istiyorum. Geçen bir buçuk yıllık süre içerisinde çok tecrübe edindik, her çıkacak cildin bir evvelkinden daha mükemmel olacağını söyleyebilirim.
Bu arada başta yayın kurulundaki arkadaşlarım olmak üzere, gerek üniversite camiasından ve gerekse dışarıdan, başından beri bize destek veren, ansiklopedi çıktıktan sonra telefonla veya şifahen tebrik eden ve yazı yazan arkadaşlarımıza ve akademisyen dostlarımıza şükran borçlu olduğumuzu ifade etmek istiyorum.
Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim.
Ben teşekkür ederim.
Mehmet Ali Uz kimdir?
1935 yılında Konya’da Kalecik Mahallesi’nde doğdu. Babası Halil Efendi annesi Hikmet Hanım’dır. Dedesi II. Abdülhamit ve Cumhuriyet döneminin tanınmış eğitimcilerinden Sarı Ali Hoca (Ali Avni Uz)dır.
İlkokulu Gazi Mustafa Kemal İlkokulu’nda okudu. 1958 yılında Konya İmam Hatip Okulu’ndan, 1961 yılında Konya Lisesi’nden mezun oldu. 1967 yılında Ankara Hukuk Fakültesini bitirdi. Otuz yıla yakın avukatlık, üç yıl noterlik yaptı.
Konya Yeşilay Derneği, Türk Ocağı ile Türk Anadolu Vakfı kurucu üyeleri arasında bulundu. Türk Ocağı Konya Şubesi Başkanlığı, uzun yıllar Konya Aydınlar Ocağı ve Konya Yeşilay Derneği Şube başkanlıklarını birlikte yürüttü. İlkokuldan üniversiteye kadar her kademede otuz yıla yakın hocalık yaptı.
Mahalli gazetelerde günlük yazılar yazdı. Konya Postası ve Merhaba gazetelerinde 10 cilde ulaşan Akademik Sayfalar kültür ekini çıkardı.
Öğrencilik yıllarından itibaren okumayı ve yazmayı hiç bırakmadı. Binlerce makalesi yanında yirmi civarında da kitabı neşredildi. Halen Merhaba Gazetesi köşe yazarıdır. Konya Kültür ve Sanat Adamları Derneği üyesidir.
M. Ali Uz, evli, üç kız ve sekiz torun sahibidir.
Türkiye genelinde şehir ansiklopedileri ile ilgili çalışma nasıl başladı ve hangi şehirlerde ansiklopedi çalışmaları yapıldı?
Türkiye’de ilk şehir ansiklopedisi çalışması Tarihçi Reşat Ekrem Koçu tarafından 1940’lı yılların başında İstanbul Ansiklopedisi ile başlatıldı, fakat birkaç fasikülden sonra yayını devam etmedi. 1946-47 yıllarında tekrar denedi. 15 fasikülden sonra yayımına tekrar son verdi. 1958 yılından 1975 yılına kadar 122 fasikül çıkan İstanbul Ansiklopedisi Reşat Ekrem Koçu’nun vefatı ile yarım kaldı.
Yakın bir zamanda da İstanbul ve Bursa ansiklopedileri tamamlandı. Sonra tek ciltlik bir Kayseri Ansiklopedisi çıkarıldı. Bu yıl Kayseri, ansiklopedi çalışmasını yeniden başlattı. 2010 yılı başlarında bunun ilk cildi neşredildi. Kayseri’nin ansiklopedi çalışmaları devam ediyor. Bahsettiğimiz son çıkarılan Resimli İstanbul Ansiklopedisi sekiz, Bursa Ansiklopedisi isi dört ciltten oluşuyor.
Konya’da Ansiklopedi çalışmaları yapıldı mı, yapıldı ise kimler nasıl bir çalışma yaptı?
Merhum Selçuk Es, İstanbul Ansiklopedisini örnek alarak, 18 Mayıs 1968 tarihinden itibaren Büyük Konya Ansiklopedisi’ni Anadolu’da Hamle gazetesinde yayımlamaya başladı. Anadolu’da Hamle gazetesinin kapanması üzerine ansiklopedinin yayımına, Yeni Konya gazetesinde devam etti. Selçuk Es’in bu, “Büyük Konya Ansiklopedisi”, 1975 yılının mart ayında tamamlardı.
Dört ciltte tamamlanması düşünülen ansiklopedi, çok teferruata kaçıldığı için on cilde ulaştı. Bu ansiklopedinin müsveddeleri halen, Koynoğlu Müzesi Kitaplığı’nda muhafaza edilmektedir.
Bu arada bir deneme de merhum Yalçın Dikilitaş tarafından yapıldı. Fakat bu çalışma da tamamlanıp bastırılamadı. Bu arada başka bir çalışma da benim tarafımdan yapıldı. Selçuk Es’in on ciltlik ansiklopedisi taranarak bir Konya Ansiklopedisi hazırlanması durumunda bu ansiklopediden alınması gereken maddeler seçilerek ve kaynakları da gösterilerek, iki cilt olarak yayıma hazır hale getirildi. Bu ansiklopediye, “Muhtasar Konya Ansiklopedisi” adını vermiştim.
Bugünkü Konya Ansiklopedisi çalışmasına ne zaman başlandı?
Bundan on yıl kadar önce, Konya Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Özkafa Bey zamanında Prof. Dr. Saim Sakaoğlu ve bazı arkadaşlarla benim de içinde bulunduğum bir komisyon oluşturulup bir Konya Ansiklopedisi hazırlanması teşebbüsü olmuştu. Maalesef bu teşebbüs o zamanlar hayata geçirilememişti.
Konya’da son çalışma, 2010 yılı aralık ayında Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Akyürek Bey’in talimatı ile başlatıldı. Mevlâna Kültür Merkezi’nde bir çalışma mekânı tahsis edildi. O tarihte bir yayın kurulu ile bir ilim kurulu teşekkül ettirilerek çalışmalara başlandı. Bize bu imkânı veren Büyükşehir Belediye Başkanımıza ve yardımlarını gördüğümüz bütün ilgililere teşekkür ediyorum.
Örnek aldığınız çalışma oldu mu?
Günümüzde çıkmakta olan ansiklopedilerin en mükemmeli Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’dir. Bunu örnek aldık. Bugüne kadar çıkan ansiklopedilerin de eksikliklerini dikkate aldık.
Konya Ansiklopedisi çalışmalarına başlamadan önce İstanbul’da İslâm Araştırmaları Merkezi’nde bir hafta kaldım. Başkan Prof. Dr. M. Âkif Aydın Beyefendi ve pek çok çalışma arkadaşı ile görüştüm. Başkan Bey’in büyük destek ve yardımları oldu. Daha sonra İslâm Ansiklopedisi’nden istediğimiz maddeleri alma hususunda mutabakata vardık. Bu mahalli bir ansiklopedi için büyük bir imkân. Kendilerine burada sonsuz teşekkürlerimi arz ediyorum.
O zamanlar İstanbul’dan pek çok bilgi ve belge ile döndüm. Bunların çok faydasını gördük.
İlk cilt ne kadar sürede tamamlandı? İlk ciltte ne kadar madde bulunuyor ve ne kadar madde yazarınız oldu?
Önce bir alt yapı oluşturduk. İlk cilt için çalışmamız sekiz ay kadar sürdü. Bilindiği gibi birinci cilt geçen ay çıkarıldı. Birinci ciltte sadece “A” harfi ile ilgili maddeler yer aldı. 550’ye yakın madde, 140’a yakın da madde yazarımız oldu. Şu durumda en geniş mahalli ansiklopedinin Konya Ansiklopedisi olacağı söylenebilir. İkinci cilde “B” harfi ile ilgili maddelerden başlayacağız.
Ansiklopedi tamamlandığında kaç cildi bulacağını tahmin ediyorsunuz?
Yaptığımız hesaplara göre, Konya Ansiklopedisi tamamlandığında sekiz-on cilt kadar olacağını tahmin ediyoruz.
Ansiklopediye alınması gerektiği halde her hangi bir sebeple alınmayan maddeler olursa bunlar hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bunlar her ansiklopedide olmuştur. Mesela eserlerinden veya bulunduğu görevden dolayı ansiklopediye aldığımız insanlar var. Hiç eseri olmayan bir insan, ansiklopedinin uzun hazırlık süreci içerisinde birkaç eser verebilir veya birisi önemli bir göreve gelebilir. Unutulan veya ulaşılamayan maddeler de olabilir. Bunlar için bir ek cilt çıkartılabilir.
Konya Ansiklopedisi bitirirliğinde kültür hayatımızdaki yeri hakkında bilgi verir misiniz?
Ansiklopedi tamamlandığında her şeyden önce, Konya’nın tarihi, tarihî eserleri, coğrafyası, gelenek ve görenekleri, yaşantısı, tarihî dokusu ve yetiştirdiği insanları, önemli kurum ve kuruluşları, yer altı ve yer üstü zenginlikleri ile ilgili bir kaynak eser ortaya çıkmış olacak. Biz yayın kurulu olarak ansiklopedinin mahalli ağırlıklı olmasına büyük özen gösteriyoruz. Gelecek nesiller Konya’yı bu ansiklopediden öğrenecek. Onun için her Konyalının evinde ve her kütüphanede bir Konya Ansiklopedisi’nin bulunması gerektiğini düşünüyoruz. Ayrıca ansiklopedi bundan sonra hazırlanacak pek çok esere ve araştırmaya da kaynaklık edecektir.
Ansiklopediyi hazırlarken karşılaştığınız zorluklar oldu mu?
Olmaz mı hiç. Mahalli ansiklopedi hazırlamak genel ansiklopedi hazırlamaktan çok daha zordur. Genel bilgilere her yerde ulaşabilirsiniz. Mahalli ansiklopediler böyle değildir. Ansiklopedinin hazırlanması sırasında pek çok güçlük ve ilgi çekici olaylarla karşılaştık. Mesela bazı yazılması gereken maddeleri yazdıracak madde yazarı bulamıyoruz. Bunlar genellikle mahalli konular. Genel konularda bir sıkıntı yok. Bazen hiç ummadığınız yazarlardan yanlış bilgiler geliyor. Bir şekilde bunların farkına varıp düzeltiyoruz. Bizi en çok üzen nokta da, bir türlü ansiklopedinin hazırlanmasına gereken hızın verilemeyişidir. Yıllar, aylar değil, her geçen gün büyük kayıptır. Bunun önemi ileride anlaşılacaktır. Kısaca söylemek gerekirse, karşılaştığımız zorlukları ve ilgi çekici olayları yazacak olsak, bunlar da birkaç cilt tutar.
Arzu ettiğimiz mükemmellikte bir Konya Ansiklopedisi’nin hazırlanması için bin zorluğu sineye çekmeye hazırız. Bir de kırılmamaya özen gösteriyoruz. Bir Konya Ansiklopedisi’nin hazırlanması bizim hayalimizdi. Yıllardır bu hayalle yaşadık.
Son olarak söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Son olarak şunu söylemek istiyorum. Geçen bir buçuk yıllık süre içerisinde çok tecrübe edindik, her çıkacak cildin bir evvelkinden daha mükemmel olacağını söyleyebilirim.
Bu arada başta yayın kurulundaki arkadaşlarım olmak üzere, gerek üniversite camiasından ve gerekse dışarıdan, başından beri bize destek veren, ansiklopedi çıktıktan sonra telefonla veya şifahen tebrik eden ve yazı yazan arkadaşlarımıza ve akademisyen dostlarımıza şükran borçlu olduğumuzu ifade etmek istiyorum.
Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim.
Ben teşekkür ederim.
Mehmet Ali Uz kimdir?
1935 yılında Konya’da Kalecik Mahallesi’nde doğdu. Babası Halil Efendi annesi Hikmet Hanım’dır. Dedesi II. Abdülhamit ve Cumhuriyet döneminin tanınmış eğitimcilerinden Sarı Ali Hoca (Ali Avni Uz)dır.
İlkokulu Gazi Mustafa Kemal İlkokulu’nda okudu. 1958 yılında Konya İmam Hatip Okulu’ndan, 1961 yılında Konya Lisesi’nden mezun oldu. 1967 yılında Ankara Hukuk Fakültesini bitirdi. Otuz yıla yakın avukatlık, üç yıl noterlik yaptı.
Konya Yeşilay Derneği, Türk Ocağı ile Türk Anadolu Vakfı kurucu üyeleri arasında bulundu. Türk Ocağı Konya Şubesi Başkanlığı, uzun yıllar Konya Aydınlar Ocağı ve Konya Yeşilay Derneği Şube başkanlıklarını birlikte yürüttü. İlkokuldan üniversiteye kadar her kademede otuz yıla yakın hocalık yaptı.
Mahalli gazetelerde günlük yazılar yazdı. Konya Postası ve Merhaba gazetelerinde 10 cilde ulaşan Akademik Sayfalar kültür ekini çıkardı.
Öğrencilik yıllarından itibaren okumayı ve yazmayı hiç bırakmadı. Binlerce makalesi yanında yirmi civarında da kitabı neşredildi. Halen Merhaba Gazetesi köşe yazarıdır. Konya Kültür ve Sanat Adamları Derneği üyesidir.
M. Ali Uz, evli, üç kız ve sekiz torun sahibidir.