Hayvancılık açısından gündemi ilgilendiren ve ekonomik olarak tedbir alınmadığı takdirde işletmeleri ciddi sıkıntılara sokacak şap hastalığı ve alınması gereken tedbirleri, bu haftaki yazımızda ehemmiyetine binaen, yer vereceğiz. Şap hastalığı tüm çift tırnaklı hayvanlarda görülen kontrolü zor yayılması hızlı ve tahribatı çok büyük süt,et kaybı ölümler dolayısıyla büyük ekonomik kayıplara neden olan akut seyirli çok bulaşıcı ve ateşli, viral bir hastalıktır.
Asırlardan beri bilinmekte olan bu hastalık, ülkemizde de hüküm sürmekte alınan tüm tedbirlere rağmen salgınlar halinde görülmektedir.Özellikle kültür ırkı sığırlarda ve genç buzağılarda ölümlere yol açması nedeniyle üzerinde en çok durulan ve mücadele için hiçbir fedakarlıktan kaçınılmayan hastalıklardan biridir.Hastalık çıkan ülkelerden canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ithalatı durdurulabilir.Hatta bütün tarım ürünleri ithalatı engellenir.Hastalığın hızlı yayılması (etken rüzgar ve göçmen kuşlar yardımıyla) 80-100 kilometreye kadar taşınıp hastalık yaptığı bildirilmektedir.
Etkili bir dağıtım seklinin olmaması hastalığın yerleşik olduğu ülkemizde coğrafi ve ekonomik şartlardan dolayı şap hastalığı ile mücadelede hayvan hareketlerinin kontrol altına alınması yanında sistemik olarak koruyucu aşı uygulamalarının mücadelede önemi büyüktür.
ŞAP HASTALIĞININ HAYVANLARDA BELİRTİLERİ
Hastalık hayvanlarda yüksek ateş, iştahsızlık ile başlar vücut sıcaklığı iki gün içinde düşer. 2-3 günde ağızda (dil ucu üzeri ve diş etlerinde,yanlarında,dudakların iç kısmında,yanaklarda,burun delikleri civarında ve memelerde) küçük kabarcıklar oluşur.Ağızda iplik tarzında salya akar yemi çok zor ağzına alır ve çiğner sulu ve yumuşak gıdaları almayı tercih eder hayvanlar çoğu kez ağızlarını şapırdatırlar.Artık hayvan ayakta duramayacak hale gelir.Tırnak arasında ve tırnağın deri ile birleştiği kısmında yaralar oluşur, tırnak düşebilir,hayvan topallar ve genellikle halsiz olup,yatmak ister.Hastalık aylarca devam edebilir. Gebe hayvanlarda düşüklere (Abort) ve daha sonra gebe kalmamaya bağlı sürüden çıkarmaya neden olur, süt emen buzağılarda hastalık ani ölümler şeklinde seyreder.
Meme başlarında çıkan yaralar ağrılıdır, hayvan buzağının emmesine ve sağıma izin vermez. Bunu takiben meme yangısı mastitis şekillenebilir memenin kör olmasına neden olur. Sığırlarda (kalp yetmezliğine bağlı) hiç belirti göstermeden ani ölümler görülürŞap hastalığının salgın seyrettiği ve yeni çıkan tip olması durumunda o bölgedeki mevcut hayvanlar o tipe karşı bağışık değil ise yapılan aşının korumadığı yıllarda ciddi ekonomik kayıplar oluşur.Hhayvanlarda genel durum birden bozulur titremeler, diş gıcırtısı ve solunum güçlüğü dikkati çeker.Hastalığı atlatanlar 10 – 12 ay süreyle şapa karşı bağışık kalır.ağız içi yaraların tedavisi için yüzde 1'lik sodyum hidroksit veya çamaşır sodası iyotlu antiseptikler sodyum bikarbonat gibi maddelerle günde en az 2-3 kez olmak üzere yıkanır.Tırnak arası ve memeler sık sık dezenfektan sıvılar ile yıkanır.Hayvanların dirençlerini artırmak için vitamin(A-C) uygulanabilir.
Ülkemizde,şap hastalığı, mecburi hastalık olması nedeniyle hastalığın görüldüğü bölgelerde tarım il/ilçe müdürlüklerine haber verilmelidir.Şapta mücadelede esas salgının yayılmasını önlemektir.Koruma için hayvanların kesinlikle birbirinden ayrılması ve tecrit edilmesi önerilirken hayvan hareketleri mutlaka kontrol altına alınması gerekir.Sürüye yeni alınan hayvanlar karantinaya alınmadan sürüye dahil edilmemelidir.Hastalığın yerleşik olduğu ülkelerde hayvan hareketlerinin kontrolünün yanı sıra sistemik olarak koruyucu aşı uygulamaları yapılmalıdır.Aşı uygulamaları yılda iki sefer ve hastalığın tipine uygun olması şarttır.Tarım bakanlığının son yıllarda şap aşısına teşvik sistemi koyması hastalığın kontrolünde faydalı olmuştur.
Şap hastalığı şu günlerde sıkca rastlanır olması sebebiyle insana bulaşırmı? sorusu akılları kurcalamıştır.Öncelikle hasta olan hayvanların süt ve süt ürünlerine mutlak surette dikkat edilmelidir,sütler , kaynatılmalı,çiğ sütten yapılan peynir ve ürünleri kullanılmamalı,et ürünleri ise mutlaka yüksek ısıda pişirilmelidir.Bu tedbirler alındığı takdirde insana bulaşması söz konusu değildir.Hayvancılıkla uğraşan ve sürülerinde şap rastlandığı takdirde,işletme sahibinde veya aile efradında, ,yüksek ateş,yorgunluk,kol ve bacaklarda ağrı,ağız ,gırtlak ve boğazda kesecikler oluşmuş ise,kesinlikle doktora başvurması gerekir.