Son dönemlerde popülerliği artan diyet modellerinden biri de glutenin kullanılmadığı diyetlerdir. Gluten temelde buğday, arpa, çavdarda bulunan bir proteindir. Bu ürünlerin girdiği her türlü gıda, kozmetik ürünü vb. ürünler içeriğinde gluten barındırır.
Tahıl ürünlerinin ekim ve üretimi insanlık tarihinde büyük bir öneme sahiptir. İnsanlığın sebze, meyve ve etten oluşan ilk diyetine neolitik çağın başlaması ile buğday başta olmak üzere, tahıl ürünleri eklenmiştir. Çölyak hastalığının da bu dönemde ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Çölyak hastalığı genetik yatkınlığı olan bireylerde glutene maruz kalma sonucu ince bağırsağı etkileyen ve hem ince bağırsakta hem de ince bağırsak dışında bireylere rahatsızlık veren, özellikle bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus denilen tüysü oluşumların yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır.
Değişik testlerle bu bireylere tanı konulmaktadır. Bireyler çölyak tanısı aldıktan sonra sıkı bir şekilde takip edilmelidir çünkü özellikle çocuklarda gelişme gerilikleri görülebilmektedir.
Çölyak hastalığında etkin olduğu bilinen tek tedavi glutenin ömür boyu diyetten çıkarılmasıdır. Önemli olan nokta bireye özgü glutensiz yeterli ve dengeli beslenme planı oluşturmak ve bu beslenme planının sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Çünkü çölyak tanısı aldıktan sonra bu bireyler ömür boyu glutensiz diyetler uygularlar. Gluten çoğu gıdanın içine girer. Çoğu gıdanın içine girdiği için bilinçli, bilgi düzeyi arttırılmış çölyak tanısı almış hastalar topluma kazandırmak önemlidir. Burda özellikle ailelere, doktorlara ve diyetisyenlere büyük görevler düşmektedir.
Glutensiz diyet yaparken özellikle demir, kalsiyum, D vitamini, magnezyum, folat ve posa gibi besin ögelerinin eksikliği görülebilmektedir. Doğal glutensiz tahıllara kinoa, karabuğday, amarant örnek verilebilir. Bu tahıllarla desteklenen bir diyette posa, vitamin ve mineral daha kolay sağlanabilmektedir. Glutensiz olması için işlenen ürünler özellikle bu sayılan besin ögelerinden fakirleşmektedirler. Çölyaklı bireylerde de genel sağlıklı beslenme kuralları geçerlidir. Mümkün olduğunca işlenmiş gıdalardan uzak durulmalıdır.
Sağlıklı bireyler glutensiz diyet uygulamalı mı?
Gluteni diyetten çıkartan bir diyet uygulamak gerçekten zordur. Dönem dönem glutenin diyetten çıkarıldığı diyetler uygulanabilir fakat bireyler çölyak hastası değilse ömür boyu glutensiz beslenin demek doğru değildir. Glutensiz beslenmenin faydası olduğu kadar zararları da vardır bunun unutulmaması gerekir.
GLUTENSİZ BESLENMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN 4 MADDE
1. Buğday unu yerine mısır,pirinç soya ve mercimek,badem ve keçiboynuzu unu ile hazırlanmış ürünler kullanabilirsiniz.
2. Glutensiz ve glutenli gıdalar mutfakta ayrı bölmelerde tutulmalı ve saklanmalıdır.Glutenli bir ürünün hazırlanmasında kullanılan mutfak malzemeleri glutensiz yemek hazırlanırken kullanılmamalıdır.
3. Market raflarından aldığınız ürünlerde ‘Glutensiz’ ibaresinin olmasına dikkat edin.Gluten içeren ürünleri almayın.
4. Kişisel hijyen ürünlerinden tutun pek çok tahmin edemeyeceğiniz ürün gluten içerir.Gluten sadece gıdadan gelmez .Bunu da göz önünde bulundurun.
Sağlıklı günler dilerim…