ABD’nin Osmanlı’nın son döneminde Erzurum’da açtığı ilk konsolosluk binasının fotoğrafı Rusya’da ortaya çıktı. St. Petersburg Ulusal Kütüphanesi arşivlerinde ortaya çıkan resim, ABD-Türkiye ilişkilerinin ilk yıllarına ışık tutması açısından önem taşıyor.
Osmanlı İmparatorluğu için 1890’lı yıllar imparatorluğun çalkantıda olduğu bir dönemdi. Özellikle Ermeni meselesi ülkenin başını ağrıtan en büyük sorunların başında geliyordu. Bağımsızlığını ilan eden ABD, 1930’lu yıllardan itibaren dünyanın birçok bölgesinde konsolosluklar açmış, 1895 yılında da Harput ve Erzurum’da temsilcilik açılması için girişimlerde bulunmuştu. Ancak ilk etapta bu istek Babıali tarafından reddedilmişti.
Çünkü Amerika’nın, 1830 Osmanlı-ABD ticaret antlaşmasına göre ülkenin her yanında konsolosluk açma hakkı vardı. Babıali’nin itirazı iki ülke arasında sorunların yaşanmasına neden oldu.
Diğer yandan, bir ülkenin yabancı bir devlet toprağında konsolosluk açması için o bölgede kendi vatandaşının bulunması zorunluluğu bulunuyor. Amerika Birleşik Devletleri’nin Erzurum ve Harput’ta o dönem hiçbir vatandaşı bulunmuyordu.
Ancak, Amerikan hükümeti tayin ettiği Erzurum konsolosunun resmen tanınmaması halinde Amerikan Kongresi’nde Osmanlı aleyhinde konuşmalar yapılmasının kaçınılmaz olduğunu ima ederek tehditte bulundu. Bunun ardından ABD’nin Erzurum konsolosu kerhen tanınmış oldu.
Rus arşivinde çıkan bu fotoğrafta, o dönem şehirde açılan ABD konsolosluğu ve bayrağı net bir şekilde görülüyor. Fotoğrafın altında da Rusça olarak, “Birkaç Ermeni kızının sığındığı Erzurum’daki ABD konsolosluğu” notu bulunuyor. Resimde ayrıca, konsolosluğun civarında nöbet bekleyen Osmanlı askerleri olduğu tahmin edilen eli silahlı kişiler ve halktan bazıları net bir şekilde görülebiliyor. Fotoğrafın kim tarafından çekildiği ise bilinmiyor. CİHAN