Domateste özlenen lezzet geri geliyor. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde (İYTE) uzman bir ekip, domatesin tadı ve aromasını geri getirmek için yüksek donanımlı laboratuvarlarda iki yıldır çalışma yapıyor. İYTE Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sami Doğanlar ve doktora öğrencisi Nergis Gürbüz Öztürk tarafından yürütülen çalışmalar sonucu tadı ve aroması olan, her mevsim aynı lezzette yenebilecek domates üretilebilecek. Bitki ıslah yöntemiyle üretilen domatesler, taze olarak yenmesinin yanısıra salça, ketçap, turşu, reçel gibi farklı alanlarda da değerlendirilebilecek.
Proje hakkında bilgi veren Prof. Dr. Doğanlar, bu tip bir çalışmanın Türkiye’de ilk defa yapıldığını söyledi. Türkiye’de yılda 10 milyon ton domates üretildiğini belirten Doğanlar, mevcut yöntemlerde yüksek verim elde edebilmek amacıyla domatesin besin, tat ve aromasının korunmadığına dikkat çekti. Yaklaşık bir asırdır süren yoğun ıslah çalışmalarına rağmen henüz tat ve aroma olarak tatmin eden bir çeşit geliştirilemediğini dile getiren Prof. Dr. Doğanlar, “Tüketici artık yazılı ve görsel iletişim araçlarının artmasıyla bilinçlendi. Yediği sebze ve meyvelerin tat ve aromasının yüksek düzeyde olmasını ve besin içeriği bakımından zengin olmasını istiyor. Bu taleplerini, her türlü sosyal medya imkânlarını da kullanarak beyan ediyor. Dolayısıyla bu gözardı edilemeyecek talepler doğrultusunda günümüz ıslahçıları, geliştirecekleri yeni sebze ve meyve çeşitlerinde tat ve aromayı birinci derecede çalışmak zorunda.” dedi. Projenin uluslararası bir çalışma olduğunu kaydeden Prof. Dr. Doğanlar, elde edilen bilgiler sayesinde hem lezzetli hem de besin değeri yüksek domates üretiminin her mevsim mümkün olacağını dile getirdi.
‘ANTALYA'DA BİR SERA ORTAMINDA DENEME ÜRETİMİ YAPILDI’
Doktora öğrencisi Öztürk ise şu bilgileri verdi: “Domatesin ticari kültür çeşitleri, bitki ıslahı için uygun bir gen havuzuna sahip değil. Bunun aksine domatesin yabani tip akrabaları genetik açıdan oldukça zengin. Bu nedenle solanum pimpinellifolium olarak bilinen yabani tip domatesle marketlerde satılan domatesi melezledik. Projemize destek sağlayan bir tohum fabrikasının da yardımıyla melezlediğimiz domatesleri Antalya’da bir sera ortamında yetiştirdik.”
‘YÜKSEK VİTAMİN DEĞERİNİN KORUNMASINA ÖZEN GÖSTERİLDİ’
Moleküler ıslah sürecinin hem genetik hem analitik hem de biyokimyasal yöntemleri kapsadığını aktaran Öztürk, “Yetiştirdiğimiz domatesleri laboratuvar ortamında inceledik. 130 bireyden oluşan popülasyonun meyve özellikleri ve fiziksel özelliklerini karakterize ettik. Böylece elimizde, fenotipik bir datanın haricinde gen haritası da oluştu. Hangi karakteri hangi gen kontrol ediyor, domatesin genom haritasındaki yerini bulduk. Belirlenen bu gen bölgeleri, bir sonraki domates kültürlerine çaprazlama yöntemi ile doğal yollardan aktarılabilecek. Böylece yabani tip domateslerin barındırdığı genetik çeşitlilikten faydalanılarak, markör teknolojisi ile istenen özellikleri içeren modern ticari domates kültür çeşitleri geliştirilmesi mümkün olacak. Firmalar, bu bilgileri kullanarak ıslah çalışmaları yapabilecek, tohum üretilebilecek.” şeklinde konuştu. Öztürk, çaprazlama yöntemi yaparken besin içeriğinin kaliteli olması, yüksek vitamin değerlerini koruması ve antioksidan özelliklerini kaybetmemesi için özen gösterdiklerini belirtti. CİHAN