Türkiye'de alkol ve uyuşturucu maddeden kurtulmak isteyenlerin oranı her yıl katlanarak artıyor. Devlet Denetleme Kurulu’nun (DDK) hazırladığı ‘Madde ve Diğer Bağımlılıklar ile Mücadele Kapasitesinin ve Bu Bağlamda Türkiye Yeşilay Cemiyetinin Değerlendirilmesi’ başlıklı rapora göre, Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi ve Eğitim Merkezleri’ne (AMATEM) başvuranların sayısı son 5 yılda 5 kat arttı. 2004'te AMATEM'e başvuranların sayısı 40 bin iken, bu rakam 2012 sonunda 227 bini aştı. DDK’nın hazırladığı 841 sayfalık rapora göre, bağımlılıkla mücadelede görevli kılınan temel (lider) birimlere destek sağlamak üzere ‘Bağımlılıkla Mücadele Merkezi, Enstitüsü veya Başkanlığı’ gibi güçlü birimler oluşturulmalı.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu’nun hazırladığı ‘Madde ve Diğer Bağımlılıklar ile Mücadele Kapasitesinin ve Bu Bağlamda Türkiye Yeşilay Cemiyetinin Değerlendirilmesi’ başlıklı raporun tam metnine Cihan ulaştı. 841 sayfalık rapor, 'Bağımlılık Hakkında Genel Bilgiler, Madde Bağımlılıkları ile Mücadele, Davranış Bağımlılıkları ile Mücadele, Bağımlılıkla Mücadelede Sivil Toplum Kuruluşları, Genel Değerlendirme ve Öneriler' olmak üzere 5 bölümden oluşuyor.
Rapor kapsamında, Türkiye’nin bağımlılıklarla mücadele kapasitesi ve Yeşilay’ın mevcut durumunun değerlendirilmesi, güçlü ve zayıf yönlerinin tespit edilerek etkinliğinin ve bağımlılıklarla mücadele kapasitesinin güçlendirilmesi amacıyla iş ve işlemleri denetlendi. Raporun bağımlılıklarla mücadelede bölümünde, ülkede temel bir ‘Bağımlılıkla Mücadelede Ulusal Politika ve Strateji Belgesi’nin hazırlanması önerisi yapıldı. Raporda, sadece madde bağımlılığı ya da alkolle ilgili değil topyekûn bağımlılıklarla ilgili hazırlanacak olan bu strateji belgesi ile bağımlılıklarla mücadelede daha bütüncül bir yaklaşımın getirilmiş olacağı ifade edildi.
YETİŞKİN HER ÜÇ KİŞİDEN BİRİ SİGARA TİRYAKİSİ
Tütün bağımlılığı kapsamında Türkiye'de de en çok sigara olmak üzere, nargile, az miktarda puro ve pipo ile yerel olarak sarmalık tütün ve Maraş otu tüketildiği belirtildi. Türkiye’de 2012 yılı verilerine göre, yılda 99,2 milyar adet sigara tüketildiği vurgulanan raporda, “TAPDK verilerine göre son beş yıllık dönemde 2008 yılında 107,86, 2009 yılında 107,55, 2010 yılında 93,35, 2011 yılında 91,22, 2012 yılında 99,26 ve 2013 ilk 6 aylık dönem 41 milyar 779 milyon 190 bin 560 adet sigara tüketildi.” denildi. Türkiye de sigara tiryakilerinin sayısı yaklaşık 16 milyon olduğu kaydedilen raporda, yetişkin her üç kişiden birinin de sigara tiryakisi olduğu anlatıldı. Ülkede sigaranın yol açtığı ekonomik kaybın yılda 8-10 milyar dolar civarında olduğu ve bu miktarın 2-2,5 milyar dolarının sigaranın neden olduğu sağlık sorunlarına yapılan harcamalar olduğu tahmin edilmekte.
Ülkede hızlı sosyal ve ekonomik gelişme ve sorunlarla birlikte alkol tüketiminin yıllar itibarıyla artış gösterdiği hatırlatılan raporda, “Piyasaya arz edilmiş olan içkinin 15 yaş üstü nüfus baz alınarak bölünmesi sonucu elde edilen verilere göre, beş yıllık dönemde kişi başı alkollü içki tüketim oranları 2008 yılında 1,46, 2009 yılında 1,47, 2010 yılında 1,50, 2011 yılında 1,54 ve 2012 yılında 1,55 litre olarak gerçekleşmiştir. Bununla birlikte; Dünya Sağlık Örgütü'ne göre Avrupa'da 30 ülke içinde en az alkol tüketen ülke Türkiye’dir. Buna göre, ülkemiz alkol bağımlılığı konusunda mevcut durumda oldukça şanslı bir durumda olup tüketiminin artmakta olması nedeniyle ileriki yıllarda sorunun derinleşebileceği değerlendirilmektedir.” ifadelerine yer verildi.
AMATEM’LERDE 2012 YILINDA 227 BİN KİŞİ TEDAVİ GÖRDÜ
Aralık 2013 itibarıyla tedavi hizmeti veren Alkol ve Madde Bağımlılığı Araştırma,Tedavi ve Eğitim Merkezleri (AMATEM) sayısının 26 olduğuna yer verilen raporda, şu ifadeler yer aldı: “16 tanesi Sağlık Bakanlığı'na bağlı kamu hastaneleri bünyesinde bulunan madde bağımlılığı tedavi merkezleri ve Ankara Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Maltepe Üniversitesi ve Trakya Üniversitesi tıp fakültelerinde mevcut merkezler aracılığı ile madde bağımlılarına yönelik tedavi hizmeti verilmeye devam edilmektedir. Ayrıca, 2 tane üniversite-kamu ortaklığında ve 1 tanesi de İstanbul ilinde özel hastane bünyesinde bağımlılık tedavi merkezi daha mevcut olup, ülkede madde bağımlılığı olan hastaların tedavisine tahsis edilen yatak sayısı Aralık 2013 tarihi itibarıyla 699’dir. Bu merkezler, alkol ve madde bağımlılarına birlikte hizmet verdiğinden sadece alkol kullananlar açısından doğrudan bir veri olmamakla birlikte; AMATEM’lerde 2012 yılında 218 bin 515 kişinin ayaktan, 8 bin 783 kişinin yatarak tedavi gördüğü, yıllar itibarıyla yatan ve ayaktan tedavi görenlerin sayısında ciddi artışlar olduğu anlaşılmaktadır.”
2004-2012 yılları arasında AMATEM’lerdeki Ayaktan ve Yatarak Tedavi Gören Hasta İstatistikleri şöyle gerçekleşti: “2007 yılında Ayaktan Tedavi Gören Hasta Sayısı 38 bin 283, yatarak tedavi gören hasta sayısı 2 bin 618, 2008 yılında Ayaktan Tedavi Gören Hasta Sayısı 63 bin 979, yatarak tedavi gören sayısı 2 bin 128, 2009 yılında Ayaktan Tedavi Gören Hasta Sayısı 106 bin 93, yatarak tedavi gören sayısı 2 bin 594, 2010 yılında Ayaktan Tedavi Gören Hasta Sayısı 134 bin 287, yatarak tedavi gören sayısı 7 bin 913, 2011 yılında Ayaktan Tedavi Gören Hasta Sayısı 165 bin 590, yatarak tedavi gören sayısı 8 bin 639 ve 2012 yılında Ayaktan Tedavi Gören Hasta Sayısı 218 bin 515, yatarak tedavi gören sayısı ise 8 bin 783”
2012 YILINDA YASAL KUMARDAN 11 MİLYON 337 BİN TL HASILAT ELDE EDİLDİ
Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (TUBİM) 2012 yılı 'Türkiye Uyuşturucu Raporu' verilerine göre, Türkiye'de 15-64 yaş grubu nüfusta herhangi bir yasa dışı bağımlılık yapıcı maddenin en az bir kere denenme oranı yüzde 2,7 olarak hesaplandı. Bu oran erkeklerde yüzde 3,1 ve kadınlarda ise yüzde 2,2. Madde kullanım yaygınlığının 15-34 yaş grubu genç yetişkinlerde, genel nüfusa göre daha yüksek olduğu tespit edilmiş, genç yetişkinlerde herhangi bir uyuşturucunun yaşam boyu kullanım oranı yüzde 3, genel nüfusta ise bu oranın yüzde 2,7 olduğu açıklandı. Türkiye'de yaşam boyu esrar kullanma yaygınlığı yüzde 0,7 olarak bulundu. Esrarı ilk kez kullanma yaşı ortalaması 20. Esrar kullananların yüzde 14'ü kullanımın kontrolleri dışına çıktığını düşünürken, yine yüzde 14'ü bir doz bile atlama olasılığının kendilerinde endişe yarattığını belirtmekte, yüzde 19,3'ü esrar kullanımı ile ilgili endişe yaşamakta ve yüzde 35,1'i esrarı bırakmayı istemekte.
Yasal olarak oynanan şans oyunları (yasal kumar) sektöründeki kurum ve kuruluşların satış geliri tutarları incelendiğinde Milli Piyango İdaresi’nin 2011 yılında 2 milyon 13 bin TL ve 2012 yılında 2 milyon 215 bin TL hasılat elde ettiği belirtilen raporda, “Spor Toto Teşkilat Başkanlığı’nın 2011 yılında 4 milyon 895 bin TL, 2012 yılında 6 milyon 170 bin TL, Türkiye Jokey Kulübü’nün 2011 yılında 2 milyon 690 bin TL, 2012 yılında 2 milyon 952 bin TL hasılat elde ettiği, dolayısıyla 2012 yılında kurum ve kuruluşlar aracılığıyla toplam 11 milyon 337 bin TL’nin oyunlara harcandığı görülmektedir.” denildi.
BAĞIMLILIKLA MÜCADELE MERKEZİ KURULMALI
DDK Raporunda yer alan öneriler şu başlıklarda sıralandı.
-Bağımlılıkla mücadeleye yönelik mevcut kurumsal, hukuki, toplumsal ve bireysel altyapı ve yaklaşımlar hususların gelişme sağlayacak stratejik bir bakış açısı geliştirilmeli.
-Bağımlılıklarla mücadelede toplumsal mutabakatın sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılmalı.
-Bağımlılıklar konusunda farkındalığı artırmaya yönelik önleme çalışmaları dışında diğer önleme faaliyetleri ile tedavi, tedavi sonrası hizmetler ile doğrudan bağımlı ve bağımlıyla ilişkili kişilerle ilgili faaliyet ve hizmetler artırmalı.
-Bağımlılık sorununa ilişkin talep azaltımı, arz azaltımı ve zarar azaltımını öngören bütünsel bir mücadele stratejisinin belirlenmeli ve uygulanması ile ilgili yaklaşımların gözden geçirilmeli.
-Tüm bağımlılık türlerini kapsayacak nitelikte veya her bir bağımlılık türüne münhasır olacak nitelik ve biçimde kurumsal bir sahipliğin (liderlik) tesisi gerekiyor.
-bağımlılıkla mücadelede görevli kılınan temel (lider) birimlere destek sağlamak üzere ‘Bağımlılıkla Mücadele Merkezi, Enstitüsü veya Başkanlığı’ gibi güçlü birimlerin oluşturulmalı.
-tütünle mücadelenin etkin ve yoğun bir çerçevede yürütülmesini sağlayacak nitelikte yeni eylem planlarının önerilerle zenginleştirilmek suretiyle hazırlanarak hayata geçirilmeli.
- Sadece tütün ve tütün mamulleri değil kullanımı yasal olan ve bağımlılığa yol açan tüm maddelere kolay ulaşılabilirliğin engellenmesi amacıyla, söz konusu maddelerin daha sınırlı sayıda ve daha dar teşhirinin olduğu veya münhasıran bu ürünlerin satışının yapıldığı işletmelerde satılmalı.
- Sigara ve benzerlerinin kullanımına ilişkin caydırıcılığı göz önünde bulundurularak en ağır resimli uyarıların seçilmeli.
-Sigara tüketiminin özendirilmesinin önlenmesi açısından sigara paketlerinde ambalajın standardizasyonu anlamına gelen ‘düz paket’ uygulamasına geçilmeli.
-Sigara bıraktırma tedavilerinin karşılanmaması ile tütünden kaynaklanan sağlık harcamalarının tamamının yüklenilmesine ilişkin mevcut politika ve uygulamaların kamu finansmanı, halk sağlığı, sağlık harcamalarının sürdürülebilirliği ve bağımlılıkla mücadele ekseninde yeniden değerlendirilmeli.
-Alkollü içki satışı yapılmasında 18 yaş uygulamasının sabit ve değişmez bir durum olarak kabul edilmeyip zaman zaman bilimsel çalışmalar ve bağımlılığa yönelik toplumsal tercihler ve ihtiyaçlar istikametinde gözden geçirilmeli.
- Yaptırımların yetersizliği ve internet üzerinden oynanan yasadışı oyunlara yönelik erişimin engellenmesi ile ilgili yaşanan sorunların ivedilikle çözülmeli.
- Sistematik ve tutarlı bir yaklaşım içerisinde internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımına yönelik stratejilerin belirlenmesi ve uygulanması gerekmekte.
CİHAN