Saltanat yanında demokrasiyi de getirmesi için Meşrutiyet’in ilanı ile Osmanlı Devletinin “Meclis-i Mebusan” ve “Ayan Meclisi” seçimlerinden ilk olanları yazmıştım.
Meşrutiyetin başlangıcında yapılan ilk 1877 yılı seçimini takip eden 1878 seçimleri sonunda.
Meclis çalışmalarını yararlı görmeyen Sultan II. Abdülhamid, resen ve süresiz olarak tatil etmişti.
31 Mart olayları sonu Meşrutiyet hükümlerinin yeniden veya bazı tarihçilerce II. Meşrutiyet adı verilen zaman içinde seçimlere yeniden el atılmış.
1908 yılında başlayan bu seçimler için kaideler değiştirilmiş. Değişimin esası çok partili oluşumunun başlaması yanında, dikkati çekecek hususlar bulunmakta.
Seçim için halkın nasıl bir ortam ve şekil içinde oy attığı açıklığa kavuşmamakla beraber.
Tespit edilen resimler de, nutuk çeken adayları daha çok silindir şapkalı gayrimüslimlerin ilgi gösterdiğinin görülmesidir..
Zaten bu vesile ile mecliste Müslüman üyelerden ziyade gayrimüslimlerin çoğunluğa yaklaşması ve Meclis oturumlarında azınlıklar için özel kararlar çıkartabilmeleri düşündürücü olmaktadır.
1908 seçiminde pek olay görülmemekle beraber Saltanatta değişim yapılmasına vesile olunmuş.
Meclisteki azınlıkların isteklerine de uyularak Meclisçe alınan “Hal” Fetva ve kararı, Sultan II. Abdülhamid tahttan indirilmiş bu arada İttihat Terakki Fırkası da resmileşmiş.
***
1912 de yapılan ve “Sopalı Dayaklı seçim” olarak tarihe geçen seçim de, oy veriliş şeklinin gizli – açık olarak nasıl oy verildiği belirlenememekle beraber…
Sıkıyönetimi de arkasına aldığı belirtilen İttihat ve Terakki Fırkası baskısı altında geçtiği kayıtlar arasında.
1912 seçimi, baskısı içinde olmasına rağmen çoğunluk alamayan İttihat ve Terakki Fırkası’nın 1914 seçimlerinde de şiddet kullandığı ve seçimin kanlı olduğu belirtilmekte.
Sayın Prof. Mehmet Ö. Alkan’ın CNN de yayınladığı Video resimlerinde de görüldüğü gibi, aday ve taraftarlar birbirlerine kurşun sıkmaktan geri kalmamış
Bu seçim sonucu İttihat ve terakki fırkası ekseriyeti elde ederek tek parti hâkimiyetini güçlendirmiş.
Diğerlerine nispeten uzun ömürlü olan bu Meclis, Birinci Harb-i Umumînin (1. Dünya Savaşı) içinde geçmesi ve halk deyimi ile “çocukları ihtiyarlatan dağdağalı günler” de iktidarını devam ettirmiş
Ancak, bu meclis ve iktidarın aldığı isabetsiz kararlar ve çalışmalarında ki yanlışlıklar neticesi mağlubiyet ve teslimiyet ile1918’de imzalanan Mondros mütarekesi akabinde feshedilmiş.
***
1919 yılında tekrar seçim yapılması kararlaştırılarak seçime gidilmiş.
Yine halkın ne şekilde oylama yaptığı pek öğrenilemeyen bu seçimin başlangıcında.
İttihat ve terakki Fırkası yaptığı son kongresinde kendini fesh ederek “Teceddüt Fırkası” na dönüştürülmüş. Yani bugün CHP’lilerin ısrarla “devamıyız” ( DYP’lilerin boşuna DP devamıyız dediği gibi) söylemeleri yanlış olmakta ki. İttihat ve Terakki Fırkası o zaman mezara gömülmüş ve siyasetle alakası kalmamış.
Ayrıca. Yine olaylı da geçen 1919 seçimleri sonu meydana gelen Teceddüt Fırkası da hükümetçe feshedilmiş. Eski İttihatçı Mebuslar Malta’ya sürülmüş.
Ali Rıza Paşa hükümetince Aralık 1919 da yapılan bu seçimde İstanbul harici yerlerden Sadece Müdafaa-yı Hukuk yanlısı mebuslar seçilmiş.
Gerek 1914 ve gerekse 1919 seçimlerinde seçilenler ibret verici durumunda olup kimlerin girdiğini gördüğünüz zaman Osmanlının ne hale geldiğinin resmini de görmüş oluruz.
Bunlar 25 Türk, 15 Ermeni, 3 Yahudi, 3 Rum ve bir Arap olmakta.
Sağlık ve esenlik içinde yaşam dileğimle…
***
1914-1919 seçimlerindeki mebusların, seçim bölgesi ve tabiiyeti:
Ağaoğlu Ahmet BeyAfyonkarahisar Türk, Kamil Efendi (Miras) Afyonkarahisar Türk, Rıza PaşaAfyonkarahisar Türk, Kethüdazade Salim Bey Afyonkarahisar Türk, Ali Cenani Antep Türk, Emmanuel Emmanelidis Aydın Rum, Mehmet Vehbi BolakKaresi (Balıkesir) Türk, Sasun Eskail Efendi Bağdat Yahudi, Şemsettin GünaltayBilecik Ertuğrul Sancağı Türk, Mithat Şükrü BledaBurdur Türk, Hasan Refet CanıtezBursa/ HÜDAVENDİGARTürk, Tokimidis Çatalca/İSTANBUL Rum, Faik KaltakkıranEdirne Türk, Hacı Mehmed Said Efendi Mamuret-ül Aziz (Elazığ) Türk, Hacı Mehmed Nuri Efendi Mamuret-ül Aziz (Elazığ) Türk, Saffet Efendi Mamuret-ül Aziz (Elazığ) Türk, Stepan Çıracıyan Ergani Ermeni; Başkanlık Divanı Kâtibi, Medetyan Erzurum Ermeni, Vartkes Serengülyan Erzurum Ermeni, Hasan Fehmi AtaçGümüşhane Münip Boya Hakkari Türk, Artin BoşgezenyanHalep Ermeni, Mer‘î Paşazâde Abdülkadir Nâsih Bey Halep Arap; Dar Saadat Ziraat Bankası Müdürü, Emanuel Karasu İstanbul Yahudi, Ali Fethi Okyar İstanbul Türk; 1917'den itibaren mebus, Bedros Hallacyan İstanbul Ermeni, Krikor Zohrab İstanbul Ermeni, Mehmet Seyit Bey İzmir Türk, Mustafa Rahmi Kökenİzmir Türk, Onnik İhsan İzmir Ermeni, Karabet Tomayan Kayseri Ermeni, Ali HaydarKonya Türk, Mustafa Şeref ÖzkanKonya Türk, Matyos Nalbantyan Kozan/ADANA Ermeni, Abdullah Azmi TorunKütahya/HÜDAVENDİGAR Türk, Mustafa Fevzi Sarhan Saruhan (Manisa) AYDIN Türk, Sabri Toprak Saruhan (Manisa) Türk, Agop Hırlakyan Maraş, HALEP Ermeni, Hacı İlyas Sami Muş Türk, Kegam Dergarabedyan Muş Ermeni, Dikran Barsamyan Sivas Ermeni, Mehmet Emin Yurdakul Trabzon Türk, Yorgo Yuvanidis Trabzon Rum, Fuat Bey Divaniye/BAĞDAT Türk.