Yalan kelime anlamı olarak gerçekte olmayan bir durumu ve düşünceyi, karşımızdaki kişiyi yanıltmak amacıyla farklı şekilde söylemektedir. Yalan bütün dinlerde, toplumlarda yanlış bir fiil ve davranış olarak görülmekte, ahlaklı ve erdemli bir davranış olarak kabul edilmemektedir.
Ancak çocukların 8-10 yaş dönemine kadar, yalan ile ilgili durumları, yetişkinlerin dünyasına göre farklılık arzeder. Bu döneme kadar çocuğun hangi evrede, hangi amaçla olayları farklı yansıttığını ebeveynler olarak iyi bilmemiz gerekir. Çocuğun söylediklerinin yalan olup, olmadığının bilinmemesi, gerçekleri neden farklı yansıttığının anlaşılamaması, ebeveynde kaygıya sebebiyet verir. Yalan konusunda hassas olan ebeveyn, çocuğa baskı, kıyaslama, tehdit, şiddet uygulayabilir ancak bu durum çocuğun yaralanmasına sebebiyet verebilir.
Çocuklar 2-6 yaş okul öncesi döneminde, gerçek ile hayali, somut ile soyutu karıştırabilirler. Bu evrede bazı kavramları net olarak kavrayamazlar. Çocukların ilk yalanları, sembolik oyun döneminde oynadığı hayali oyunlardır. Yavaş yavaş konuşmaya başlamış ise nesneleri farklı isimle nitelendirebilir, farklı amaçla oynayabilir. Mesela bir meyveyi telefon gibi kulağına götürebilir, başka eşyaya araba diyebilir, boş bir kaptan yemek yiyebilir, su içebilir. Bunları aileler genel olarak oyun gibi gördükleri için çok fazla takılı kalmazlar.
Ailelerin ilk endişe ettikleri durumlar daha çok 3-6 yaş döneminde, çocuklarına bakım veren dede, nine, bakıcının yanısıra gittiği kreşte, anaokulunda öğretmenleri ile ilgili söyledikleri yalanlardır. Aile her ne kadar bakım verenlere, gittiği kuruma güvense de kafasında soru işaretleri oluşur. Kaygılarını yönetmekte zorlanan aileler, benim çocuğunun yalan söylemez düşüncesi ile hayal dünyası içerisinde söylenen yalanlara inanma eğilimleri yüksektir. Çocuğun ithamlarına maruz kalanlar ise kendilerini anlatmak, ispat etmek durumda kalabilirler.
Çocukların hayal dünyasında karıştırabileceğin bilmeyen ebeveynler, çocuklarını korumak kaygısı ile konuşmaları yanlış algılama ve bunu yanlış aktarma ihtimalini göz önünde bulundurmazlar. Bu tür durumlarda çok dikkatli olmak gerekir. Ne çocuğun söylediğini hemen kabullenmek ne de hemen ret etmek doğrudur. Ebeveynlerin çocuk eğitimi ile ilgili kendilerini geliştirmelerinin yanısıra kendi çocukluğunda yaşamış olduklarını göz önünde tutarak olayları değerlendirebilir. Muhtemelen okula gitmek istemediğimiz zamanlarda, karnım ağrıyor, okulda bana kızıyorlar, öğretmeni, arkadaşlarım beni sevmiyor gibi sanal bahanelere başvurmuşuzdur.
Çocukların Söylediği Yalan Çeşitleri
Okul öncesi dönemde, kendi dünyasında kurduğu hayaller çerçevesi içerisinde gerçeği yansıtmayan yalanlar,
İhtiyacını gördürmek, istediklerini yaptırmak için öğrendikleri ve ebeveynlerine karşı ajitasyona başvurdukları yalanlar,
Çocuk evde kardeşini, okulda arkadaşlarını kıskandığı veya başka bir sebepten dolayı, daha önce verilen ilgi ve sevginin azaldığını düşündüğü durumlarda ilgiyi ve sevgiyi kazanabilmek için söylediği yalanlar,
Çocuğun çevresinde bulunan başta ebeveynleri veya gözlemlediğin diğer yetişkinlerin doğruları söylemediği, kendi yalanlarına alet ettiği durumlarda rol model alınarak söylenen yalanlar,
Çocuk aile ve arkadaş ortamında yaptığı konuşmalarda söylediği doğru olmayan ifadelere gülünmesi durumunda, gülmek, eğlenmek ve eğlendirmek amacıyla söylediği yalanlar.
Yetişkinlerin çocuğa kurdukları baskı, tehdit ve şiddeti bertaraf etmek için savunma mekanizması olarak söylediği yalanlar,
Çocuğun gerçek ile hayali birbirinden ayırt edip, yalan söyleme bilinci ile hareket ettiği, yalan söylemekte ısrarcı davrandığı, alışkanlık haline getirdiği ve davranış bozukluğu olarak ortaya çıkan patoljik yalanlar,
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan çocuklar, dikkatlerini toplamakta, dürtülerini kontrol etmekte zorlandıkları için genellikle düşünmeden hareket eder ve konuşurlar. Bazen bilinçsizce, bazen bilinçli olarak söylenen ama acele ile söylenen yalanlar,
Çocuğun alamadığı taktiri, övgüyü alabilmek, kendini ispat etmek için kendini kardeşlerinden ve arkadaşlarında farklı gösterdiği, kabul görme kaygısına dayalı yüceltme yalanları, çocukların söylediği yalan çeşitleri olarak belirtebiliriz.