Petrol ve doğalgazını satamayan İran, devlet politikasında farklı bir viraja girdi. İran ile Batı, nükleer müzakerelere ilişkin yapılan pazarlıklarda ilk kez, geçici de olsa bir anlaşmaya vardı.
İran, 6 büyük dünya gücü (P5+1) ile yaptığı anlaşma gereği, nükleer programının önemli kısımlarını donduracak. Batı da geçici olarak İran'a karşı koyduğu bazı ambargoları hafifletecek. Önümüzdeki 6 ay boyunca, İran'ın nükleer programının dondurulması ve nükleer faaliyet tesislerinin geriye döndürülmesi için uğraşı verilecek.
EN ÇOK TÜRKİYE'NİN İŞİNE YARAYACAK
Vatan'dan İlhan Tanır'ın haberine göre; İran'ın bu konuda anlaşmaya varması en çok Türkiye'nin işine yarayacak. Atom bombasına giden yol kapanacak. İran'a ambargo kalkacak ve bankalarda bloke 3.6 milyar doları iade edilecek. Böylece, İran'la ticareti yaptırımlara takılan Türkiye de rahatlamış olacak.
İLK ŞART YAKIT ÇUBUĞU
Altı ay önce başlayan görüşmelerde, Tahran'ın uranyum zenginleştirme programını sınırlandırmayı kabul etmesi karşılığında, bu ülkeye Batılı devletler tarafından uygulanan yaptırımların hafifletilmesi öngörülüyor. İran ve 5+1 ülkelerinin üzerinde görüştüğü uzlaşma metninde ilk şart; Tahran elindeki yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum stokunu, 'yakıt çubuğuna' çevirecek.
URANYUM ZENGİNLEŞTİRMESİNE SINIR
Elindeki uranyumu yakıt çubuğuna çevirdikten sonra, artık uranyum zenginleştirme hakkı sınırlanacak olan İran'ın, en fazla yüzde 3.5 oranında zenginleştirme yapması isteniyor. Bu sayede Batı'nın korkusu olan Tahran'ın 'atom bombası üretme ihtimali' de ortadan kalkmış oluyor. Çünkü atom bombası üretimi için yüzde 90 oranında zenginleştirilmiş uranyum gerekiyor.
ANLAŞMAYA VARILAN MADDELER
Beyaz Saray'ın yayımladığı bildiriye göre, İran yaklaşık 7 milyar dolarlık bir mali ambargodan kurtulmuş olacak. Ve bu kolaylıklar önümüzdeki 6 ay için geçerli olacak. Eğer İran, verdiği sözleri yerine getirmezse, bu kolaylıklar da duracak.
Yapılan anlaşmanın maddeleri, Beyaz Saray tarafından açıklandı:
İran:
- %5 üzerindeki uranyum zenginleştirmesini durduracak ve %5 üzerinde zenginleştirmeye yarayacak teknik bağlantıları ortadan kaldıracak.
- %20 zenginleştirmeye yakın uranyumunu etkisiz hale getirecek.
- Yeni santrifuj inşa etmeyi durduracak.
- Yeni uranyum zenginleştirme tesisleri inşa etmeyecek
- Arak reaktörünü inşa etmeyecek
- Arak reaktörü için yakıt üretimini ve reaktöre yönelik diğer faaliyetleri durduracak
- Uluslararası Atom Enerji Kurumu (IAEA) müfettişlerine Natanz ve Fordow reaktörlerine günlük denetleme imkanı verecek.
- IAEA müteffitişlerine santrifüj kurma tesislerine ulaşım imkanı verecek.
IAEA'ya İran tarafından verilen bu sözlerin doğrulanma adımları için İran ve P5+1 ortak Komisyon kuracak.
İran'ın verdiği bu sözlere karşılık P5+1 şu kolaylıkları sağlayacak:
- Önümüzdeki 6 ay boyunca nükleer programla ilgili yeni ambargolar getirilmeyecek.
- Altın ve diğer bazı değerli metaller, İran'ın oto sektörü ve petro-kimya endüstrisiyle ilgili olarak bazı ambargoların kaldırılması.
- İran havayolları ile ilgili bazı ambargoların kaldırılması.
- İran'ın petrollerinin alımı ile ilgili bazı kolaylıklar sağlayarak, şu anki azaltılmış seviyede devamının sürmesi.
- 400 milyon dolarlık devlet bursu yardım programının transferinin sağlanması.
- İnsani yardım transaksiyonlara kolaylık sağlanması
1979'DAN BERİ İLK İLETİŞİM
İran'da Hasan Ruhani'nin Ağustos'ta cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından başlayan ve İran'la ABD liderlerinin Eylül'deki Birleşmiş Milletler Genel Kurul toplantıları sırasında 1979 İran İslam Devrimi'nden beri tarihte ilk kez birbirleriyle iletişim kurmalarına kadar varan yumuşama dönemi bugün ilk somut sonucunu doğurdu.
RUHANİ: İRAN'IN NÜKLEER FAALİYET HAKKI RESMEN TANINDI
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, İran ile 5+1 ülkeleri arasında varılan nükleer anlaşmaya ilişkin, "Dünya'daki büyük güçler, İran'ın nükleer faaliyet hakkını artık resmen tanıdı" dedi.
Ruhani açıklamasında, İran'ın hiçbir zaman nükleer silah üretmenin peşinde olmadığını tekrarladı.
İSRAİL'DEN SERT TEPKİ
İsrail Başbakanı Netanyahu İran ile varılan anlaşma sonrası konuştu. Netanyahu, anlaşmanın "tarihi bir hata" olduğunu söyledi.