Anne baba olarak çocuklarımızın okulda ve toplumsal hayatta kendi işlerini kendisi yapan, sorumluluk almaktan korkmayan, kendilerine güvenen kimseler olmasını isteriz. İstemesine isteriz ancak çocukların büyük çoğunluğunda düşük benlik saygısı görülmektedir.
Nedir Bu Düşük Benlik Saygısı?
Düşük benlik saygısı; kendine güvenmemek, sorumluluk almaktan korkmak, yeteneklerinin altında başarı göstermek ve seviyesinin altında işler yapmak demektir.
Çocukların düşük benlik saygısını geliştirmek için yapılabilecek çalışmaların başında onlara iyi bir model olmak gerekir. Bunun için çocuğa model olacak kişinin, çocukların yanında övülmesi ve örnek gösterilmesi gerekir. Ayrıca çocuğun yaptığı olumlu davranışlar hemen görülmeli ve takdir edilmelidir. Örneğin düşük benlik saygısına sahip olan bir öğrenci, kendini ifade etmekte zorlanırken, benlik saygısı yüksek olan bir öğrenci olayın basitliğinden, olayı şöyle anlatabileceğini ifade eder. Olayı anlattıktan sonra da hafifçe geriye kasılarak; “Kendimi tebrik ederim çok güzel anlattım.” der. Bir işi yaptıktan sonra; “Aferin bana, kendimi tebrik ediyorum…” gibi cümleler, çocukta benlik saygısını yükseltmek için iyi bir model oluşturur.
Çocukların yaş ve yeteneklerine uygun görevler vermek gerekir. Çünkü çocukların kendisi hakkındaki duygu ve düşünceleri, davranışlarıyla ilgili tutumlarından kaynaklanır.
Okulda teşekkür alabilecek bir çocuktan takdir beklendiğinde ve çocuk takdir almadığında kendisini başarısız olarak algılayacaktır. Yine bu çocuktan teşekkür belgesi yerine; zayıf getirmemesi beklenip getirmezse çocuğa verilecek pekiştireç de uygun değildir. Ödül, çocuğun yeteneklerine uygun sorumlulukları yerine getirdiği zaman anlam kazanır.
Çocukların yaptığı olumlu davranışlar, aileleri tarafından takdir edilmelidir. Büyükleri tarafından pekiştirilmeyen olumlu davranışlar, onların şevkini kıracağı için çocukta güven problemi oluşturacaktır.
Çocuklara verilecek geri bildirimler de kişi zamirleri özellikle belirtilmelidir. “Bunu çok güzel yapmışsın, tebrik ediyorum.” yerine “Bunu çok güzel yapmışsın, “Seni” tebrik ediyorum.” ifadesi kullanılmalıdır.
Çocuklar güzel bir iş başardıklarında; “Güzel bir iş başardığını düşünüyor musun?” sorusu yöneltilerek alınacak olumlu cevaba göre çocukların benlik saygısını yükseltmek amacıyla; “Ben de senin güzel bir iş yaptığını düşünüyor ve seni tebrik ediyorum. Kendinle övünebilirsin.” geri bildirimi verilmelidir.
Bunların Dışında:
- Aile içi konuşmalarda çocuklara söz hakkı verilmeli.
- Çocukların olumsuz yönleri yerine olumlu yönleri görülerek, uygun geribildirimler verilmeli.
- Çocukların yaşlarına ve yeteneklerine uygun beklenti içine girilmeli.
- Çocukların yaş ve seviyelerine uygun sorumluluklar verilerek cesaretlendirilmeli.
- Aile içinde çocuklarında vazgeçilmez ve değerli oldukları hissettirilmeli.
- Çocukları olumsuz yargılamalardan kaçınmalı ve onlara uygunsuz cezalar verilmemeli.
- Çocuklarda görülen olumsuzluklar gündemde tutmaktan ve onları başkalarıyla kıyaslamaktan kaçınmalı.
- Çocukların sosyal ortamlara katılmaları ve buralarda görev almaları teşvik edilmeli.
- Çocukların eve gelen misafirlerin içine girmeleri teşvik edilmeli ve onlara bu ortamlarda söz hakkı tanınmalı.
- Çocukların olumsuz davranışlarına karşı aşırı tepki vermekten ve eleştirmekten kaçınmalı.
Sonuç olarak çocukların öz güvenini geliştirmek için iyi bir model olmak, yeteneklerine uygun sorumluluk vermek ve olumlu pekiştireçler kullanmakla olacaktır.