Masa başı bir hesaplaşmaydı

Hikmet İlim ve Sanat Derneği’nin bu haftaki Cuma Sohbetleri’nde, “Mübadele Dramı” anlatıldı. Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Prof. Dr. Caner Arabacı, mübadelenin 1923-1932 arasında devam eden nüfus değişimi hareketi olduğunu ve bu değişimin karşılıklı olarak Yunanistan’la yapıldığını ifade ederek “Türkiye’deki Rum ve Ortodoks nüfus ile Yunanistan’ın hâkimiyeti altındaki Müslüman nüfus arasındaki değişim” dedi.

Ahmet Keleşoğlu Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen sohbette, Türk tarihinde kurulan büyük devletlerin ırk esasına göre kurulmadığını, çok kültürlü olarak geliştiğini belirten Prof. Dr. Caner Arabacı, “Cihan devlet yapısı, ulus devlet kafa yapısından çok farklı. Büyük millet, büyük devlet olacaksanız cihan devleti kafa yapısında olacaksınız. Küçülecek, marjinalleşecek, başkalarının güdümünde bir devlet olacaksanız küçülecek ve ulus devlet olacaksınız. Özellikle Lozan’da mübadelenin de ulus devlet anlayışıyla ve bu anlamda mutlaka üzerinde durulması gereken bir  bağı var.  Meselâ Sille’de Rumlar var. Konya’nın Küllükbaşı, Çifte Merdiven Mahallesi’nde Ermeniler var. Gazi Alemşah (Kadı Kalemşah) Mahallesi’nde Marunî Hıristiyanlar var. Bu şekilde karışık yaşıyoruz. Bu karışık yaşamak şu anlama gelmiyor. Siz Müslüman Türk’sünüz. Ve üst kimliği temsil ediyorsunuz. Onlar size sığınmış, yönetiminiz altında birer alt kimlik konumundalar. Meselâ Sille’de Anadolu’nun en eski kilisesi var. Aya Eleni Kilisesinin asırlarca vaazları, konuşmaları, ilahileri Türkçe yapılmış. Hatta Koyunoğlu Müzesi’nde Türkçe ilahilerden oluşan bir kitapta var.  Halide Edib, 1914-1917 arası Konya’dan çok gelip geçtiği için Mor Salkımlı Ev adlı hatıratında şunları diyor: “ Aya Eleni Kilisesi’nin papazı Sille’den Yunanistan’a gitmiş. Rumca öğrenmiş. Rum ırkçılığını da kapmış biri olarak dönüşte kürsüye çıkıyor ve vaaz veriyor.  Vaaz verirken Rumca konuşmaya başlıyor. Bunun üzerine cemaat ayaklanıyor ve papaza şöyle diyorlar: Babayın diliyle konuş. Çünkü babasının dili Türkçe.”

“TÜRK MİLLETİ KÜÇÜMSENEMEZ”

Mübadillikle alâkası olduğu için bu örneği verdiğini ifade eden Prof. Arabacı, konuya şu sözleriyle açıklık getirdi: “Yâni Cihan devleti çatısı altında yaşayan insanlar sizin kültürünüzü öğreniyor, yemeklerinizi seviyor, kıyafetinizi benimsiyor. Kültürel bağlar çok kuvvetli. Ama emperyalizm, kültürel sömürgecilik devreye girdikten sonra Anadolu’daki farklı etnik unsurlar kullanılarak yıkıcı, parçalayıcı, iç çatışmayı hızlandırıcı bir atmosfer oluşturuluyor.  Neden buraya değindim? Türk Milleti tarihte hep Cihan Devletleri kurmaya aday oldu. Büyük devletler kurdu. Türk milletini marjinalleştirmeye, küçültmeye kimsenin hakkı yok. Türk milletini küçük millet, küçük devlet yapmaya ancak Batılılar gayret eder. Hıristiyan medeniyeti gayret eder. Ve Hristiyan medeniyetinin içimizdeki uzantıları ve onların aleti olur. Bu küçültme unsurlarından biri de bu mübadeledir.” Mübadelenin 30 Ocak 1923’te ortaya çıktığını, 20 Kasım 1922’de Lozan Antlaşması’nın başladığını ve 24 Temmuz 1923’e kadar devam ettiğini kaydeden Prof. Arabacı, Lozan’ın masa başında sekiz ay süreyle yapılmış ve bu milletin lehine değerlendirilemeyen bir harp olduğuna dikkati çekerek “Türk milletinin 1000 yıllık tarihinin masa başı hesaplaşmasının özel antlaşmayla belirlenen kısımlarından biri de mübadeledir” dedi. Mübadelede Yunanistan’dan 1924’de 1.113 kişinin Meram Selver’e yerleştirildiğini ifade eden tarihçi Arabacı, Sille’deki Türkçe konuşan Rumlar dahil Türkiye’den Yunanistan’a 140 bin Rum nüfusun, Yunanistan’dan Türkiye’ye de yaklaşık 480 bin Müslüman nüfusun göçtüğünü söyledi.