Kene biyolojik bir silah
Türkiye'de 2002 yılında görülün kene vakasına karşı kesin önlem hala alınamadı. Kene vakaları her geçen gün artıyor
Türkiye'de 2002 yılında görülün kene vakasına karşı kesin önlem hala alınamadı. Kene vakaları her geçen gün artıyor. Prof. Dr. Bülent Baysal ise, kenenin biyolojik bir silah olduğunu söyledi
Yaz aylarının gelmesiyle artış gösteren kene ısırması vakalarına karşı insanlar nasıl önlem alacağını soruyor. Dünyada ilk 1945 yılında Batı Kırım'da kene ısırması sonucu Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı vakası tespit edildi. Türkiye'de ise kene ısırması sonucu Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı vakası ilk defa 2002 yılında yaşandı. Kene ve Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı hakkında detaylı bilgi veren Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Bülent Baysal, keneye karşı insanların bir kaç çeşit önlem alabileceğini söyledi. Prof. Dr. Bülent Baysal, kenenin biyolojik bir silah olduğunu da belirtti.
Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Bülent Baysal ile kene ısırması ve Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı üzerine...
*Kene ısırması ve öldürücü olan Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı vakası ilk defa ne zaman tespit edildi?
-Öncelikle şunu belirtmeliyiz. Tüm keneler öldürücü değil. Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsünü taşıyan keneler öldürücüdür. Ancak bu virüsü taşıyan kene bunu yumurtalar yoluyla yavrularına bırakıyor. Bu durum ise Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsünü taşıyan kenelerin sayısında çoğalmasına neden oluyor. Bu tehlikeli bir durum. Kene ısırması sonucu Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı dünyada ilk defa 1945 yılında Batı Kırım bölgesinde tespit edildi.
*Kene vakaları Türkiye'de ne zaman görülmeye başlandı ve yıllara göre kene vakalarının rakamları neler?
-Kene ısırması sonucu Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı vakası Türkiye'de 2002 yılında tespit edildi. Ülkemizde ilk vakalar, Tokat, Amasya, Bayburt, Erzurum, Erzincan ve Sivas şehirlerinde görüldü. Belki bu yıldan öncede bu vakalar vardı ancak teşhisi konulmadığı için bilmiyoruz. Ülkemizin yıllara göre kene ısırması vakasına gelince:
2002 yılında ülkemizde 17 vaka görüldü. 2003 yılında 133 vaka tespit edildi ve 6 kişi kene ısırdığı için hayatını kaybetti. 2004 yılında 445 şüpheli vaka görülürken 13 kişi yaşamını yitirdi. 266 vakanın görüldüğü 2005 yılında yine 13 kişi hayatını kaybetti. 2006 yılında da 438 kene ısırması vakası görülürken 27 kişi öldü. 2007 yılında 717 vaka yaşanırken 33 kişi yaşamını yitirdi. 2008 yılında ise vaka sayısı bilinmiyor ancak kene ısırması sonucu 37 kişi yaşamını yitirdi. Bu rakamlarda Sağlık Bakanlığı verileri. Ancak Sağlık Bakanlığı belirli tarihten sonra kene vakalarıyla ilgili bilgileri paylaşmıyor.
*Kene insanlara nasıl ulaşıyor?
-Kene en çok hayvanlarda bulunuyor. Hayvanların olduğu bölgelerde kene bulunuyor. En çok kene ise domuz, tavşan ve farelerin olduğu yerlerde bulunuyor. Keneyi en çok taşıyan ise kargalar. Karga keneyi 100 veya 200 kilometreye varan yerlere taşıyor. Buralarda bulunan insanlara kene ulaşmış oluyor. Kene hayvanlarda bir şey yapmıyor. Hayvanlar kene ısırmasından fazla etkilenmiyor. Keneden etkilenen ve ölen insanlar. Özellikle hayvanların olduğu ve kırsal alanda bulunan insanların keneye karşı önlem almaları gerekiyor. Zaten keneye en çok kırsal alanda, tarım ve hayvancılık yapan insanlar maruz kalıyor. Ayrıca kene insanlarda cinsiyet ve yaş gözetmeksizin ısırır.
*Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı insandan insana geçebiliyor mu?
-Hastalık insandan insana geçebiliyor. Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı kan ve vücut sıvılar yoluyla diğer insanlara geçebiliyor. Hastalık laboratuarlardan da geçebiliyor. Laboratuarda araştırma yapan kişi önlem almazsa geçiyor. Hava yolundan hastalığın başka insanlara bulaşması şüpheli. Kenenin ısırdığı hayvanın sütünün içilmesi sonucu geçmesi de şüpheli.
Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığının görülmesinde yüzde 44 kenenin ısırması, hayvan teması soncu insana bu hastalığın bulaşması yüzde 37, insandan insana hastalığın bulaşması yüzde 6 ve bilinmeyen yollarla hastalığın geçmesi ise yüzde 13. Yani Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı insanlara geçmesinde yüzde 13 hangi durum yol açıyor bilinmiyor.
*Kene ısırması sonucu oluşan Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığının belirtileri nelerdir?
-Ani ateş, bunaltı, kusma, ishal, bacak ve kas ağrıları hastalığın belirtileri. Hastalık en çok kanama yapıyor. İnsanda iç ve dış kanamanın olmasına neden oluyor. En büyük belirtileri bunlar. İnsanlar böyle bir durumda acilen hastaneye gelmeleri gerekiyor. Vücudunun her hangi bir yerinde kene yapışmış olan insanlar, keneyi kendileri çıkarmaya çalışmasın. Kenenin ısırdığı yerden çıkarma yöntemi var. Eğer kene ısırdığı yerden çıkarılırken yanlış bir yöntem yapılırsa kenenin insan vücuduna kusmasına yol açılır. Bu da Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsün insanın kanına karışmasına neden olur. O insanı da kurtarmak artık çok zorlaşır. Kene ısırdıktan iki veya üç gün sonra Kırım Kongo Kanamalı Ateş virüsünü insan vücuduna bırakır. Bu virüs insana ulaştığı taktirde insan hayatını kaybediyor.
*Konya'da kene vakaları görülüyor mu, hangi bölgeler tehlikeli?
-Türkiye'nin hemen her şehrinde kene ve kene ısırması görülüyor. Konya'nın da her tarafında kene görmek mümkün. Ama en çok kırsal ve hayvanların olduğu yerler kene en çok görüldüğü yerlerdir. Konya'da Beyşehir bölgesinden vakalara tanık olduk. Ama insanlar kene hakkında neler yapmaları gerektiği konusunda bilgilendiler. Bu güzel bir gelişme.
*Keneye karşı nasıl bir çözüm bulunmalı?
-Keneye karşı çözüm elbette ki bulunur. Mesela bir ara keklik kuşunun keneyi yediği ortaya çıktı. Kekliklerin keneleri yemesiyle vakaların azalması beklendi. Belediyeler bununla ilgili çalışmalar yaptı bildiğim katarıyla ama Sağlık Bakanlığı, keneye karşı keklik çözümü üzerinde durmadı.
*Kene Türkiye'ye dışarıdan mı getirildi. Mesela dünyada kene ısırması vakası 1945 yılında tespit edilmiş, Türkiye'de bu vaka 57 yıl sonra görülüyor. Ülkemize dışarıdan virüslü kene getirilmiş olabilir mi?
-Öncelikle şunu belirteyim kene biyolojik bir silahtır. Diğer biyolojik silah gibi kene de kullanılabilir. Virüslü kenenin ülkemize getirildiğiyle ilgili bir delil yok.
*Keneye karşı insanlar nasıl bir önlem alınması gerekiyor?
-Keneden en önemli korunma yöntemi, kenelerin bulunduğu yerlerden bulunmamak gerekir. Ama keneye karşı iki türlü önlem alınabilir. Birinci keneye karşı önlem alınabilir, bir de insana yönelik önlem almak mümkün. Keneye karşı birinci önlem, kenenin bulunabileceği veya bulunduğu yerlerin ilaçlanması yönüyle önlem alınabilir. Hayvanların bulunduğu yerler boşken belirli aralıklarla çamaşır suyu dökülmeli. Kenenin görüldüğü yerlerde keneyi yiyen kuşlar bulundurulmalıdır.
İnsana yönelik önlemde ise, insanlar kene vakalarının olduğu yerlerde, kırsal alanlarda ve hayvanların bulunduğu ortamlarda uzun kollu, vücuda yapışan elbiseler giymeli. Buralarda bulunan insanlar sürekli vücutlarını kontrol etmelidir. Vücudumuzun görülen yerlerine ilaçlar sürülerek böceklerin vücudumuza yapışmasını önleyene bilir. Keneye karşı Almanya bir kart üretti. Bu kart keneyi yok etmiyor. İnsanı ısıran keneyi kusturmadan insan vücudundan çıkarıyor. Kartın fiyatı yaklaşık 2 Avro. Kene ısırması vakalarında en önemli şey kenenin insan vücudundan doğru yöntemle çıkarılmasıdır. İnsanlara özellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşanlara kenenin vücuttan çıkarılması yöntemi doğru bir şekilde öğretilmelidir. Eğer kenenin ısırılan yerden çıkarılmasını bilmiyorsak kendimize müdahale etmeden hastaneye gitmeliyiz. Keneyi vücuttan doğru bir yöntemle çıkarsak bile hastaneye giderek muayene olmalıyız. Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsüne karşı bir ilaç üretilmedi. Ama keneye karşı insanlar bilinçlendi, ne yapmaları gerektiği hakkında bilgi sahibiler. Bilim dünyasında Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığına sebep olan virüse karşı çalışmalar devam etmektedir.
*Kene ısırması sonucu insanlara yerleşen Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı dışında, keneler hangi hastalıkları insana bulaştırıyor?
-Şu an en çok görülen ve ölüme yol açan Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı dışında kene insanlara; Tifüs, Tularemi, Q ateşi, Kene ile bulaşan tekrarlayan ateş, Lyme hastalığı, Kayalık dağlar benekli ateşi, Babeziyoz, Colorado kene ateşi, Erlihiyoz virüsü hastalıkları bulaştırıyor. Bu virüsleri bulunduran keneler görüldüğü gibi hastalık taşıyan otobüslerdir.
MUSTAFA AKÇA
-Öncelikle şunu belirtmeliyiz. Tüm keneler öldürücü değil. Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsünü taşıyan keneler öldürücüdür. Ancak bu virüsü taşıyan kene bunu yumurtalar yoluyla yavrularına bırakıyor. Bu durum ise Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsünü taşıyan kenelerin sayısında çoğalmasına neden oluyor. Bu tehlikeli bir durum. Kene ısırması sonucu Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı dünyada ilk defa 1945 yılında Batı Kırım bölgesinde tespit edildi.
*Kene vakaları Türkiye'de ne zaman görülmeye başlandı ve yıllara göre kene vakalarının rakamları neler?
-Kene ısırması sonucu Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı vakası Türkiye'de 2002 yılında tespit edildi. Ülkemizde ilk vakalar, Tokat, Amasya, Bayburt, Erzurum, Erzincan ve Sivas şehirlerinde görüldü. Belki bu yıldan öncede bu vakalar vardı ancak teşhisi konulmadığı için bilmiyoruz. Ülkemizin yıllara göre kene ısırması vakasına gelince:
2002 yılında ülkemizde 17 vaka görüldü. 2003 yılında 133 vaka tespit edildi ve 6 kişi kene ısırdığı için hayatını kaybetti. 2004 yılında 445 şüpheli vaka görülürken 13 kişi yaşamını yitirdi. 266 vakanın görüldüğü 2005 yılında yine 13 kişi hayatını kaybetti. 2006 yılında da 438 kene ısırması vakası görülürken 27 kişi öldü. 2007 yılında 717 vaka yaşanırken 33 kişi yaşamını yitirdi. 2008 yılında ise vaka sayısı bilinmiyor ancak kene ısırması sonucu 37 kişi yaşamını yitirdi. Bu rakamlarda Sağlık Bakanlığı verileri. Ancak Sağlık Bakanlığı belirli tarihten sonra kene vakalarıyla ilgili bilgileri paylaşmıyor.
*Kene insanlara nasıl ulaşıyor?
-Kene en çok hayvanlarda bulunuyor. Hayvanların olduğu bölgelerde kene bulunuyor. En çok kene ise domuz, tavşan ve farelerin olduğu yerlerde bulunuyor. Keneyi en çok taşıyan ise kargalar. Karga keneyi 100 veya 200 kilometreye varan yerlere taşıyor. Buralarda bulunan insanlara kene ulaşmış oluyor. Kene hayvanlarda bir şey yapmıyor. Hayvanlar kene ısırmasından fazla etkilenmiyor. Keneden etkilenen ve ölen insanlar. Özellikle hayvanların olduğu ve kırsal alanda bulunan insanların keneye karşı önlem almaları gerekiyor. Zaten keneye en çok kırsal alanda, tarım ve hayvancılık yapan insanlar maruz kalıyor. Ayrıca kene insanlarda cinsiyet ve yaş gözetmeksizin ısırır.
*Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı insandan insana geçebiliyor mu?
-Hastalık insandan insana geçebiliyor. Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı kan ve vücut sıvılar yoluyla diğer insanlara geçebiliyor. Hastalık laboratuarlardan da geçebiliyor. Laboratuarda araştırma yapan kişi önlem almazsa geçiyor. Hava yolundan hastalığın başka insanlara bulaşması şüpheli. Kenenin ısırdığı hayvanın sütünün içilmesi sonucu geçmesi de şüpheli.
Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığının görülmesinde yüzde 44 kenenin ısırması, hayvan teması soncu insana bu hastalığın bulaşması yüzde 37, insandan insana hastalığın bulaşması yüzde 6 ve bilinmeyen yollarla hastalığın geçmesi ise yüzde 13. Yani Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı insanlara geçmesinde yüzde 13 hangi durum yol açıyor bilinmiyor.
*Kene ısırması sonucu oluşan Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığının belirtileri nelerdir?
-Ani ateş, bunaltı, kusma, ishal, bacak ve kas ağrıları hastalığın belirtileri. Hastalık en çok kanama yapıyor. İnsanda iç ve dış kanamanın olmasına neden oluyor. En büyük belirtileri bunlar. İnsanlar böyle bir durumda acilen hastaneye gelmeleri gerekiyor. Vücudunun her hangi bir yerinde kene yapışmış olan insanlar, keneyi kendileri çıkarmaya çalışmasın. Kenenin ısırdığı yerden çıkarma yöntemi var. Eğer kene ısırdığı yerden çıkarılırken yanlış bir yöntem yapılırsa kenenin insan vücuduna kusmasına yol açılır. Bu da Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsün insanın kanına karışmasına neden olur. O insanı da kurtarmak artık çok zorlaşır. Kene ısırdıktan iki veya üç gün sonra Kırım Kongo Kanamalı Ateş virüsünü insan vücuduna bırakır. Bu virüs insana ulaştığı taktirde insan hayatını kaybediyor.
*Konya'da kene vakaları görülüyor mu, hangi bölgeler tehlikeli?
-Türkiye'nin hemen her şehrinde kene ve kene ısırması görülüyor. Konya'nın da her tarafında kene görmek mümkün. Ama en çok kırsal ve hayvanların olduğu yerler kene en çok görüldüğü yerlerdir. Konya'da Beyşehir bölgesinden vakalara tanık olduk. Ama insanlar kene hakkında neler yapmaları gerektiği konusunda bilgilendiler. Bu güzel bir gelişme.
*Keneye karşı nasıl bir çözüm bulunmalı?
-Keneye karşı çözüm elbette ki bulunur. Mesela bir ara keklik kuşunun keneyi yediği ortaya çıktı. Kekliklerin keneleri yemesiyle vakaların azalması beklendi. Belediyeler bununla ilgili çalışmalar yaptı bildiğim katarıyla ama Sağlık Bakanlığı, keneye karşı keklik çözümü üzerinde durmadı.
*Kene Türkiye'ye dışarıdan mı getirildi. Mesela dünyada kene ısırması vakası 1945 yılında tespit edilmiş, Türkiye'de bu vaka 57 yıl sonra görülüyor. Ülkemize dışarıdan virüslü kene getirilmiş olabilir mi?
-Öncelikle şunu belirteyim kene biyolojik bir silahtır. Diğer biyolojik silah gibi kene de kullanılabilir. Virüslü kenenin ülkemize getirildiğiyle ilgili bir delil yok.
*Keneye karşı insanlar nasıl bir önlem alınması gerekiyor?
-Keneden en önemli korunma yöntemi, kenelerin bulunduğu yerlerden bulunmamak gerekir. Ama keneye karşı iki türlü önlem alınabilir. Birinci keneye karşı önlem alınabilir, bir de insana yönelik önlem almak mümkün. Keneye karşı birinci önlem, kenenin bulunabileceği veya bulunduğu yerlerin ilaçlanması yönüyle önlem alınabilir. Hayvanların bulunduğu yerler boşken belirli aralıklarla çamaşır suyu dökülmeli. Kenenin görüldüğü yerlerde keneyi yiyen kuşlar bulundurulmalıdır.
İnsana yönelik önlemde ise, insanlar kene vakalarının olduğu yerlerde, kırsal alanlarda ve hayvanların bulunduğu ortamlarda uzun kollu, vücuda yapışan elbiseler giymeli. Buralarda bulunan insanlar sürekli vücutlarını kontrol etmelidir. Vücudumuzun görülen yerlerine ilaçlar sürülerek böceklerin vücudumuza yapışmasını önleyene bilir. Keneye karşı Almanya bir kart üretti. Bu kart keneyi yok etmiyor. İnsanı ısıran keneyi kusturmadan insan vücudundan çıkarıyor. Kartın fiyatı yaklaşık 2 Avro. Kene ısırması vakalarında en önemli şey kenenin insan vücudundan doğru yöntemle çıkarılmasıdır. İnsanlara özellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşanlara kenenin vücuttan çıkarılması yöntemi doğru bir şekilde öğretilmelidir. Eğer kenenin ısırılan yerden çıkarılmasını bilmiyorsak kendimize müdahale etmeden hastaneye gitmeliyiz. Keneyi vücuttan doğru bir yöntemle çıkarsak bile hastaneye giderek muayene olmalıyız. Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı virüsüne karşı bir ilaç üretilmedi. Ama keneye karşı insanlar bilinçlendi, ne yapmaları gerektiği hakkında bilgi sahibiler. Bilim dünyasında Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığına sebep olan virüse karşı çalışmalar devam etmektedir.
*Kene ısırması sonucu insanlara yerleşen Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı dışında, keneler hangi hastalıkları insana bulaştırıyor?
-Şu an en çok görülen ve ölüme yol açan Kırım Kongo Kanamalı Ateş hastalığı dışında kene insanlara; Tifüs, Tularemi, Q ateşi, Kene ile bulaşan tekrarlayan ateş, Lyme hastalığı, Kayalık dağlar benekli ateşi, Babeziyoz, Colorado kene ateşi, Erlihiyoz virüsü hastalıkları bulaştırıyor. Bu virüsleri bulunduran keneler görüldüğü gibi hastalık taşıyan otobüslerdir.
MUSTAFA AKÇA
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.