Gerçekten insan tahammülsüz, hırslı, aceleci ve sabırsız yaratılmıştır Başına bir fenalık gelince feryat eder; hayır dokundu mu kıskanç ve cimri kesilir. (Mearic, 19-21)

Bu bir ödevdir! Kur’an insandan, kendisini erdemli olmaya götürecek olumlu davranışlar sergilemek suretiyle, yaratılıştan gelen fıtri yönelimlere uygun davranmasını beklemektedir. İmtihan için, şeytanın etkinlik alanlarını daraltmak ve etkisizleştirmek amacıyla davranış sergilemek ödevi.

İnanç noktasında Kur’an-ı Kerim kişilik tiplerini üçe ayırır: Mü’min, Münkir ve Münafık… Aslında bu inanan ve inanmayan diye iki gruptur: inanan/mümin- inkâr eden/kâfir. Kitabımız Kuran meseleye tek boyutlu bakmıyor, yaratılışından mizacına, tabiatından fıtratına, huylarından ahlakına, zafiyetlerinden kabiliyetlerine bilinmesi gereken her şeyi en ince detaylarına kadar anlatıyor. Kuranın ilk sayfalarından itibaren bu üç sınıf insan anlatılmaya başlar. Çünkü Kuran insanı anlatır… Örneğin Bakara Suresi’nin ilk 5 ayeti Mü’minleri, 6. ve 7. ayetleri Münkirleri, 8. ayetten 20. ayete kadarda yani tam 13 ayette de Münafıkları anlatıyor… Aşağıda özetle bu üç tipleme vasıfları…

Mü’minlerin vasıfları;1. Takvayı hayatlarının eksenine koyarlar.2. Gayba inanırlar.3. Namazlarını kılarlar. 4. Zekât ve infaklarını verirler. 5. Kitaplara iman ederler. 6. Ahiret gününe kesin inanırlar. 7. Hidayet üzeredirler.8. Her daim ümit içerisindedirler.

İnkâr (Münkir) edenlerin özellikleri; 1. İman etmezler. 2. Uyarılardan etkilenmezler. 3. Kalpleri mühürlendiği için hissetmezler. 4. Doğruyu işitmezler. 5. Hakikati görmezler. 6. Büyük bir azaba her geçen gün yaklaşırlar.

Münafıkların (Müşriklerin içinden-Münkirlerin içinden çıkan) özellikleri; 1. İnanmadıkları halde inandık derler. 2. Aldatmayı en büyük maharet bilirler. 3. Yalanı en büyük azık olarak edinirler. 4. Fesat çıkarırlar ama kendilerini ıslahçılar olarak takdim ederler. 5. İman edenleri küçük görürler. 6. Alay etmeye bayılırlar. 7. Hidayete karşılık dalaleti satın alırlar. 8. Aydınlıkta olduklarını zannederler ama karanlıklar içerisinde hayat sürerler. 9. Hakikate karşı sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler. 10. Sürekli korku içerisindedirler. Duydukları her şeyi kendi aleyhlerine söylenmiş gibi algılarlar.

‘İnsan’ın özelliklerini, insanın zaaf ve güçlü yönlerini merak mı ediyoruz. Kur’an’ı Kerim’i okuyan, tefekkür eden birey, Kur’an’da bulmak istediği her şeyin en mükemmelini görebilir. Bireyin temel özellikleri yanında her insanda kişiye özel karakterler de vardır.Örneğin iki insanda ortaklaşa göze çarpan bir dindarlık, her ikisinde de farklı şekilde ortaya çıkar. Örneğin; infak eden bir dindar, cimri bir dindardan ayrı bir kişilik gösterir. Bir kimsenin güvenilir, sabırlı, sağduyulu, şefkatli, merhametli olması hep birer şahsiyet/kişilik özelliğidir; bunu belirleyen insanın içinde bulunduğu toplum ve ahlak yerleşkesidir. Bu iki kavram ne kadar uyumlu olursa birbirini tamamlar, o kadar güçlü olur. Kur’an-ı Kerim, insan tiplerini anlatırken, bütün insanları içine alan özellikler ve bir kısım insanlar da görülen vasıflar olarak işler. … İnsan Psikolojisiyle¹ ilgili olarak bunlardan bazılarını maddelemeye çalışalım.

1. (İşi Düşünce Hatırlayan Kişilik) Sıkıntı dokunduğunda Allah’ı hatırlayan, sıkıntı ortadan kalkınca hiç yalvarmamış gibi olan, yaratıcıyı sollayıp (kendisini yarattığını unutturup) köşe döneceğini zanneden tip.

İnsana bir sıkıntı dokundu mu, gerek yan üstü yatarken, gerek otururken, gerekse ayakta iken (her halinde bu sıkıntıdan kurtulmak için) bize dua eder. Ama biz onun bu sıkıntısını ondan kaldırdık mı, sanki kendisine dokunan bir sıkıntı için bize hiç yalvarmamış gibi geçer gider. İşte o haddi aşanlara, yapmakta oldukları şeyler, böylece süslenmiş (hoş gösterilmiş)tir.” ﴾Yunus-12﴿"

2. (Hesapçı/Çıkarcı Kişilik) Kendi hesabına ve çıkarına uygun olanları kabul eden, tehlikelerden uzak kalmak isteyen, ne var ki kararlar kendi aleyhine ve çıkarına dokundu mu reddeden tip.

“Aralarında hüküm vermesi için Allah'a (Kur'an'a) ve peygambere çağırıldıkları zaman, bir de bakarsın ki içlerinden bir grup yüz çevirmektedir. Ama gerçek (verilen hüküm) kendi lehlerinde ise, boyun eğerek ona gelirler.” ﴾Nur-48,49﴿

3. (Güvensiz Kişilik) Adam görünümlü kütük, kalıbının adamı olmayan, içi boş adam. beyanlarını yeminlerle teyit etmekten çekinmeyen, yan çizen/cırlayan/ işi yokuşa süren, Özleriyle sözlerinin bir olmadığını davranışlarıyla ortaya koyan, kendi doğrularından başka doğruya kulak tıkayan, elini versen kolunu alamayacağın tip.

“Onları gördüğün zaman kalıpları hoşuna gider. Konuşurlarsa sözlerine kulak verirsin. Onlar sanki elbise giydirilmiş kereste gibidirler. Her kuvvetli sesi kendi aleyhlerine sanırlar. Onlar düşmandır, onlardan sakın Allah onları kahretsin Nasıl da (haktan) çevriliyorlar.” ﴾Münafikun-4﴿

4. (Yapmadığıyla Övünen, Yaptığını Başa Kakıcı Kişilik) Hava atmayı seven, övülmekten hoşlanan, yaptığını büyüten, abartan, gözüaçık geçinen tip.

“Ettiklerine sevinen ve yapmadıkları şeylerle övülmeyi seven kimselerin, sakın azaptan kurtulacaklarını sanma. Onlar için elem dolu bir azap vardır.” ﴾Ali-İmran188﴿

5. (Dönek kişilik, menfaat güden, durumdan vazife çıkarıcı kişilik.) Daima menfaati yakalama arzusu peşinde olan,riski hiç sevmeyen,rüzgârgülü gibi yel nereden gelirse oraya meyleden, iyi gün dostu! tip.

“Onlar sizi gözetleyip duran kimselerdir. Eğer Allah tarafından size bir fetih (zafer) nasip olursa, ‘Biz sizinle beraber değil miydik?’ derler. Şayet kâfirlerin (zaferden) bir payı olursa, ‘Size üstünlük sağlayıp sizi mü'minlerden korumadık mı?’ derler. Allah, kıyamet günü aranızda hükmünü verecektir. Allah, mü'minlerin aleyhine kâfirlere hiçbir yol vermeyecektir.” ﴾Nisa-141﴿”

6. (Aldatan, Kurnaz Kişilik) kendilerine yeteceklerini zanneden, hilekar, İkiyüzlü, ikircikli/kararsızlık yaşayan, aldatırken aldanan, yapmacıklığı sırıtan, dili ile kalbi ayrı tip.

“Akıllarınca Allah’ı ve iman edenleri aldatmaya kalkışıyorlar; halbuki onlar farkında olmadan yalnızca kendilerini aldatmış oluyorlar.”﴾Bakara-9﴿.

7. (Körü Körüne Bağlanan Kişilik) Üzerine vazife edinmeyen,Cahil, Katı, sadece kuruntu bilgilerle gördüğünde inat eden, Çabuk Kızıp Gerilen, Basiretsizlik, bilinçsizlik, kötü niyet besleyen, şeytanın kışkırtmalarına açık ve dirençsiz, taassub ehli tip.

“Onlara, "Allah’ın indirdiğine uyun" denildiğinde, "Hayır, atalarımızdan gördüğümüze uyarız" dediler. Ya atalarının aklı bir şeye ermemiş, doğru yolu bulamamışlarsa!” (Bakara-170)

8. (Müslüman, Kişilik) İman ve aklını tam kullanan, İyilik Peşinde Koşan2, dili kalbi bir tip.3 “Birtakım insanlar onlara, "İnsanlar size karşı asker toplamışlar, onlardan korkun" dediler de bu, onların imanlarını arttırdı ve "Allah bize yeter, O ne güzel vekildir!" diye cevap verdiler.” ﴾Ali İmran-173﴿