3. Dönem: Girişimciliğe Karşı Suçluluk

Bu dönem 3 yaşından başlayıp okul yaşı dediğimiz 6 yaşına kadar devam eder. Bu dönemin en belirgin özelliklerinden biri, çocukta cinsiyet kavramının gelişmesidir. Çocuklar bu dönemde kız erkek ayrımını kavramaya başlarlar.

 Çocukların kız erkek ayırımı, cinsiyet ve cinsellikle ilgili sorularına anne babaların verecekleri cevaplar, çocuğun girişimcilik ya da suçluk duygusunun gelişmesini sağlayacaktır.

Çocukların; “Çocuklar nasıl doğar, ben nasıl doğdum, beni leylekler mi getirdi…” gibi sorularının yanında; çocuğun kendisiyle ve diğer çocukların cinsiyetleri ile ilgili karşılaştırıcı sorularına verilecek cevaplar, çocuğun kişiliğinin gelişmesinde büyük etken olacaktır.

Çocuğun sorularına verilecek cevaplar, onların seviyelerine uygun bir şekilde anlatılırsa, girişimcilik duygusunu geliştirecektir. Çocuğun soruları anne baba tarafından “Sus, ayıp ayıp, bir daha böyle şey duymayayım…” gibi çocuğu suçlayıcı, ayıplayıcı, bastırıcı şekillerde tepki verilmesi çocukta suçluk duygusunun gelişmesine neden olacaktır.

Yine bu dönemde çocuklar, hayal dünyalarının zengin olmasının yanında hayallerle gerçekleri ayırt edemedikleri için olmadık senaryolar ve planlar kurarlar. Çocuklar hayal dünyalarının zengin olmasına ve girişimcilik duygularına bağlı olarak hayaller kurarlar, planlar yaparlar ve bunları gerçekleştirmek için büyük çaba sarf ederler.

Çocukların bu girişimcilik duyguları anne babaları tarafından desteklenip, gerekli yönlendirmeler sağlıklı bir şekilde yapılırsa, çocukların girişimcilik duyguları gelişecektir. Çocukların bu çabaları anne baba ve çevresi tarafından engellenip, çocuk yalancılıkla suçlandığı zaman suçluluk duyguları gelişecektir.

4.Dönem: Çalışkanlığa Karşı Aşağılık Duygusu

Bu dönem okul çağı dediğimiz 6 yaşından başlayıp 11 yaşına kadar devam etmektedir. Bu dönemin en belirgin özelliği daha önceki dönemlerde çocuğun kendisini tanıması adına sorduğu cinsiyet ve cinsellikle ilgili soruların ergenlik dönemine kadar uykuda olmasıdır. Yine önceki dönemlerde çocukların tutma ve atma özelliklerinden kaynaklanan saldırganlıkları ergenlik dönemine kadar geçici olarak durur.

Bu dönem çocuğun duygularının durulduğu, eğitim ve öğretimin verilebileceği en uygun dönemdir. Bu dönemde çocuk çatışmalardan uzak, sakin bir yaşantıya girer.

Önceki dönemlerde çocuk için temel bir bölge veya temel bir etken varken, bu dönemde böyle bir durum söz konusu değildir. Bu dönem çocuğun zihinsel gelişiminin belirgin olduğu bir dönemdir. Çocuğun öğrenmeye bağlı olarak bilgi ve becerileri geliştirebileceği en uygun  dönemdir.

Önceki dönemlerde çocuklar, kendilerini anne babalarının bir uzantısı olarak görürlerken, bu dönemde ayrı bir kişi olduklarının farkına varırlar. Çocuklar önceki dönemde toplum ve çevreyi ailenin değerlerine göre tanımlarken, bu dönemde ise kendilerine göre algılar ve o şekilde tanımlarlar. Bu dönemde çocuklar kendi yeteneklerinin farkına varmalarına bağlı olarak kendilerine uygun ve faydalı gördükleri alanda kendilerini geliştirmeye çalışırlar. Çocuklar bu dönemde farklılıklarını akranlarıyla oyun oynayarak öğrenmeye çalışırlar.