Geçen haftaki yazımız çocuklarımızın konuşmaya başladıktan sonra geçirdiği evrelerde söylediği sözlerin nasıl değerlendirilmesi gerektiğini ve söylenen yalan çeşitlerinden bahsetmiştik. Bu hafta ise çocukların neden yalan söyledikleri üzerinde duracağız. 

Çocukların okul öncesi dönemden sonra yavaş yavaş doğruyla yanlışı, soyutla somutu birbirinden ayırabilecek bilişsel potansiyeli oluşur. Çocuğun okul öncesi dönemde ailenin davranışları ve çocuk yetiştirme modelleri çocuğun ilkokul döneminde, yalan söyleme davranışlarının çoğalmasına ve pekişmesine sebebiyet verir. 

Ergenlik öncesi ve ergenlik sonrası dönemlerde yalanın devam etmesi, uyum ve davranış bozukluğunun oluştuğu kabul edilir. Çocuk yalanı sadece anne-babaya mı, herkese mi söylediğine dikkat edilmelidir. Çocuğun bu davranış bozukluğunu çözümleyebilmek için muhakkak destek almak gerekir.

Çocuk Neden Yalan Söyler?

Çocuğun aile, okul, arkadaş çevresinde çok sık yalan söyleniyorsa, çocuk bunu model alıp, taklit ederek yalanı normalleştirebilir.

Çocuk, kendisinden devamlı başarı bekleyen mükemmeliyetçi ebeveynlerine, istedikleri başarıyı sunamadığı taktirde onların baskısından kurtulmak için yalan söyleyebilir. 

Aşırı baskı, sözlü veya fiziksel şiddet uygulayan, tutucu ve tehditkâr davranışları olan ebeveynlerin çocuğu, bunlardan kurtulabilmek için yalana başvurabilir. Anne ve babaları tarafından devamlı eleştirilen, kıyaslanan çocukların özgüveni sarsılır, kendilerini net ifade edemezler, gerçekleri söylemekten kaçınırlar. 

Anne ve babalarının çok ilgilenmediği veya yoğun verilen ilgi ve sevginin çeşitli sebeplerle azaldığı dönemlerde, çocukları ebeveynlerinin ilgisini çekebilmek için yalan söyleme davranışında bulunabilirler. Taktir edilme ihtiyaçları görülmeyen çocuklar, yapmadığı şeyleri kendi yapmış gibi davranabilirler.

Sınıfın yoğunluğu içerisinde öğretmenin tüm öğrencileriyle yeterince ilgilenememesi, evde aşırı ilgi gören öğrencinin okulda aynı ilgiyi istemesi ve pasif öğrenciler öğretmenlerinden ebeveynlerinin ilgisinin aynısını görmek için yalana sarılabilirler. 

Ebeveynler kendi söyledikleri yalanları ifşa etmemeleri için bazı durumlarda çocuğu yalana yöneltebilirler. Çocuğu yalancı şahit yaparlar. Çocuklar çevresinde bulunan yetişkinlerin devamlı yalan söylemesi durumunda onları rol model alarak yalan söyleme davranışını pekiştirebilir.

Çocuğun şüpheli bir davranışında veya aile ondan bir şey öğrenmek istediğinde sorgu sualler ile çocuğu sıkıştırırlar. Çocuk doğru söylese de ebeveyni inandıramayabilir. Bir şekilde güven probleminin oluştuğu durumlarda, çocuk nasıl olsa bana güvenilmiyor diyerek yalan söylemeye devam edebilir.

Ergenlik döneminde, çocuğun yaşam alanlarına girildiğinde, özel veya mahrem bir durumu ile ilgili soru sorulduğunda mahcup olmamak için yalana sarılabilir. 

Sorumluluk alanları ile ilgili yapması gerekenleri yapmamış çocuklar, sorumluluğunu yapmamak veya ceza almamak için yalan söyleyebilirler.

Çocuk arzu ettiği ve gerçekleşmeyen istekleri, çok istediği bir oyuncağı alabilmek, tatil, eğlence, vb. ödülleri elde edebilmek için yalandan medet umabilir.

Sosyal ortamlarda kabul görmek, arkadaş ortamında kendini farklı göstermek veya onların hoşuna gideceği şeyleri söyleyebilir.

Çocuk yaptığı veya yapmadığı şeylerden dolayı, sevdiklerini üzüleceğini düşünerek yalanlar söyleyebilir.

Özgüveni, özsaygısı, özsevgisi düşük olan çocuklar, hırçınlık, öfke patlamaları ve saldırganlıkları nedeniyle suçluluk duygusu olan çocuklar yalan söylemeyi alışkanlık haline getirebilirler.